HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Bieân soaïn: Thaân Toân Troïng Tín 1
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Chöông I
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG CUÛA QUAÛN TRÒ
I. CAÙC KHAÙI NIEÄM VEÀ QUAÛN TRÒ
1. Söï ra ñôøi cuûa Quaûn trò
Quaûn trò (noùi chung) xuaát hieän raát laâu, töø khi xaõ hoäi loaøi ngöôøi bieát soáng vaø hoaït
ñoäng taäp theå. Ngay töø ngaøy ñaàu, con ngöôøi soáng thaønh baày ñaøn ñaõ bieát nöông töïa vaøo
nhau ñaáu tranh choáng choïi vôùi thieân nhieân khaéc nghieät, vôùi thuù döõ ñeå sinh toàn; maët khaùc,
do coù söï khaùc nhau veà tuoåi taùc, trí löïc vaø theå löïc maø vò trí cuûa moãi ngöôøi trong coäng ñoàng
cuõng khoâng gioáng nhau, coù ngöôøi laøm ñöïôc vieäc naøy maø khoâng laøm ñöôïc vieäc khaùc
nhöng taát caû ñeàu muoán toàn taïi vaø phaùt trieån, ñôøi soáng cuûa hoï ngaøy caøng ñöôïc toát hôn. Vì
vaäy, trong xaõ hoäi ñoøi hoûi phaûi coù söï phaân coâng lao ñoäng vaø töø ñoù coâng vieäc quaûn trò vaø
ngöôøi quaûn trò xuaát hieän nhaèm ñieàu phoái coâng vieäc chung, laøm cho cho caùc hoaït ñoäng
cuûa coäng ñoàng ñem laïi keát quaû cao hôn, ñaùp öùng ngaøy caøng nhieàu hôn nhu caàu moïi maët
ñôøi soáng cuûa mình.
Ñeå thích öùng vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa löïc löôïng saûn xuaát, quaûn trò ngaøy
caøng ñöôïc cuûng coá vaø hoaøn thieän. Ngaøy nay, quaûn trò hình thaønh nhieàu daïng khaùc nhau:
- Quaûn trò quaù trình theá giôùi voâ sinh nhö: ñaát ñai, haàm moû…
- Quaûn trò quaù trình theá giôøi höõu sinh nhö: caây troàng, vaät nuoâi.
- Quaûn trò xaõ hoäi loaøi ngöôøi bao goàm:
+ Quaûn trò nhaø nöôùc.
+ Quaûn trò caùc toå chöùc ñoaøn theå xaõ hoäi.
+ Quaûn trò saûn xuaát kinh doanh taïi caùc toå chöùc kinh teá.
Ngoaøi nhöõng ñaëc ñieåm chung cuûa Quaûn trò, ôû moãi daïng quaûn trò khaùc nhau chòu söï
chi phoái cuûa moät soá qui luaät rieâng vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. Do ñoù, caàn coù nhöõng noäi
dung nghieân cöùu phuø hôïp. Trong chöông trình moân hoïc naøy chuùng ta chæ ñeà caäp ñeán
quaûn trò saûn xuaát kinh doanh ôû caùc doanh nghieäp vaø nghieân cöùu chuùng trong moái lieân heä
höõu cô vôùi caùc daïng quaûn trò khaùc, nhaát laø quaûn trò nhaø nöôùc.
Nhö vaäy, quaûn trò ra ñôøi laø moät taát yeáu khaùch quan cuøng vôùi quaù trình hình thaønh,
phaùt sinh vaø phaùt trieån cuûa ñoaøn nhoùm, toå chöùc nhaø nöôùc, xaõ hoäi vaø toå chöùc kinh teá.
