Trong thời đại công nghệ khoa học phát triển như vũ bão sẽ xuất hiện ngày càng
nhiều tội phạm biết“ứng dụng kỹ thuật, cộng nghệ”cao, kẽ hở“trong quản lý và giao
dịch thẻ để“lừa đảo chiếm đoạt tiền”của ngân hàng với giá trị lớn như tội phạm làm thẻ
giả mạo bằng cách lấy cắp thông tin của thẻ thật qua máy ATM với thiết bị lắp trộm vào
khe đọc thẻ của máy ATM hoặc“tội phạm thông đồng với đơn vị chấp nhận thẻ”để lấy
cắp thông tin của thẻ khi chủ thẻ chi tiêu tại đơn vị chấp nhận thẻ này hoặc khi chủ thẻ
chi tiêu mua bán hàng hóa qua mạng tại những địa chỉ trang web không tin cậy. Trong
giao dịch dịch vụ thẻ,“rủi ro có thể xảy ra trong hoạt động phát hành và thanh toán thẻ
khiến các ngân hàng gặp nhiều khó khăn, thách thức.Do vậy việc hạn chế, phòng ngừa,
quản lý rủi ro trong hoạt động của ngân hàng nói chung và hoạt động kinh doanh dịch vụ
thẻ”quốc tế”của Vietcombank nói riêng đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động
hằng ngày.Và tác giả lựa chọn đề tài:““Hạn chế rủi ro trong kinh doanh dịch vụ thẻ
quốc tế tại Sở giao dịch Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam”
làm đề tài”nghiên cứu luận văn cao học của mình.”
Trên“cơ sở“nghiên cứu hệ thống những”vấn đề cơ bản về kinh doanh dịch vụ thẻ
quốc tế và quản lí rủi ro,“đề tài phân tích,“đánh giá thực trạng rủi ro”kinh doanhdịch vụ
thẻ quốc tế”tại Sở giao dịch, với mục tiêu:“nhân diện các nguyên nhân rủi ro trong kinh
doanh thẻ”quốc tế;đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong kinh doanhdịch vụ
thẻ quốc tế tại“Sở giao dịch.“Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, luận văn được kết cấu làm 03 chương:”
“Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về dịch vụ thẻ quốc tế và rủi ro trong
kinh doanh dịch vụ thẻ quốc tế của Ngân hàng”thương mại.
Chương 2:“Thực trạng rủi ro và hạn chế rủi ro trong kinh doanh dịch vụ thẻ quốc tế tại
Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thươngViệt Nam giai đoạn 2011 - 2015
Chương 3:“Phương hướng và giải pháp hạn chế rủi ro trong kinh doanh dịch vụ
thẻ quốc tế tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương”Việt Nam.””
Chương 1:“Những vấn đề lý luận cơ bản về dịch vụ thẻ quốc tế và rủi ro trong
kinh doanh dịch vụ thẻ quốc tế của Ngân hàng
thương mại.”
Rủi ro và các hình thức“rủi ro trong kinh doanh”dịch vụ thẻ”quốc tế của ngân
hàng thương mại
Khái niệm: Cũng như nhiều hoạt động khác của ngân hàng, hoạt động dịch vụ thẻ
cũngtiềm ẩn nhiều rủi ro mà tổn thất lớn nhất là làm xấu đi hình ảnh ngân hàng kéo theo
những tổn thất không nhỏ đến lợi nhuận của ngân hàng.
Các hình thức“rủi ro trong kinh doanh dịch vụ thẻ quốc tế của ngân hàng thương
mại: Có thể hệ thống 05 hình thức rủi ro như:Rủi ro trong hoạt động phát hành thẻ:Đơn
phát hành thẻ giả mạo;Thẻ giả;Rủi ro tín dụng: Chủ thẻ sủ dụng thẻ nhưng cố tình không
trả nợ“hoặc không đủ khả năng thanh toán;Rủi ro”đối với thẻ bị khóa: thẻ bị khóa tạm thời
vẫn có thể bị lợi dụng, tội phạm có thể lợi dụng các thẻ này chia giao dịch thành nhiều
giao dịch có số tiền nhỏ;“Rủi ro trong hoạt động thanh toán thẻ: Đơn vị chấp nhận thẻ
giả mạo,”gian lận: giả mạo chữ kí của chủ thẻ hoặc ĐVCNT cố tình sửa đổi số tiền giao
dịch trên hóa đơn, ghi tăng giá trị giao dịch để chiếm dụng vốn của ngân hàng;“Đơn vị
chấp nhận thẻ thông đồng với chủ thẻ: cố tình chấp nhận thanh toán thẻ giả, thẻ bị”mất
cắp, thất lạc; Đơn vị chấp nhận thẻ bị lợi dụng: Chủ thẻ thực hiện giao dịch nhưng sau đó
từ chối giao dịch thực hiện tại ĐVCNT; ĐVCNT vi phạm quy định: về“chấp nhận thẻ và
cung cấp hàng hóa”dịch vụ”dẫn tới rủi ro xảy ra; Rủi ro tác nghiệp; Rủi ro kỹ thuật; Rủi
ro đạo đức.
