SỞ LĐ- TB VÀ XÃ HỘI HÀ NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ HÀ NAM
GIÁO TRÌNH
MÔ ĐUN: DUNG SAI LẮP GHÉP VÀ ĐO LƯỜNG KỸ THUẬT
NGHỀ: CÔNG NGHỆ Ô TÔ
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG/ TRUNG CẤP
(Ban hành kèm theo Quyết định số: 835/QĐ - CĐN ngày 31 tháng 12 năm 2021
của Trường Cao đẳng nghề Hà Nam)
Hà Nam, năm 2021
Tài liệu lưu hành nội bộ - Biện soạn: Nguyễn Thị Thu Hằng - Khoa Công nghệ ô tô - Trường Cao
nghề Hà Nam
Giáo trình: Dung sai Trang 1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham
khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Mã tài liệu: MH 08
Tài liệu lưu hành nội bộ - Biện soạn: Nguyễn Thị Thu Hằng - Khoa Công nghệ ô tô - Trường Cao
nghề Hà Nam
Giáo trình: Dung sai Trang 2
LỜI NÓI ĐẦU
Hiện nay, cùng với sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật, và đặc
biệt là trong chế tạo, sửa chữa các chi tiết thiết bị Cơ khí ngày càng có
tính
chính xác cao, đối với người thợ sửa chữa ôtô, ngoài việc sau khi ra
trường
sinh viên cần nắm chắc những kiến thức về chuyên môn, sinh viên cần trang bị cho
mình một số kiến thức chung về cơ khí nhất định. Dung sai đo
lường là một
môn học ra đời đã đáp ứng được một phần của yêu cầu đó.
Trong môn học này
sẽ trang bị cho người học một số kiến thức cơ bản về cơ khí, giúp người học hiểu
được bản chất các mối lắp ghép, hiểu được cấu tạo và biết cách sử dụng một số
dụng cụ đo thông dụng, một trong những kỹ năng rất quan trọng của người thợ sửa chữa.
Nội dung của giáo trình biên soạn được dựa trên sự kế thừa nhiều tài
liệu của các trường đại học và cao đẳng, kết hợp với yêu cầu nâng cao chất
lượng đào tạo cho sinh viên các trường dạy nghề trong cả nước. Để giúp cho
người học có thể nắm được những kiến thức cơ bản nhất của môn dung sai đo
lường, nhóm biên soạn đã sắp xếp môn học theo từng chương theo thứ tự:
Chương 1: Các khái niệm về hệ thống dung sai lắp ghép
Chương 2: Hệ thống dung sai lắp ghép
Chương 3: Dụng cụ đo thông dụng trong cơ khí
Kiến thức trong giáo trình được biên soạn theo chương trình nghề, sắp xếp
logic và cô đọng. Sau mỗi bài học đều có các bài tập đi kèm để người học có thể
nâng cao tính thực hành của môn học. Do đó người đọc có thể hiểu một cách dễ
dàng các nội dung trong chương trình.
Mặc dù đã rất cố gắng nhưng chắc chắn không tránh
khỏi sai sót, tác giả rất mong nhận được ý kiến đóng góp của
người đọc để lần xuất bản sau giáo trình được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nam, 2021
Chủ biên: ThS. Nguyễn Thị Thu Hằng
Thành viên: ThS. Nguyễn Thanh Tùng
Thành viên: KS. Phan Hưng Long
Tài liệu lưu hành nội bộ - Biện soạn: Nguyễn Thị Thu Hằng - Khoa Công nghệ ô tô - Trường Cao
nghề Hà Nam
Giáo trình: Dung sai Trang 3
MỤC LỤC
CHƢƠNG 1: CÁC KHÁI NIỆM VỀ HỆ THỐNG DUNG SAI LẮP GHÉP .......................................... 6
1.1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ DUNG SAI LẮP GHÉP ........................................................... 6
1.1.1 Tính đổi lẫn chức năng trong ngành cơ khí chế tạo ................................................................... 6
1.1.2 Kích thƣớc, sai lệch giới hạn, dung sai .................................................................................. 8
1.1.3 Lắp ghép và các loại lắp ghép ................................................................................................. 16
1.3. Dung sai hình dạng , vị trí và độ nhám bề mặt ............................................................................. 27
1.3.1 Dung sai hình dạng và vị trí bề mặt ........................................................................................ 27
1.3.2 Nhám bề mặt ........................................................................................................................ 38
CÂU HỎI ÔN TẬP ........................................................................................................................ 43
CHƢƠNG 2: DỤNG CỤ ĐO THÔNG DỤNG TRONG CƠ KHÍ ........................................................ 44
3.1 CƠ SỞ ĐO LƢỜNG KỸ THUẬT ............................................................................................... 44
3.1.1 Khái niệm về đo lƣờng kỹ thuật .............................................................................................. 44
3.1.2 Dụng cụ đo và các phƣơng pháp đo ....................................................................................... 46
3.2 CĂN MẪU ................................................................................................................................... 49
3.2.1 Công dụng, cấu tạo các bộ căn mẫu ....................................................................................... 49
3.2.2 Cách chọn và ghép căn mẫu ................................................................................................. 50
3.2.3 Cách bảo quản căn mẫu ........................................................................................................ 51
3.3 THƢỚC CẶP .............................................................................................................................. 52
3.3.1 Công dụng ............................................................................................................................. 52
3.3.3 Cách đọc kết quả .................................................................................................................. 54
3.3.4 Thƣớc đo sâu, đo cao .............................................................................................................. 55
3.3.5 Cách bảo quản ....................................................................................................................... 56
3.4 PAN ME ....................................................................................................................................... 56
3.4.1 Nguyên lý làm việc của pan me ............................................................................................... 56
3.4.2 Cách sử dụng ......................................................................................................................... 59
3.4.3 Bảo quản panme ................................................................................................................... 61
Tài liệu lưu hành nội bộ - Biện soạn: Nguyễn Thị Thu Hằng - Khoa Công nghệ ô tô - Trường Cao
nghề Hà Nam
Giáo trình: Dung sai Trang 4
3.5 ĐỒNG HỒ SO ............................................................................................................................. 62
3.5.1 Công dụng, cấu tạo và nguyên lý làm việc của đồng hồ so ....................................................... 62
3.5.2 Sử dụng và bảo quản đồng hồ so .......................................................................................... 63
3.6.2 Cấu tạo và nguyên lý của thƣớc sin ...................................................................................... 70
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP .................................................................................................................... 73