Giáo trình sự hình thành của thị trường chứng khoán trong những ngày đầu phát triển p8

trong nước có cái nhìn sâu hơn về giá trị thực của các cổ phiếu cũng như tổng quan tình hình thị trường, bởi không phải ngẫu nhiên khi trong lúc thị trường đang đi theo chiều hướng giảm giao dịch, các nhà đầu tư lại tăng dần khối lượng chứng khoán sở hữu. Các chuyên gia chứng khoán cho rằng thị trường hiện tại chỉ phù hợp với các nhà đầu tư dài hạn hoặc các nhà đầu tư có tổ chức. Các nhà đầu tư khác vẫn có khả năng thu lời trong ngắn hạn nếu chọn đúng thời điểm mua, bán cổ phiếu.

Cân bằng tự động

Sau một thời gian hăm hở ban đầu, hiện nay số lượng người quan tâm đến thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng ít dần đi. Một trong nhiều nguyên nhân là diễn biến thị trường không theo tình hình kinh doanh của các công ty niêm yết mà dựa nhiều vào yếu tố tâm lý và sự can thiệp hành chính của những người điều hành thị trường. Giá cả cổ phiếu trên thị trường từng có lúc tăng vọt trong thời gian dài vì nhu cầu người mua nhiều trong khi lượng cổ phiếu bán ra ít ỏi. Sau khi có những biện pháp can thiệp mạnh, chỉ số VN-Index tuột dài, tuần trước chạm mức thấp kỷ lục dưới 180 điểm vì không ai muốn mua cổ phiếu nữa khi thấy giá cả cứ giảm như cỗ xe không thắng.

Có cách nào vận dụng quy luật cung cầu để ổn định giá cả thị trường chứng khoán, dần dần hình thành xu hướng định giá cổ phiếu theo sức khoẻ của công ty phát hành cổ phiếu?

Giả thử chúng ta biết rõ ngày mai giá vàng giảm còn một nửa so với hôm nay nhưng trong tay chúng ta không có lượng vàng nào, có cách gì làm lợi từ chuyện biết trước này không? Câu trả lời khá hiển nhiên - tìm cách vay vàng bán ngay, rồi ngày mai mua vàng giá rẻ để trả, khoản tiền chênh lệch là lợi nhuận.

Chính vì ai cũng biết cơ chế này nên nếu ai cũng tìm cách hưởng lợi từ chuyện tiên đoán vàng giảm giá, nhu cầu vay vàng tăng vọt có thể kìm lại chuyện vàng giảm giá.

Quay trở lại thị trường chứng khoán - nhìn vào diễn tiến thị trường, giả định mọi người đều đoán giá cổ phiếu còn giảm nữa, có cách nào hưởng lợi từ dự báo này? Với luật lệ mua bán hiện nay, câu trả lời là không?

Thị trường chứng khoán Việt Nam cấm "tổ chức kinh doanh chứng khoán, người hành nghề kinh doanh chứng khoán không được hoạt động tín dụng và cho vay chứng khoán". Lúc thị trường mới ra đời, ít ai nghĩ đến điều cấm này, hoặc cho rằng đây là biện pháp tốt để ngăn ngừa nạn đầu cơ chứng khoán.

Tuy nhiên, qua thực tế hơn hai năm vận hành thị trường, có lẽ đã đến lúc chúng ta phải xem lại điều khoản này, nhằm tạo cho thị trường một cơ chế cân bằng tự động để giá cả không biến động theo chiều lên mạnh, xuống mạnh như hiện nay.

Lại giả thử người tham gia thị trường chứng khoán được quyền vay cổ phiếu từ công ty chứng khoán, nếu họ dự đoán giá cả sẽ xuống, họ vay rồi bán ngay. Sau khi đợi cho giá xuống đến mức họ dự đoán, nhà đầu tư sẽ mua cổ phiếu với giá rẻ hơn để trả cho công ty chứng khoán. Mới nhìn qua, tưởng đâu cách làm này sẽ tạo áp lực lên giá, làm nó giảm thêm. Thế nhưng chính nhu cầu vay chứng khoán tăng sẽ kìm giá lại. Ở đây quy luật cung cầu sẽ phát huy hết tác dụng của nó vì số lượng cổ phiếu giao dịch sẽ tăng lên nhiều lần. Ở chiều ngược lại, nếu xu hướng giá đang đi lên, sẽ có người vay tiền để mua chứng khoán, đợi giá lên để bán kiếm lời. Chính vì khả năng có thể kiếm lời bất kỳ lúc thị trường lên giá hay xuống giá, người đầu tư sẽ giúp ổn định giá một cách căn bản vì chính họ ở giữa hai xu hướng sẽ kéo giá về thế cân bằng.

