257
DỰ BÁO DÒNG HÀNG HÓA LƯU CHUYỂN
VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM MIỀN TRUNG ĐẾN NĂM 2045
TS. Nguyễn Đức Diệp
Th.S Trần Thị Thu Thủy
Trường ĐH Quảng Bình
Bài viết s dụng phương pháp dự báo xu hướng tuyến tính để thực hiện dự báo
về dònghàng hóa lưu chuyển theo phương thức vận chuyển của Vùng KTTĐMT đến
năm 2045 cho thấy: Khả năng về tổng khối lượng hàng hóa vận chuyển, hàng hóa
luân chuyển và tổng mức hàng hóa bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong lĩnh
vực logistics tăng lên theo chiều hướng tích cực, tốc độ tăng tương đương với tốc độ
tăng của toàn quốc gia. Điều này cho phép nhận định triển vọng ngành logistics của
vùng kinh tế trọng điểm sẽ đáp ứng những nhu cầu phát triển trong tương lai.
1. Tính cấp thiết của dự báo nhu cầu luân chuyển, vận chuyển hàng hóa vùng
Kinh tế trọng điểm
Logistics là một hoạt động thương mại, theo đó các doanh nghiệp tổ chức thực
hiện một hoặc nhiều công việc bao gồm nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm
thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi
ký mã hiệu, giao hàng hoặc các dịch vụ khác có liên quan đến hàng hoá theo thoả
thuận với khách hàng để hưởng thù lao. Logistics là một phần của chuỗi cung ứng
và đảm bảo cho hàng hóa được chuyển giao từ bên sản xuất đến người tiêu dùng
cuối cùng. Hoạt động logistics tạo ra một mạng lưới dịch vụ hỗ trợ cho việc lưu
chuyển hàng hóa trong phạm vi nội địa và ngoài biên giới các quốc gia và vùng
lãnh thổ. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện
hành năm 2018 là 4416620,7 tỷ đồng, tổng khối lượng hàng hóa vận chuyển
1351765,9 nghìn tấn và khối lượng hàng hóa luân chuyển 136287,3 triệu tấn/km
tăng 9,45% so với năm trước (2016). Điều này cho thấy, hệ thông Logistics ngày
càng hoàn thiện và xem là ngành công nghiệp quan trọng trong tiến trình phát triển
và hội nhập.
Vùng kinh tế trọng điểm miền trung là nơi giao thoa của miền Bắc và miền Nam,
trong khi điều kiện phát triển chưa đáp ứng được nhu cầu hệ thống vận tải của cả
nước. Vì vậy cần có chính sách đầu tư các cơ sở hạ tầng và điều kiện vận tải, kho bãi,
bến cảng trong những năm tới đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước, tạo điều
kiện đề trao đổi, chuyển giao hệ thống vận tải trong khu vực và thế giới.
258
Với những lý do trên cần thiết phải thực hiện dự báo khả năng vận chuyển và
luân chuyển hàng hóa trong thời gian tới để nhận định khả năng phát triển cũng như
khả năng đáp ứng nhu cầu cho hệ thống thông tin truyền thông, vận tải, buôn bán.
2. Dự báo và các phương pháp dự báo Logistics
2.1. Quan điểm về dự báo và các phương pháp dự báo
Theo từ điển tiếng Việt (2006), dự báo là báo trước về tình hình có nhiều khả
năng xảy ra, dựa trên cơ sở những số liệu và những thông tin đã có. Dự báo là tiên
đoán khoa học mang tính xác suất và phương án trong khoảng thời gian hữu hạn về
tương lai phát triển của đối tượng kinh tế (PP dự báo kinh tế căn bản).
Dự báo là một khoa học và nghệ thuật tiên đoán những sự việc sẽ xảy ra trong
tương lai, trên cơ sở phân tích khoa học về các dữ liệu đã thu thập được. Khi tiến hành
dự báo cần căn cứ vào việc thu thập, xử lý số liệu trong quá khứ và hiện tại để xác
định xu hướng vận động của các hiện tượng trong tương lai nhờ vào một số mô hình
toán học (Định lượng). Tuy nhiên dự báo cũng có thể là một dự đoán chủ quan hoặc
trực giác về tương lai (Định tính) và để dự báo định tính được chính xác hơn, người ta
cố loại trừ những tính chủ quan của người dự báo.