2. Tính taát yeáu khaùch quan cuûa Quaûn trò
Töø phaân tích veà söï ra ñôøi cuûa quaûn trò ôû treân cho ta thaáy raèng, quaûn trò xuaát hieän
trong ñôøi soáng xaõ hoäi loaøi ngöôøi khoâng phaûi do yù muoán chuû quan cuûa moät ai, hay moät
nhoùm ngöôøi naøo maø do ñoøi hoûi cuûa thöïc taïi khaùch quan trong moät xaõ hoäi coù hoaït ñoäng
taäp theå vaø coù söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi, caàn phaûi ñöôïc phoái hôïp caùc hoaït ñoäng
rieâng leû, caù bieät nhaèm hoaøn thaønh nhöõng coâng vieäc maø töøng caù nhaân rieâng leû khoâng theå
laøm ñöôïc; naâng cao hôn keát quaû maø hoï mong ñôïi.
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Bieân soaïn: Thaân Toân Troïng Tín 2
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
- Noùi veà tính taát yeáu khaùch quan cuûa quaûn trò, C.Mac coù caâu noùi noåi tieáng: “Moät
ngheä só chôi ñaøn thì töï ñieàu khieån laáy mình nhöng moät daøn nhaïc thì caàn coù ngöôøi chæ
huy, ngöôøi nhaïc tröôûng”. Nhö vaäy, söï xuaát hieän ngöôøi chæ huy “ngöôøi nhaïc tröôûng” trong
moät taäp theå ñeå ñieàu khieån hoaït ñoäng cuûa moät “daøn nhaïc” khoâng phaûi do oâng ta muoán
hay khoâng maø do ñoøi hoûi khaùch quan cuûa moät toå chöùc, ôû ñaây laø moät “daøn nhaïc”.
- Coøn theo quan ñieåm cuûa GS. HAROLD KOONTZ thì cho raèng: “ Ngay töø khi con
ngöôøi baét ñaàu hình thaønh caùc nhoùm ñeå thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï, muïc tieâu maø hoï
khoâng theå ñaït ñöôïc vôùi tö caùch laø caù nhaân rieâng leû, thì caùch quaûn lyù ñaõ laø moät yeáu toá
caàn thieát ñeå ñaûm baûo phoái hôïp nhöõng noå löïc caù nhaân”.
- Theo TS. Nguyeãn Thò Lieân Dieäp khaúng ñònh: “ Coù theå noùi raèng lyù do toàn taïi cuûa
hoaït ñoäng quaûn trò chính laø vì muoán coù hieäu quaû vaø chæ khi naøo ngöôøi ta quan taâm ñeán
hieäu quaû thì ngöôøi ta môùi quan taâm ñeán hoaït ñoäng quaûn trò”
Nhö vaäy, Quaûn trò laø gì maø chuùng khoâng theå thieáu trong moät toå chöùc?
3. Khaùi nieäm veà Quaûn trò
Quaûn trò (Management) laø töø thöôøng ñöôïc duøng phoå bieán trong nhieàu saùch giaùo khoa
vaø nhieàu taøi lieäu khaùc. Neáu xeùt rieâng töøng töø moät thì ta coù theå taïm giaûi thích nhö sau:
- Quaûn: laø ñöa ñoái töôïng vaøo khuoân maãu qui ñònh saün. Ví duï: Cha meï baét ñöùa beù
phaûi laøm theo moät keá hoaïch do mình ñònh ra; saùng phaûi ñi hoïc, buoåi tröa nghæ ngôi, buoåi
chieàu hoïc baøi, tröôùc khi ñi phaûi thöa veà phaûi chaøo, … Ñoù laø caùi khuoân maãu chuùng phaûi
thöïc hieän chöù khoâng ñeå ñoái töôïng töï do hoaït ñoäng moät caùch tuøy thích.
