Dự thảo tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Tiến hóa môi trường trầm tích đới gian triều khu vực ven bờ Bắc Bộ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> _______________________<br /> Đặng Hoài Nhơn<br /> <br /> TIẾN HÓA MÔI TRƯỜNG TRẦM TÍCH ĐỚI GIAN<br /> TRIỀU KHU VỰC VEN BỜ BẮC BỘ<br /> <br /> Chuyên ngành: Khoáng vật học và Địa hóa học<br /> Mã số<br /> : 62 44 02 05<br /> <br /> DỰ THẢO<br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> Hà Nội - 2015<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại Khoa Địa chất - Trường Đại học<br /> Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS. TS. Trần Đức Thạnh<br /> 2. PGS. TS. Đặng Mai<br /> Phản biện:<br /> Phản biện:<br /> Phản biện:<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc gia<br /> chấm luận án tiến sĩ họp tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên<br /> – ĐHQGHN vào hồi giờ ngày<br /> tháng<br /> năm 2015<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Tính cấp thiết của đề tài<br /> Đới gian triều là không gian đệm giữa lục địa và biển, chịu các<br /> quá trình tương tác lục địa - biển trong mối quan hệ với hoạt động<br /> nhân sinh diễn ra nên bị biến đổi mạnh bởi các tác động tự nhiên và<br /> con người. Môi trường trầm tích ở đới gian triều có vai trò quan<br /> trọng đối các hệ sinh thái ven bờ, không gian sinh sống và phát triển<br /> kinh tế-xã hội, vì vậy mỗi sự thay đổi đều tác động đến sinh vật và<br /> con người.<br /> Đới gian triều khu vực ven bờ Bắc Bộ trải dài từ Quảng Ninh đến<br /> Ninh Bình là nơi có chế độ nhật triều biên độ lớn, phong phú tài<br /> nguyên thiên nhiên. Trong đó, tài nguyên sinh vật gồm nguồn lợi<br /> thủy sản và đa dạng sinh học, bao gồm các hệ sinh thái: rừng ngập<br /> mặn, rạn san hô, bãi cát biển, bãi triều rạn đá v.v.; tài nguyên phi<br /> sinh vật bao gồm vật liệu xây dựng, sa khoáng các dạng đất ngập<br /> nước: bãi cát biển, các bãi triều lầy, lạch triều v.v. Tài nguyên ở đới<br /> gian triều chịu nhiều tác động của tự nhiên và nhân sinh, đã biến đổi<br /> và suy giảm giá trị do ô nhiễm môi trường, mất diện tích theo thời<br /> gian v.v. Đó là thách thức đối với quản lý, bảo vệ và sử dụng hợp lý<br /> tài nguyên phục vụ phát triển bền vững và bảo tồn ở ven bờ Bắc Bộ.<br /> Thông tin về môi trường trầm tích đới gian triều Bắc Bộ hiện còn<br /> khá ít nên công tác quy hoạch phát triển kinh tế, sử dụng hợp lý đới<br /> gian triều ở Bắc Bộ chưa phát huy hết tiềm năng. Để hiểu rõ những<br /> biến động và động thái của môi trường trầm tích đới gian triều<br /> nghiên cứu sinh đã chọn đề tài “Tiến hóa môi trường trầm tích đới<br /> gian triều khu vực ven bờ Bắc Bộ” để làm luận án.<br /> Mục tiêu của luận án<br />  Xác định và phân chia các kiểu môi trường trầm tích đới<br /> 1<br /> <br /> gian triều Bắc Bộ.<br />  Làm sáng tỏ quá trình tiến hóa và phát triển đới gian triều<br /> Bắc Bộ<br />  Đánh giá vai trò hoạt động nhân sinh ảnh hưởng lên đới gian<br /> triều Bắc Bộ.<br /> Đối tượng, phạm vi nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu là hợp phần môi trường ở đới gian triều<br /> gồm có dao động thủy triều, hình thái địa hình - cấu trúc trầm tích,<br /> thành phần trầm tích và động lực môi trường.