Đây là hoạt động rất cơ bản của bất kỳ thị trường chứng khoán nào trên thế giới. Chính nhờ cơ chế này, có lúc tưởng chừng thị trường chứng khoán một nơi nào đó sẽ sụp đổ vì nhiều nguyên nhân nhưng cuối cùng, giá cả dao động ít dần để trở về thế cân bằng.

Đã đến lúc những người quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam nghĩ đến biện pháp này để tạo mối quan tâm mới cho thị trường còn quá non trẻ của chúng ta.

Hệ thống các phương pháp chọn lựa chứng khoán

Mười sáu nguyên tắc chọn lựa những cổ phiếu ưu tú nhất

William J. O Neil đã tạo ra một hệ thống các phương pháp chọn lựa cổ

phiếu, các phương pháp này hoàn toàn tới từ việc nghiên cứu rộng rãi các

công ty thành công của thị trường từ năm 1953 tới nay.

Đa số các nguyên tắc chọn lựa của ông được dành cho sự phân tích cơ bản.

Khi bạn cần cổ phiếu của một công ty trong tay bạn chính là một trong

những chủ nhân của công ty. Do đó chỉ tìm những công ty thực sự tuyệt vời,

những công ty có những sản phẩm độc đáo riêng biệt hay có những dịch vụ

cao cấp. Hãy chỉ tìm những công ty hàng đầu đang là những người dẫn

đường của thị trường, những công ty là số một trong lĩnh vực của nó đồng

thời đứng trên những công ty khác trong sự cạnh tranh hoặc chịu rất ít sự

cạnh tranh. Một khi bạn đã xác định được mình đang hoạt động trong một

thị trường đi lên, đây là vài dấu hiệu bạn nên xem xét khi tìm kiếm cổ phiếu.

1. Doanh lợi mỗi cổ phần của công ty trong quý hiện tại tăng ít nhất 25%.

Các quý gần đây phải có tỷ lệ tăng trưởng mạnh đồng thời tỷ lệ đăng trưởng

của các quý cũng cần liên tục phát triển. Một dấu hiệu rất tốt nếu có khoảng

từ sáu tới mười hai quý doanh lợi tăng đáng kể khoảng 50%, 100% thậm chí

200% hay hơn. Dự báo về doanh lợi quý tới cần tăng một số lượng đáng kể.

Hãy xem xét doanh lợi trong vài quý qua có cao hơn dự đoán hay không.

Nếu cổ phiếu bạn chọn là một loại cổ phiếu tăng trưởng, tỷ lệ tăng trưởng

mỗi năm trong vòng ba năm qua phải trên 25%. Đồng thời lịch sử thị trường

cho thấy các cổ phiếu thường có mức "tỷ lệ lợi nhuận mỗi cổ phần" Earning

Per Share Rating xếp hạng 80 hoặc hơn trước khi nó đi vào những mức giá

mới.

2. Nếu nó là một cổ phiếu đã xoay vòng turnaround stock, một cổ phiếu đã

phát triển nhưng bị chậm lại và sau đó lại tiếp tục phát triển nó cần có hai

quý tăng mạnh mẽ trong doanh lợi, hoặc một quý tăng với một khối lượng

lớn để doanh lợi một năm của nó trở lại đỉnh cao cũ. Nếu doanh lợi hai hay

nhiều quý gần đây đã đi lên, hãy xem xét liệu doanh lợi một năm của nó đã

gần hoặc trên mức đỉnh của hai năm trước hay chưa. Cũng quan trọng khi

cần xem xét sự thống nhất trong doanh lợi ước tính của hai năm tới có tăng

hay không.

3. Xem xét liệu công ty có doanh số bán tăng mạnh trong sáu tới mười hai

quý gần đây hay không? Và rất tốt nếu việc tăng ấy luôn phát triển hình

thành một gia tốc.

4. Lợi nhuận biên trước thuế của quý vừa rồi có gần mức đỉnh của nó chưa?

Có một xu hướng tăng trong tỷ suất lợi nhuận biên vài quý vừa qua hay

không? Và tỷ suất lợi nhuận của nó đã là tốt nhất trong các công ty cùng lĩnh

vực hay không?