- Trò: laø duøng quyeàn löïc buoäc ñoái töôïng phaûi laøm theo khuoân maãu ñaõ ñònh. Neáu
ñoái töôïng khoâng thöïc hieän ñuùng thì seõ aùp duïng moät hình phaït naøo ñoù ñuû maïnh, ñuû söùc
thuyeát phuïc ñeå buoäc ñoái töôïng phaûi thi haønh. Nhaèm ñaït tôùi traïng thaùi mong ñôïi, coù theå
coù vaø caàn phaûi coù maø ngöôøi ta goïi laø muïc tieâu.
Sau ñaây laø nhöõng khaùi nieäm veà Quaûn trò cuûa moät soá taùc giaû laø Giaùo sö, Tieán só
quaûn trò hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc.
- Theo GS. H.Koontz “ Quaûn lyù laø moät hoaït ñoäng taát yeáu; noù ñaûm baûo phoái hôïp
nhöõng noå löïc caù nhaân nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích cuûa nhoùm (toå chöùc). Muïc tieâu
cuûa quaûn lyù laø nhaèm maø trong ñoù con ngöôøi coù theå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa nhoùm
vôùi thôøi gian, tieàn baïc, vaät chaát vaø söï baát maõn cuûa caù nhaân ít nhaát”.
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Bieân soaïn: Thaân Toân Troïng Tín 3
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
- Quaûn trò ñöôïc xem nhö laø moät quaù trình thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn trò, Thaày
Nguyeãn Tieán Phöôùc khaùi nieäm:“ Quaûn trò laø quaù trình hoaïch ñònh, toå chöùc, boá trí nhaân
söï, laõnh ñaïo vaø kieåm soaùt coâng vieäc vaø nhöõng noå löïc cuûa con ngöôøi, ñoàng thôøi vaän
duïng moät caùch coù hieäu quaû moïi taøi nguyeân, ñeå hoaøn thaønh caùc muïc tieâu ñaõ ñònh”.
- Theo GS. Vuõ Theá Phuù: “quaûn trò laø moät tieán trình laøm vieäc vôùi con ngöôøi vaø
thoâng qua con ngöôøi ñeå hoaøn thaønh muïc tieâu cuûa moät toå chöùc trong moät moâi tröôøng
luoân luoân thay ñoåi. Troïng taâm cuûa tieán trình naøy laø söû duïng coù hieäu quaû nhöõng
nguoàn taøi nguyeân coù haïn”.
Töø caùc khaùi nieäm treân, chuùng ta coù theå khaùi quaùt: quaûn trò laø quaù trình taùc ñoäng
thöôøng xuyeân, lieân tuïc vaø coù toå chöùc cuûa chuû theå quaûn trò (heä thoáng quaûn trò) ñeán ñoái
töôïng quaûn trò (heä thoáng bò quaûn trò) nhaèm phoái hôïp caùc hoaït ñoäng giöõa caùc boä phaän,
caùc caù nhaân, caùc nguoàn löïc laïi vôùi nhau moät caùch nhòp nhaøng, aên khôùp ñeå ñaït ñeán
muïc tieâu cuûa toå chöùc vôùi hieäu quaû cao nhaát. Thöïc vaäy, quaûn trò thöïc chaát laø moät quaù
trình taùc ñoäng maø quaù trình ñoù khoâng phaûi ngaãu nhieân maø ñöôïc tieán haønh moät caùch coùù
toå chöùc vaø coù chuû ñích cuûa chuû theå quaûn trò (heä thoáng quaûn trò) ñöôïc thöïc hieän moät caùch
thöôøng xuyeân, lieân tuïc nhaèm laøm cho caùc hoaït ñoäng cuûa taäp theå (toå chöùc) mang laïi keát
quaû cao nhaát vôùi chi phí thaáp nhaát, thoûa maõn ngaøy caøng nhieàu hôn nhu caàu veà vaät chaát
vaø tinh thaàn cuûa caû coäng ñoàng.
Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù, quaûn trò coù nhöõng chöùc naêng, vai troø gì? Vaø caàn coù nhöõng
kyõ naêng naøo?