2.2. Một số phương pháp dự báo
Trên thế giới có nhiều học giả phân loại phương pháp dự báo khác nhau. Tuy
nhiên trong những năm gần đây có 8 phương pháp dự báo được áp dụng rộng rãi trên
thế giới.
Bảng 1: Tổng hợp các phương pháp dự báo thường dùng trên thế giới
1
Tiên đoán/ Genuis forecasting
2
Ngoại suy xu hướng/ Trend extranpolation
3
Phương pháp chuyên gia/ Consensus methods (có người gọi là
phương pháp đồng thuận)
4
Phương pháp mô phỏng (mô hình hóa)/ Stimulation
5
Phương pháp ma trận tác động qua lại/Cross-impact matrix method
6
Phương pháp kịch bản/Scenario
7
Phương pháp cây quyết định/Decision trees
8
Phương pháp dự báo tổng hợp/Combining methods
Nguồn: [3,4]
Theo cách phân loại tại Việt Nam các phương pháp dự báo thường chia thành 2
nhóm chính là phương pháp định tính và phương pháp định lượng.
259
Hình 1: Sơ đồ về phương pháp dự báo
Bài viết này sử dụng phương pháp dự báo định lượng theo đường xu hướng,
phương pháp dự báo theo đường xu hướng giúp ta xác định nhu cầu trong tương lai
dựa trên dãy số theo thời gian.
+ Dãy số theo thời gian cho phép xác định đường xu hướng lý thuyết trên cơ sở
kỹ thuật bình phương bé nhất, tức là tổng khoảng cách từ các điểm thể hiện nhu cầu
thực tế trong quá khứ đến đường xu hướng lấy theo trục tung là nhỏ nhất. Sau đó dựa
vào đường xu hướng lý thuyết để dự báo nhu cầu cho tương lai.
+ Để xác định đường xu hướng lý thuyết trước hết cần biểu diễn các nhu cầu
trong quá khứ lên biểu đồ và phân tích xu hướng phát triển của các số liệu đó. Qua
phân tích nếu thấy rằng các số liệu tăng hoặc giảm tương đối đều đặn theo một chiều
hướng nhất định thì ta có thể vạch ra một đường thẳng biểu hiện chiều hướng đó. Nếu
các số liệu biến động theo một chiều hướng đặc biệt hơn, như tăng giảm ngày càng
tăng nhanh hoặc ngày càng chậm thì ta có thể sử dụng các đường cong thích hợp để
mô tả sự biến động đó, như đường parabol, hyperbol, logarit...
3. Dự báo khối lượng hàng hóa vận chuyển, luân chuyển vùng kinh tế trọng đểm
đến năm 2030
3.1. Tổng sản phẩm vùng kinh tế trọng điểm Miền trung theo giá hiện hành
Tổng sản phẩm là chỉ tiêu kinh tế vĩ mô quan trọng trong hệ thống tài khoản quốc
gia. Chỉ tiêu này không chỉ phản ánh quy mô, tiềm lực của nền kinh tế mà còn là cơ sở
để tính toán nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội quan trọng như: cơ cấu kinh tế, năng suất
lao động xã hội, tỷ lệ bội chi ngân sách, nợ công của Chính phủ và các chỉ tiêu có liên
Phương pháp dự báo
Phương pháp định tính
Phương pháp định lượng
- Lấy ý kiến của Ban lãnh đạo
- Lấy ý kiến của bộ phận bán hàng
- Lấy ý kiến của người tiêu dùng
- Phương pháp chuyên gia
Mô hình nhân quả
Hồi quy đơn
Hồi quy bội
- Bình quân giản đơn
- Bình quân di động
- San bằng số mũ
- Chuổi thời gian
- Phương pháp Box-Jenkins
260
quan khác. Trong quá trình biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm, có nhiều vấn đề phát
sinh cần phải rà soát, đánh giá lại cả trong ngắn hạn và dài hạn. Lý thuyết tài khoản
quốc gia của cơ quan Thống kê Liên hợp quốc đã đưa ra giải pháp nhằm xử lý những
bất cập nảy sinh trong quá trình biên soạn số liệu ước tính, số sơ bộ và số chính thức
theo quý và năm. Ba vòng điều chỉnh sẽ được thực hiện một phần hay toàn bộ phụ
thuộc vào khả năng thực hiện của cơ quan thống kê và thực tiễn tổ chức, quản lý hoạt
động kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia.
