TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
- HS hiểu nguồn gốc, ý nghĩa và vai trò của tranh dân gian trong
đời sống xã hội Việt Nam.
_ HS hiểu giá trị nghệ thuật và tính sáng tạo thông qua nội dung
và hình thức thể hiện của tranh dân gian.
II. CHUẨN BỊ:
1.Tài liệu tham khảo:
– Phạm Thị Chỉnh – Nguyễn Thái Lai, Lược sử Mĩ thuật và Mĩ
thuật học, NXB Giáo dục, tái bản 2002, tr. 355 – 372.
_ Nguyễn Bá Vân - Chu Quang Trứ , Tranh dân gian Việt Nam,
NXB Văn hoá, 1984.
_ Lê Thanh Đức, dân gian Việt Nam, NXB Mĩ thuật, 2001.
_ Các tập tranh dân gian Việt Nam, các bài báo và nghiên cứu
viết về các tác phẩm, về dân gian Việt Nam.
2. Đồ dùng dạy học:
a) Giáo viên.
_ Hình minh hoạ ở ĐDDH MT 6 ( Phần tranh dân gian)
_ Tranh dân gian Đông Hồ.
_ Tập tranh dân gian ( NXB Văn hoá thông tin, 1996)
_ Sưu tầm trên báo chí các hình vẽ minh hoạ các bức tranh dân
gian.
b) Học sinh.
Sưu tầm tranh, ảnh về tranh dân gian ( ở báo chí, sách vở . . .)
3.Phương pháp dạy – học:
-Phương pháp thuyết trình, vấn đáp kết hợp với minh hoạ và
một một số phương pháp khác.
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC:
1.Tổ chức: ổn định lớp
2.Kiểm tra:- Chấm và nhận xét cho điểm một số bài trang trí
hình vuông.
- kiểm tra đồ dùng học tập.
3.Nội dung bài mới:
HOẠT ĐỘNG I: Tìm hiểu về tranh dân gian.
TG Hđ của giáo viên Hđ của học Nội dung
sinh
10’ - Em biết gì về tranh - HS nghe I) Tìm hiểu về
dân gian. giảng và trả tranh dân gian:
- Nằm trong dòng lời câu hỏi - GV treo tranh
nghệ thuật cổ VN theo cách hiểu dân gian cho HS
tranh dân gian có từ biết của mình quan sát.
lâu đời, truyền từ đời - HS xem - GV cho HS xem
này qua đời khác và tranh . tranh dân gian ở
cứ mỗi dịp xuân về, - HS làm các đề tài khác
tết đến lại được bầy phiếu học tập. nhau.
bán cho mọi người - Tranh dân - Tranh dân gian
dân treo trong dịp tết. gian con có do một tập thể
Vì thế, tranh dân gian tên gọi là gì? nghệ nhân …
còn gọi là “ tranh tết” được làm vào - Tranh dân gian
- Tranh dân gian do thời gian nào có tranh tết tranh
một tập thể nghệ trong năm thờ
nhân … cảm nhận của - Tranh dân gian
- Tranh dân gian có người dân được làm ở nhiều
tranh tết tranh thờ ntn? nơi và mang
- Tranh dân gian - Tranh dân phong cách tưng
được làm ở nhiều nơi gian có những vùng: VD tranh
và mang phong cách loại tranh Đông Hồ (BNinh)
tưng vùng: VD tranh nào? những tranh hàng Trống
Đông Hồ (BNinh) nơi nào làm (HNội) tranh Kim
tranh hàng Trống tranh dân Hoàng ( HTây)
(HàNội) tranh Kim gian. tranh Sình (Huế).
Hoàng ( HàTây) tranh - Tranh dân - Tranh dân gian
Sình (Huế). gian được làm được in bằng ván
- Tranh dân gian được ntn? Màu sắc, gỗ hoặc kết hợp
in bằng ván gỗ hoặc đường nét … giữa nét khắc gỗ
kết hợp giữa nét khắc và tô màu bằng
gỗ và tô mầu bằng tay. Màu sắc tươi
tay. Màu sắc tươi ấm, ấm, nét đôn hậu,
nét đôn hậu, hồn hồn nhiên, được
nhiên, được quần quần chúng yêu
thích. chúng yêu thích.
HOẠT ĐỘNG II: Kỹ thuật làm tranh khắc gỗ dân gian Việt
Nam.