II. CHÖÙC NAÊNG, VAI TROØ VAØ KYÕ NAÊNG QUAÛN TRÒ
1. Chöùc naêng quaûn trò
Chöùc naêng cuûa heä thoáng quaûn trò trong moät toå chöùc, goïi taét laø chöùc naêng quaûn trò
laø nhieäm vuï chung (nhieäm vuï toång quaùt) maø heä thoáng quaûn trò phaûi thöïc hieän trong quaù
trình quaûn trò. Coù nhieàu caên cöù ñeå phaân loaïi caùc chöùc naêng quaûn trò.
1.1 Caên cöù theo lónh vöïc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh:
Ta coù caùc chöùc naêng quaûn trò cuï theå nhö sau:
- Quaûn trò chaát löôïng.
- Quaûn trò Makerting.
- Quaûn trò saûn xuaát.
- Quaûn trò taøi chính.
- Quaûn trò keá toaùn.
- Quaûn trò haønh chính, vaên phoøng…
Nhö vaäy, töông öùng vôùi moãi lónh vöïc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh laø moät chöùc
naêng quaûn trò. Caùch phaân loaïi naøy noù khoâng phaûn aùnh khaùi quaùt caùc nhieäm vuï chung
cuûa quaûn trò, laø nhöõng chöùc naêng cuï theå ñöôïc phaân chia moät caùch linh hoaït tuøy thuoäc
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Bieân soaïn: Thaân Toân Troïng Tín 4
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
vaøo trình ñoä phaùt trieån saûn xuaát cuûa xaõ hoäi. Khi trình ñoä saûn xuaát cuûa xaõ hoäi coøn thaáp thì
söï phaân chia ít chöùc naêng; ngöôïc laïi khi trình ñoä saûn xuaát xaõ hoäi caøng cao, qui moâ saûn
xuaát caøng lôùn, söï phaân coâng lao ñoäng caøng saâu seõ phaùt sinh nhieàu chöùc naêng môùi.
1.2 Caên cöù theo noäi dung cuûa quaù trình quaûn trò
Taùc giaû cuûa caùc lyù thuyeát quaûn trò nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ ñeà ra nhöõng chöùc
naêng (nhieäm vuï chung) cuûa quaûn trò nhö sau:
- Naêm 1916, nhaø quaûn trò noåi tieáng ngöôøi Phaùp HENRY FAYOL cho raèng quaûn trò
coù 5 chöùc naêng sau:
+ Chöùc naêng hoaïch ñònh (Planing).
+ Chöùc naêng toå chöùc (Organizing)
+ Chöùc naêng chæ huy (Directing)
+ Chöùc naêng phoái hôïp (Coordinating)
+ Chöùc naêng kieåm tra (Reviewing)
Coù theå noùi, HENRY FAYOL laø ngöôøi coù coâng ñaàu trong vieäc hình thaønh lyù thuyeát
quaûn trò töông ñoái coù heä thoáng vaø chaët cheõ nhaát luùc baáy giôø. Trong ñoù, oâng chia caùc hoaït
ñoäng cuûa moät toå chöùc thaønh 6 nhoùm coâng vieäc, ñeà ra 14 nguyeân taéc vaø 5 chöùc naêng
Quaûn trò. Nhöõng ñeà nghò naøy cuûa oâng ñaõ ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy ôû nhieàu tröôøng Ñaïi hoïc
taïi nhieàu nöôùc treân theá giôùi.
Tuy nhieân, trong 5 chöùc naêng Quaûn trò cuûa oâng hieän coøn coù yù kieán cho raèng, phoái
hôïp khoâng phaûi laø chöùc naêng maø laø muïc ñích cuûa quaûn trò. Bôõi vì, khi thöïc hieän caùc chöùc
naêng hoaïch ñònh, toå chöùc, chæ huy, kieåm tra khoâng coù gì khaùc laø nhaèm ñeå phoái hôïp caùc
hoaït ñoäng, caùc nguoàn löïc trong moät toå chöùc ñeå ñaït ñeán muïc tieâu maø chuû theå quaûn trò
mong ñôïi.