5. Tìm kiếm những công ty có lợi nhuận biên trước thuế trên 18%.

6. Tìm kiếm những công ty có tỷ suất lợi nhuận trên vốn cổ đông từ 20% tới

50% hoặc hơn thế nữa. Hãy xem xét tỷ suất này đã thuộc dạng tốt nhất trong

những ngành cùng lĩnh vực đó hay chưa.

7. Xem xét mức Doanh số + Lợi nhuận + Lợi nhuận vốn cổ đông có sắp

hạng A hoặc B? Tốt nhất nên tìm kiếm nhưng công ty thuộc tốp 40% có mức

phát triển doanh số, lợi nhuận, và lợi nhuận vốn cổ đông tốt nhất.

8. Khối lượng cổ phiếu mà hội đồng quản trị cũng như các viên chức cao cấp

của công ty sở hữu cũng là một khía cạnh tế nhị cần xem xét. Khối lượng

này càng nhiều càng tốt. Chúng sẽ là bằng chứng bảo đảm sự tận tâm của

ban giám đốc.

9. Cổ phiếu cần nằm trong những mức giá có "chất lượng". Mức giá có chất

lượng thường từ khoảng $16 tới $150 đối với thị trường Nasdaq và trên $20

đối với cổ phiếu của NYSE. Nên nhớ rằng những công ty hàng đầu của thị

trường như Cisco Systems, WalMart, Microsoft, PeopleSoft, Amgen, trước

khi phá vỡ những mức giá cơ bản đi vào một nền giá với với những sự tăng

giá khổng lồ thường có giá nằm giữa $30 và $50 mỗi cổ phiếu. Giá cả chính

là sự phản ánh chất lượng của cổ phiếu, và chất lượng không thể tới với

những loại cổ phiếu rẻ tiền

10. Xem xét cổ phiếu có thuộc những ngành đang phát triển như bán lẻ, máy

tính, thuốc, giải trí... hay không? Nó có thuộc một trong năm nhóm ngành

đang phát triển nhất không. Các nhóm ngành được coi là đang phát triển tuỳ

thuộc vào tình hình kinh tế thế giới và đặc thù riêng của mỗi quốc gia.

11. Dòng tiền của thị trường đang chảy vào đâu, những công ty có thị vốn

lớn hay những công ty có thị vốn nhỏ hơn. Hãy đi theo những dòng chảy ấy,

không nên kháng cự lại xu hướng của thị trường trong trường hợp này.

12. Thị trường đang quan tâm tới những khu vực kinh tế nào nhất? Tiêu

dùng hay công nghệ cao? Cổ phiếu tăng trưởng growth stock, hay chu kỳ

cyclical stock: cổ phiếu tăng hay giảm theo chu kỳ kinh tế như xây dựng, xe

hơi, giấy, thép, hay người ta đang đầu tư vào những loại cổ phiếu an toàn

defensive stock: thực phẩm, những ngành phục vụ công cộng, hay những

ngành mà người ta luôn phải sử dụng trong mọi hoàn cảnh. Có thêm nhiều

đợt phát hành, có nhiều công ty mới được thành lập hay không.

13. Phải chăng những sản phẩm của công ty giúp tiết kiệm tiền bạc, giải

quyết những khó khăn hay tiết kiệm thời gian với những kỹ thuật mới? Hoặc

phải chăng nó là những loại thuốc hay những phương tiện y học mới? Hãy

tìm các công ty có các sản phẩm thực sự cần thiết và được ưa thích một cách

rộng rãi. Đồng thời cũng xem xét xem các sản phẩm của công ty được sử

dụng lâu dài hay nhanh chóng được thay đổi để bảo đảm sự duy trì và phát

triển doanh số bán của công ty.

14. Những đơn đặt hàng của công ty có thể phát triển không? Tỷ lệ thị phần

của công ty là bao nhiêu? Khả năng phát triển thị phần của công ty được

trông chờ ở mức nào?

15. Cổ phiếu cũng cần có một, hai quỹ đầu tư lớn hoạt động tốt mua vào

trong thời gian gần đây. Đây là một sự kiểm tra gián tiếp bởi vì các quỹ đầu

tư hoạt động tốt sẽ làm những cuộc nghiên cứu kỹ càng trước khi mua một

loại cổ phiếu.

16. Bạn có thực sự hiểu rõ ràng và tin cậy vào công cuộc kinh doanh của

công ty? Bạn đã từng thấy hay sử dụng những sản phẩm hoặc dịch vụ của nó

chưa? Bạn càng hiểu biết về công ty bao nhiêu, bạn càng có niềm tin về nó

bấy nhiêu.