10’ Tranh Gà mái có bao - HS quan II: Kỹ thuật làm
nhiêu màu? Các mảng sát tranh và tranh khắc gỗ dân
màu được ngăn cách trả lời câu gian Việt Nam.
ntn?. hỏi. GV treo tranh Gà
Tranh Ngũ hổ đươc - HS làm mái và Ngũ Hổ
vẽ bằng những màu phiếu học Bức tranh Gà Mái
nào. tập. và Ngũ Hổ đều là
Hai bức tranh trên có - HS kết tranh khắc gỗ dân
điểm gì giống nhau, luận . gian.
điểm gì khác nhau. Để có một *Bức tranh Gà Mái
Bức tranh Gà Mái và bức tranh ra tất cả các màu đều
Ngũ Hổ đều là tranh đời các đươc in bằng các
khắc gỗ dân gian. nghệ nhân bản gỗ khác nhau (
Bức tranh Gà Mái tất phải thực mỗi màu một bản ).
cả các màu đều đươc hiện những Sau đó in nét viền
in bằng các bản gỗ công đoạn hình bằng màu đen.
khác nhau ( mỗi màu khác nhau * Bức tranh Ngũ Hổ
một bản ). Sau đó in từ khắc hình chỉ có một bản
nét viền hình bằng trên ván gỗ, khắc, nét màu đen
màu đen. in và tô màu còn các màu đều
Bức tranh Ngũ Hổ từng bước được tô bằng bút
chỉ có một bản khắc, một theo lông.
nét màu đen còn các một quy *Bức tranh Gà mái
màu đều được tô bằng trình rất thuộc dòng tranh
bút lông. công phu. Đông Hồ còn tranh
Bức tranh Gà mái Ngũ Hổ thuôc dòng
thuộc dòng tranh tranh Hàng Trống.
Đông Hồ còn tranh Các màu của tranh
Ngũ Hổ thuôc dòng Gà mái rõ ràng nét
tranh Hàng Trống. viền đen to thô tròn
Các màu của tranh Gà lẳn và rất rõ ràng,
mái rõ ràng nét viền đậm nền, màu tươi
đen to thô tròn lẳn và mà không bị dợ.
rất rõ ràng, đậm nền, Các mầu của tranh
màu tươi mà không bị Ngũ Hổ tô bằng tay
dợ. nên có những chỗ
Các mầu của tranh được vờn chồng lên
Ngũ Hổ tô bằng tay nhau tạo cho tranh
nên có những chỗ mềm mại hơn, tươi
được vờn chồng lên sáng hơn mà không
nhau tạo cho tranh chói, nét viền đen
mềm mại hơn, tươi của tranh Ngũ Hổ
sáng hơn mà không mảnh,trau chuốt và
chói, nét viền đen của nhiều chỗ lẫn cùng
tranh Ngũ Hổ với màu.
mảnh,trau chuốt và
nhiều chỗ lẫn cùng
với màu.
HOẠT ĐỘNG III: Đề tài tranh dân gian.
HS xem tranh III: Đề tài tranh 10’ - GV hướng dẫn HS
xem tranh trong trả lời câu hỏi dân gian.
sgk: theo phiếu học GV treo tranh
? Các tranh trong sgk tập. dân gian có các
vẽ những nội dung gì. * Gà “ Đại đề tài khác nhau
? Tranh của những đề cát”, vinh hoa phù hơp với nội
tài này là gì. , phú quý, dung bài học.
phúc lộc thọ, *Tranh chúc tụng - Tranh khắc gỗ dân
gian phục vụ cho tư tôn vạn đại. tranh về những
quảng đại quần *Đánh vật , ước mơ một cuộc
chúng nêu đề cập hứng dừa múa sống ấm no ,
tới nhiều đề tài rồng, bịt hạnh phúc và
khác nhau và gần mắt… chúc mọi điều tốt
gũi với đời sống *Đi bừa, lợn lành.
của người lao động. nái, gà mái… *Tranh sinh hoạt
1- Tranh chúc tụng *Hai Bà vui chơi.
tranh về những Trưng, Bà *Tranh về lao
ước mơ một cuộc Triệu… động sản xuất.
sống ấm no , hạnh *Thạch Sanh, *Tranh về đề tài
phúc và chúc mọi Thánh lịch sử : Bà Triệu
điều tốt lành. Gióng… …
2- Tranh sinh hoạt *Đánh ghen, *Tranh vẽ theo
vui chơi. Đám cưới tích chuuyện.