- Sau ñoù 7 naêm, vaøo naêm 1923 LYTHER GUILICK vaø LYNDAL URWICH chia thaønh
7 chöùc naêng:
+ Hoaïch ñònh.
+ Toå chöùc.
+ Nhaân söï (Staffing)
+ Thöïc hieän
+ Phoái hôïp.
+ Kieåm tra.
+ Taøi chính (Budgeting).
Trong heä thoáng caùc chöùc naêng naøy cuõng coøn nhieàu yù kieán tranh caõi. Chaúng haïn,
coù ngöôøi cho raèng chöùc naêng toå chöùc trong ñoù bao goàm coù caû chöùc naêng nhaân söï, vì vaäy
khoâng theå taùch “nhaân söï” thaønh moät chöùc naêng rieâng; hoaëc “thöïc hieän” khoâng chæ laø moät
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Bieân soaïn: Thaân Toân Troïng Tín 5
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
chöùc naêng rieâng cuûa heä thoáng quaûn trò; hay “taøi chính” laø moät chöùc naêng cuï theå chöù
khoâng phaûi laø moät chöùc naêng chung cuûa quaûn trò…
-Ñeán thaäp nieân 60 cuûa theå kyû XX, HAROLD KOONTZ vaø CYRIL O’DONNELL neâu leân
5 chöùc naêng:
+ Keá hoaïch.
+ Toå chöùc.
+ Nhaân söï.
+ Laõnh ñaïo.
+ Kieåm tra.
-Vaø, ñeán thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX, JAMES STONER vaø STEPHEN P.ROBBINS laïi
chia thaønh 4 chöùc naêng:
+ Hoaïch ñònh.
+ Toå chöùc.
+ Laõnh ñaïo.
+ Kieåm tra.
- Ngaøy nay, caùc chöùc naêng chung cuûa quaûn trò ñaõ ñöôïc trình baøy trong nhieàu saùch
giaùo khoa ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng Vieät Nam bao goàm:
+ Hoaïch ñònh.
+ Toå chöùc.
+ Ñieàu khieån. (Coù taùc giaû coøn goïi laø chöùc naêng laõnh ñaïo hoaëc chæ huy).
+ Kieåm tra - kieåm soaùt.
Vôùi heä thoáng chöùc naêng naøy phaûn aùnh khaù ñaày ñuû nhöõng nhieäm vuï chung (nhieäm
vuï toång quaùt) cuûa quaûn trò trong giai ñoaïn hieän nay.
2. Vai troø cuûa Quaûn trò
Heä thoáng quaûn trò thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa mình thoâng qua giöõ nhieàu vai troø
khaùc nhau trong quaù trình quaûn trò. Neáu chöùc naêng quaûn trò laø nhöõng nhieäm vuï chung
(nhieäm vuï toång quaùt) thì vai troø quaûn trò laø nhöõng coâng vieäc cuï theå, laø taäp hôïp nhöõng
haønh vi coù toå chöùc nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Theo Henry Mitzberg, nhaø nghieân
cöùu Hoa Kyø cho raèng quaûn trò coù 10 vai troø phoå bieán ñöôïc taäp hôïp thaønh 3 nhoùm:
- Nhoùm 1: Vai troø quan heä, bao goàm caùc vai troø laø ngöôøi ñaïi dieän; vai troø ngöôøi
laõnh ñaïo; vai troø ngöôøi quan heä vôùi caùc caù nhaân vaø taäp theå trong vaø ngoaøi toå chöùc.
- Nhoùm 2: Vai troø thoâng tin, bao goàm caùc vai troø laø ngöôøi cung caáp thoâng tin; phoå
bieán thoâng tin; thu thaäp vaø thaåm ñònh thoâng tin.