<br /> Phạm vi không gian theo bề ngang của đới gian triều là khoảng<br /> không gian được xác định trên cơ sở là đường trung bình triều thấp<br /> trong những kỳ nước nước cường và trung bình triều cao trong<br /> những kỳ nước cường. Phạm vi không gian theo chiều dọc bờ từ<br /> Móng Cái tỉnh Quảng Ninh đến Kim Sơn tỉnh Ninh Bình.<br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Nghiên cứu đặc điểm địa hình địa hình và cấu trúc trầm tích đới<br /> gian triều; Nghiên cứu thành phần trầm tích gồm: thành phần độ hạt,<br /> khoáng vật và địa hóa trầm tích đới gian triều; Nghiên cứu đặc điểm<br /> phóng xạ 210Pb và 226Ra tính tốc độ lắng đọng trầm tích; Nghiên cứu<br /> sự biến đổi theo không gian của chất ô nhiễm; Nghiên cứu quá trình<br /> phát triển và tiến hóa đới gian triều.<br /> Những luận điểm bảo vệ của luận án<br /> Luận điểm 1. Môi trường trầm tích đới gian triều ven bờ Bắc Bộ<br /> nằm trong vùng nhật triều biên độ lớn, gồm ba kiểu khác nhau về vật<br /> chất và điều kiện động lực gồm kiểu môi trường trầm tích vũng vịnh<br /> Đông Bắc phân bố trầm tích cát nhỏ đến cát lớn chiếm ưu thế, thành<br /> phần thạch anh chiếm hàm lượng cao, tốc độ lắng đọng nhỏ, hàm<br /> lượng lưu huỳnh cao ở dưới lớp sâu; kiểu môi trường trầm tích vùng<br /> 2<br /> <br /> cửa sông hình phễu Bạch Đằng phân bố trầm tích bùn bột nhỏ, trầm<br /> tích bùn sét bột chiếm ưu thế, hàm lượng thạch anh thấp, tốc độ lắng<br /> đọng trầm tích trung bình, hàm lượng lưu huỳnh trung bình ở lớp<br /> dưới sâu; kiểu môi trường trầm tích cửa sông châu thổ Sông Hồng<br /> phân bố trầm tích bột lớn, trầm tích bùn bột nhỏ, hàm lượng thạch<br /> anh trung bình, tốc độ lắng đọng trầm tích lớn, hàm lượng lưu huỳnh<br /> nhỏ.<br /> Luận điểm 2. Ở thời kỳ hiện tại đới gian triều Bắc Bộ tiến hóa<br /> trải qua 3 giai đoạn phát triển là giai đoạn phát triển bãi triều thấp,<br /> giai đoạn phát triển bãi triều trung và giai đoạn phát triển bãi triều<br /> cao. Ở vũng vịnh ven bờ Đông Bắc bị suy thoái đới gian triều bị đẩy<br /> lùi về phía lục địa; Ở cửa sông hình phễu Bạch Đằng đới là vùng<br /> chuyển tiếp đới gian triều bồi tụ cục bộ với suy thoái đẩy lùi về phía<br /> lục địa chiếm ưu thế; Ở châu thổ sông Hồng từ Đồ Sơn đến Kim Sơn<br /> đới gian triều phát triển bồi tụ liên tục lấn ra biển.<br /> Những điểm mới của luận án<br /> 1. Đã phân kiểu môi trường trầm tích đới gian triều Bắc Bộ: theo<br /> chiều dọc bờ phân thành ba kiểu là đới gian triều vũng vịnh, đới gian<br /> triều cửa sông hình phễu, đới gian triều châu thổ; theo chiều ngang<br /> thành ba phụ đới bãi triều: đới bãi triều thấp, đới bãi triều trung và<br /> đới bãi triều cao.<br /> 2. Làm rõ xu hướng phát triển, tiến hóa không đồng nhất của đới<br /> gian triều Bắc Bộ: ở đới gian triều vũng vịnh quá trình bào mòn, hạ<br /> thấp, thu hẹp và dịch lấn bãi triều cao về phía lục địa thống trị; ở đới<br /> gian triều cửa sông hình phễu quá trình bào mòn, hạ thấp, thu hẹp và<br /> dịch lấn về phía lục địa ở bãi triều cao và bãi triều trung chiếm ưu<br /> thế; ở đới gian triều cửa sông châu thổ quá trình bồi tụ nổi cao, mở<br /> rộng và dịch lấn về phía biển thống trị ở cả bãi triều cao, bãi triều<br /> 3<br /> <br />