Nếu bạn tuân thủ những nguyên tắc trên tức là bạn đang mua những loại cổ

phiếu thực sự ưu tú, những loại cổ phiếu có cơ hội phát triển về các chỉ số cơ

bản nhất. Những nguyên tắc còn lại thuộc về phạm vi kỹ thuật. Bạn phải cần

cả hài chứ không phải chỉ một phương pháp phân tích trong việc lựa chọn

chứng khoán.

Sáu nguyên tắc chọn thời điểm mua cổ phiếu

Việc chọn lựa chứng khoán đúng thời điểm cũng không hề kém quan trọng

so với việc chọn lựa những chứng khoán ưu tú. Những nguyên tắc dưới đây

sẽ giúp bạn chọn lựa chứng khoán đúng thời điểm thích hợp nhất:

1. Kiểm tra đồ thị mỗi ngày để nhận ra những loại cổ phiếu đang hình thành

những mô hình kiểu mẫu, và đang được đặt dưới sự tích luỹ những vụ mua

chuyên nghiệp, mức giá của chúng cũng cần phải gần điểm mua thích hợp.

Phân tích giá cả và khối lượng giao dịch của các loại cổ phiếu đáng quan

tâm từ tuần này qua tuần khấc. Hãy nhận dạng mức giá mà bạn sẽ mua tại

đó. Sau đợt mua đầu tiên của bạn, hãy xác định những khu vực mà bạn sẽ

tiếp tục mua thêm trong chiến lược "tăng giá mua trung bình". Người ta

thường tiếp tục mua thêm khi giá tăng khoảng 2% tới 3% so với điểm mua

ban đầu.

Nếu giá cổ phiếu rớt dưới giá mua 8%, hãy bảo vệ bản thân khỏi những thua

lỗ lớn hơn bằng cách bán cổ phiếu ngay lập tức. Kỷ luật cắt giảm thua lỗ này

trong đường dài sẽ giúp bạn thoát khỏi những rắc rối trầm trọng. Cắt giảm

thua lỗ là một trong những công cụ quan trọng của các nhà đầu tư thành

công.

2. Bạn cần phải nhìn thấy một khối lượng giao dịch tăng hờn 50% trong

ngày bạn bắt đầu mua, khi giá chứng khoán phá vỡ những mức giá cũ trong

một mô hình cơ bản.

3. Những mô hình cơ bản là "tách và tay cầm", "đụng đáy hai lần", "đáy

bằng". Nếu mô hình không phải bất cứ cái nào trong ba mô hình trên, thông

thường nó hay có thiếu sót và có khuynh hướng thất bại.

4. Chỉ nên mua những loại cổ phiếu có chỉ số sức mạnh tương đối trên 80.

Hãy tránh xa những cổ phiếu có sức mạnh tương đối dưới 70. Đồng thời hãy

xem xét chỉ số sức mạnh tương đối có hình thành một xu thế đi lên rõ ràng

hay không.

5. Cố gắng thêm vào danh mục đầu tư của bạn những loại cổ phiếu đang

hoạt động tốt nhất, đồng thời giảm bớt, hay bán hẳn những cổ phiếu đang

hoạt động tồi. Nên nhớ rằng cổ phiếu trong những mô hình cơ bản và gần

mức giá cao của nó thì tốt hơn những cổ phiếu đang gần những mức giá thấp

gần đây

6. Kiểm tra những đồ thị hàng tháng để tìm xem liệu cổ phiếu có hình thành

những mô hình cơ bản dài hạn trong khoảng thời gian vài năm hay không.

Đầu tư tăng trưởng và đầu tư trị giá

Điểm khác biệt giữa đầu tư tăng trưởng và đầu tư trị giá

Những nhà đầu tư tăng trưởng là những người tìm kiếm những công ty có sự

phát triển doanh số và lợi nhuận nhất quán, thông thường khoảng 20% hay

hơn trong vòng 3 tới 5 năm vừa qua. Những công ty như Schering Pough,

Paychex, Cisco Systems, hay Microsoft được xem như những cổ phiếu tăng

trưởng vào thập niên 90. Cổ phiếu tăng trưởng thường ít được chi trả cổ tức

hoặc chi trả cổ tức thấp bởi vì chúng thường cần lượng tiền mặt lớn để tái

đầu tư phát triển thêm thị phần. Tỷ số P/E của cổ phiếu tăng trưởng thường

cao hơn những loại cổ phiếu khác. Chỉ đơn giản là vì nó có những bản báo

cáo tài chính tốt hơn nhiều so với các công ty khác, các nhà đầu tư thường

mua đón đầu chúng.