(1) Thành phố Đà Nẵng
Đà nẵng được xem là 1 trong 5 tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm có điều kiện
phát triển về các khía cạnh kinh tế và xã hội, tốc độ tăng trưởng và phát triển của Đà
Nẵng được xem là triển vọng nhất miền trung. Tổng sản phẩm trên địa bàn thành phố
Đà Nẵng giai đoạn 2013 – 2017 tăng lên trong thời gian qua:
Bảng 1: Tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành
về lĩnh vực logistics tại Đà Nẵng 2013 – 2017
ĐVT: Tỷ đồng
Năm
Dịch vụ logistics
2013
2014
2015
2016
2017
TỔNG SỐ
51.911
57.752
63.189
69.507
76.635
Bán buôn và bán lẻ…
7.024
7.709
8.250
8.626
9.459
Vận tải, kho bãi
3.577
4.634
5.172
5.665
5.943
Thông tin và truyền thông
1.692
1.872
2.500
2.565
2.720
Tổng cộng logistics
12,293
14,215
15,922
16856
18,122
% so với cả nước
23,6
24,6
25,1
24,2
23,6
Nguồn: Niêm giám thống kê TP Đà Nẵng 2017 tr101-102
(1) Thừa Thiên Huế
Thừa Thiên Huế có diện tích là 5052,3 Km2 ít thứ hai sau thành phố Đà Nẵng
với dân số là 1154310 người và mật độ dân số 230 người/km2.
261
Bảng 2: Tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành
về lĩnh vực logistics tại Thừa Thiên Huế 2013 – 2017
ĐVT: Tỷ đồng
Năm
Dịch vụ logistics
2013
2014
2015
2016
2017
Bán buôn và bán lẻ…
339.275
387.749
425.543
472.942
536.259
Vận tải, kho bãi
102.596
112.351
114.558
120.728
133.073
Thông tin và truyền thông
24.652
26.974
29.392
31.840
34.293
Tổng cộng logistics
466523
527074
569493
596854
703625
(2) Tỉnh Bình Định
Bình Định có diện tích là 6071,3 Km2 ít thứ hai sau thành phố Đà Nẵng với dân
số là 1529020 người và mật độ dân số 251,8 người/km2. Hiện nay tỉnh Bình Định có
trên 2096 doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực Logistics và tổng sản phẩm của
ngành chiếm 14, 9% trong tổng sản phẩm các ngành toàn tỉnh.
Bảng 3: Tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành
về lĩnh vực logistics tỉnh Bình Định 2013 – 2017
ĐVT: Tỷ đồng
Ngành nghề
2010
2014
2015
2016
2017
Bán buôn và bán lẻ…
3251,0
5959,2
5062,6
5619,5
5848,6
Vận tải, kho bãi
1252,1
2161,5
2154,6
2216,7
2293,2
Thông tin và truyền thông
320,2
396,1
1107,1
1210,4
1318,7
Tổng cộng lĩnh vực logistics
4823,3
8516,8
8324,3
9046,6
9460,5
% so với cả tỉnh
16,7
14,7
15,4
15,4
14,9
Nguồn: Niêm giám thống kê tỉnh Bình Định 2017 tr123-124
(3) Tỉnh Quảng Nam
Tỉnh Quảng Nam có diện tích là 10574,74 Km2 với dân số là 1493785 người và
mật độ dân số 141 người/km2. Hiện nay tỉnh Quảng Nam có trên 1786 doanh nghiệp
đang hoạt động trong lĩnh vực Logistics.