3- Tranh về lao động chuột, thầy đồ *Tranh vẽ mang
sản xuất. cóc. tính phê phán
4- Tranh về đề tài *Tứ quý, lý thói hư tật xấu
lịch sử : Bà Triệu ngư, ngũ hổ… trong xã hội.
… Tranh ca ngợi
5- Tranh vẽ theo tích cảnh đẹp của tien
chuuyện. nhiên đất nước và
6- Tranh vẽ mang phục vụ tôn giáo
tính phê phán thói đền chùa…
hư tật xấu trong
xã hội.
7- Tranh ca ngợi
cảnh đẹp của tien
nhiên đất nước và
phục vụ tôn giáo
đền chùa…
HOẠT ĐỘNG IV: Giá trị nghệ thuật tranh dân gian.
5’ GV kết luận: HS nghe IV: Giá trị nghệ thuật tranh
* Tranh dân gian Việt Nam giảng dân gian.
đã được da số nhân dân yêu quan sát GV kết luận:
thích, và một bộ phận của nền và trả lời * Tranh dân gian Việt Nam
văn hoá dân tộc vã của nhân câu hỏi đã được da số nhân dân
loại. theo yêu thích, và một bộ phận
* Về giá trị nghệ thuật. phiếu học của nền văn hoá dân tộc vã
- Tranh dân gian đã chứng tỏ tập. của nhân loại.
sự thống nhất, hoàn chỉnh ? Tranh * Về giá trị nghệ thuật.
trong nếp nghĩ và lao động có dân gian - Tranh dân gian đã chứng
truyền thống của một dân được tỏ sự thống nhất, hoàn
tộc… quảng đai chỉnh trong nếp nghĩ và lao
- Dù phản ánh đề tài nào, quần động có truyền thống của
tranh dân gian cũng hết sức chúng một dân tộc…
hồn nhiên, trực cảm tạo ra cảm nhận - Dù phản ánh đề tài nào,
được cái đẹp hài hồa giữa ý tứ ntn? tranh dân gian cũng hết sức
và bố cục, nét vẽ và màu ? Giá trị hồn nhiên, trực cảm tạo ra
sắc… nghệ được cái đẹp hài hồa giữa ý
- Hình tượng trong tranh có thuật tứ và bố cục, nét vẽ và màu
sức khái quát cao, hình trong tranh dân sắc…
tranh vừa hư vừa thựckhiến gian. - Hình tượng trong tranh có
người xem nhìn thuận mắt, sức khái quát cao, hình
nghĩ thuận tình và ngắm trong tranh vừa hư vừa
không chán. thựckhiến người xem nhìn
- Bố cục tranh theo lối ước lệ, thuận mắt, nghĩ thuận tình
thuận mắt vì thế nhiều bố cục và ngắm không chán.
phong phú hấp dẫn. Chữ và - Bố cục tranh theo lối ước
thơ trên tranh giúp cho bố lệ, thuận mắt vì thế nhiều
cục thêm ổn định minh hoạ bố cục phong phú hấp dẫn.
thêm cho chủ đề tranh. Chữ và thơ trên tranh giúp
- Các nghệ nhân dân gian đã cho bố cục thêm ổn định
biết khai thác nguyên liệu, minh hoạ thêm cho chủ đề
hoạ phẩm để tìm kiếm tronng tranh.
thiên nhiên ( như hoa hoè, cây - Các nghệ nhân dân gian
chàm, than rơm). đã biết khai thác nguyên
liệu, hoạ phẩm để tìm kiếm
tronng thiên nhiên ( như
hoa hoè, cây chàm, than
rơm).
HOẠT ĐỘNG V: Kết quả học tập.
GV nêu câu hỏi
? Xuất xứ của tranh dân gian.
? Kỹ thuật làm tranh khắc gỗ dân gian .
? Đề tài trong tranh dân gian.
? Giá trị nghệ thuật của tran dân gian.
- GV tóm tắt một vài ý chính tiêu biểu.
dặn dò:
- Sưu tầm thêm tranh dân gian Việt Nam.
- HS tóm tắt bài theo câu hỏi.