Một trong những đặc trưng của cổ phiếu tăng trưởng là chúng có những sản

phẩm hoặc dịch vụ có chất lượng cao, thông thường là không vĩnh cửu được

thay bằng những sản phẩm khác tương tự trong một khoảng thời gian không

lâu. Chúng cũng có những lợi nhuận biên và lợi nhuận trên vốn cổ đông cao,

thường khoảng từ 17% tới 50%. Đồng thời các nhà phân tích thường nhất trí

trong việc dự đoán doanh lợi của chúng tăng một khối lượng đáng kể, một

hoặc hai năm nữa.

Những nhà đầu tư tăng trưởng cần chú ý, không có một loại cổ phiếu nào là

cổ phiếu tăng trường vĩnh cửu, qua một thời gian dài cổ phiếu tăng trưởng sẽ

có chiều hướng phát triển chậm dần và sau đó phát triển thị phần tới mức

bão hoà không phát triển thêm nữa. Nhà đầu tư cần cân đối lại danh mục đầu

tư tại những thời điểm này.

Những nhà đầu tư giá trị thì khác, họ tìm kiếm những công ty mà họ tin rằng

nằm dưới giá trị thật. Họ nghiên cứu kỹ các bản cân đối tài khoản và báo cáo

lời lỗ, tìm kiếm những dấu hiệu cho thấy những giá trị ẩn náu của công ty,

như là một khối lượng tiền mặt lớn chưa sử dụng hay là những tài sản trong

sổ sách của công ty nằm dưới giá trị thực, ...

Họ chờ đợi cơ hội mua được cổ phiếu ở những mức giá hời, và mong muốn

mua những cổ phiếu có chỉ số P/E thấp, hoặc những công ty có giá thị

trường nằm dưới giá trị sổ sách. Những nhà đầu tư giá trị thường được nhận

một số cổ tức chiếm một tỷ lệ lớn trong lợi nhuận kiếm được của công ty do

công ty thường không còn khả năng phát triển thêm thị phần.

Họ tìm cách mua cổ phiếu tại một mức giá thấp hơn giá trị thực. Những nhà

đầu tư giá trị phải chờ thị trường thừa nhận giá trị cổ phiếu của họ, để cổ

phiếu tăng giá.

Điều này thường mất một khoảng thời gian khá lâu và đôi khi không bao giờ

xảy ra cả.

Mua cổ phiếu với chỉ số P/E thấp nghe có vẻ hay hơn. Phải chăng mặc

cả luôn tốt?

Nói chung thị trường chứng khoán là một thị trường đấu giá hai chiều, nơi

mà hầu hết cổ phiếu được bán với giá dao động xung quanh cái giá xứng

đáng với nó tại thời điểm ấy. Nói cách khác, một cổ phiếu với chỉ số P/E 10

thì nó đáng giá gấp 10 lần doanh lợi kiếm được, một cổ phiếu với chỉ số P/E

35 nghĩa là nó giá trị gấp 35 lần doanh lợi kiếm được. Nếu giá, hoặc chỉ số

P/E của cổ phiếu lên hay xuống là do báo cáo doanh lợi của công ty có tốt

như kỳ vọng hay không.

Vì vậy thực sự là không đúng khi cho rằng cổ phiếu là một món hời chỉ bởi

vì chỉ số P/E của nó thấp, và ngược lại cũng không đúng nếu cho rằng những

cổ phiếu với chỉ số P/E cao là đắt. Điều này rất đơn giản như việc bạn không

thể mua một chiếc Mercedes với giá của một chiếc Chevrolet.

Một bài học đơn giản: bạn có những thứ xứng đáng với số tiền bạn bỏ ra.

Những công ty tốt nhất trong một nhóm ngành luôn có chỉ số P/E cao hơn

nhiều những công ty không thành công trong ngành ấy.

Thực sự có lẽ giá trị duy nhất của chỉ số P/E chỉ là để đánh thức chúng ta về

tiềm năng của cổ phiếu. Để làm được điều này chúng ta cần so sánh với

chính nó trong quá khứ. Hiện tại chúng đang cao hơn hay thấp hơn. Tại sao.

Phải chăng chúng đang có sự phát triển thuận lợi nên có rất nhiều người chịu

bỏ ra một cái giá cao hơn để mua chúng. Hay chúng đang có một tương lai

tồi tàn nên hiện tại mặc dù giá so với lợi nhuận có thấp hơn cũng không ai

muốn mua.