Bài giảng Địa lý vận tải - Chương 4: Hệ thống đường sắt Việt Nam

Chương tài liệu này giới thiệu về hệ thống đường sắt Việt Nam. Nội dung bao gồm các khái niệm cơ bản, phân loại, và vai trò quan trọng của đường sắt trong cơ sở hạ tầng giao thông quốc gia.

Tài liệu này hướng tới sinh viên chuyên ngành Kinh tế Vận tải, đặc biệt là những người đang theo học môn Địa lý Vận tải, cũng như các nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực giao thông vận tải quan tâm đến hệ thống đường sắt Việt Nam. Mục đích là cung cấp kiến thức học thuật và hướng dẫn chuyên sâu.

Tài liệu này, thuộc môn học "Địa lý Vận tải" của Trường Đại học Giao thông Vận tải Thành phố Hồ Chí Minh, tập trung vào Chương 4: "Hệ thống đường sắt Việt Nam". Nội dung bắt đầu bằng việc định nghĩa vận tải đường sắt là hình thức vận chuyển hành khách và hàng hóa bằng phương tiện có bánh được thiết kế để chạy trên đường ray chuyên dụng. Tài liệu phân loại đường sắt thành ba loại chính: Đường sắt Quốc gia, phục vụ vận tải hành khách và hàng hóa chung của cả nước, các vùng kinh tế và liên vận quốc tế; Đường sắt Đô thị, phục vụ nhu cầu đi lại hàng ngày trong các thành phố và vùng phụ cận, bao gồm xe điện bánh sắt, tàu cao tốc, đường 1 ray tự động dẫn hướng, tàu điện chạy nổi và ngầm; và Đường sắt Chuyên dùng, phục vụ nhu cầu vận tải riêng của một tổ chức hoặc cá nhân. Tài liệu nhấn mạnh vai trò quan trọng của đường sắt, đặc biệt là khả năng kết nối giữa các phương tiện vận tải khác nhau để hình thành vận tải đa phương thức. Vận tải đường sắt đóng vai trò là cầu nối giữa các vùng dân cư, là phương tiện chuyên chở nguyên vật liệu cho sản xuất công nghiệp, phục vụ giao lưu giữa các địa phương, quốc phòng, vận chuyển ứng cứu vùng bị lũ lụt, vận chuyển hành khách nội đô, đồng thời là phương tiện vận chuyển liên quốc gia thuận lợi, an toàn và hiệu quả. Ngoài ra, tài liệu cũng trình bày chi tiết về ưu và nhược điểm của vận tải đường sắt. Các ưu điểm nổi bật bao gồm khả năng vận chuyển hàng hóa trên những tuyến đường xa, tốc độ vận chuyển nhanh, ổn định, mức an toàn cao cho hàng hóa, chi phí vận chuyển thấp hơn so với đường bộ và khả năng vận chuyển khối lượng hàng hóa lớn. Tuy nhiên, nhược điểm bao gồm thời gian và tuyến đường cố định, không thể đưa hàng hóa đến đích cuối cùng (cần thêm một lần vận chuyển nữa), chi phí cao khi vận chuyển số lượng hàng hóa nhỏ, và các chi phí duy trì đường xá, khấu hao thiết bị nhà ga, chi phí quản lý. Tài liệu kết luận bằng việc nhắc lại các đặc điểm chính như lịch trình cố định và chính xác ảnh hưởng đến hoạch định sản xuất, khả năng đảm nhận khối lượng vận chuyển lớn, cồng kềnh với tốc độ cao (đặc biệt ở các nước phát triển), và sự thuận tiện, ưu thế về chi phí cho quãng đường từ 700-1500 km.