Chương 2:“Thực trạng rủi ro và“hạn chế rủi ro trong kinh doanh dịch vụ thẻ
quốc tế tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thươngViệt Nam”
giai đoạn 2011 - 2015
Với những lợi thế về uy tín, bề dày hoạt động và“tiềm“lực tài chính của ngân hàng
thương”mại lớn tại Việt Nam, Sở giao dịch Vietcombank là đơn vị đứng thứ hai trong toàn
hệ thống“về số lượng phát hành thẻ và doanh số thanh toán”thẻ.”Đây là một kết quả khả
quan đã khẳng định hướng đi“đúng đắn của ban lãnh đạo”cùng với sự đoàn kết và nỗ lực
cố gắng”hoàn thành nhiệm vụ được giao của toàn thể cán bộ phòng Thẻ Sở giao dịch
Vietcombank. Theo kết quả tổng hợp báo cáo từ năm 2011 đến năm 2015 cho thấy doanh
số phát hành thẻ và thanh toán thẻ tại Sở giao dịch luôn có xu hướng gia tăng rõ rệt.“Bên
cạnh“những kết quả đạt được”thì Sở giao dịch cũng tồn tại một số“rủi ro trong hoạt
động”kinh doanh phát hành thẻ và thanh toán thẻ như:
Thứ nhất là“rủi ro trong hoạt động phát hành thẻ”quốc tế: Theo kết quả“báo cáo giả
mạo của Tổ chức Thẻ quốc tế,”từ năm 2011 trở lại đây, tình hình“giả mạo thẻ thông qua việc
đánh cắp dữ liệu thẻ (skimming) đang có chiều hướng”ngày càng gia tăng rõ rệt.“Skimming
là một thủ đoạn hết sức tinh vi,”theo“đó các tổ chức tội phạm”sẽ sử dụng các thông tin”bị
đánh cắp để tạo ra những thẻ giả. Nhưng rủi ro thẻ do Sở giao dịch phát hànhtrong năm năm
qua cho thấy biến động về tỷ lệ rủi ro phát hành thẻ có chiều hướng giảm xuống do Sở giao
dịch có sự kết hợp chặt chẽ về quản lí rủi ro vớibộ phận quản lí rủi ro của Trung tâm thẻ; Sở
giao dịch phải tuân thủ qui định về chương trình xếp hạng tín dụng thẻ nội bộ và thực hiện
nghiêm túc.Theo quy định, cán bộ thẻ cần phải thẩm định hồ sơ khách hàng như: kiểm tra và
xác minh các thông tin cá nhân, thông tin tài chính của khách hàngtrong hồ sơ phát hành thẻ
đảm bảo tính chính xác, hợp lệ và đầy đủ trước khi xem xét phê duyệt phát hành thẻ để tránh
các trường hợp “phát hành thẻ với thông tin giả mạo.”Và kết quả trong năm năm về tỷ lệ rủi
ro phát hành thẻ tại Sở giao dịch đãghi nhận“sự nỗ lực của toàn bộ cán bộ thẻ”Sở giao
dịchđã đoàn kết và hoàn thành nhiệm vụ do tuân thủ qui trình nghiệp vụ thẻ, và kết hợp chặt
chẽ vớibộ phận quản lí rủi ro Trung tâm thẻ mang lại những tín hiệu tích cực trong công tác
hạn chế rủi ro phát hành thẻ.
Theo cơ cấu rủi ro theo từng loại thẻ phát hành tại Sở giao dịch trong năm năm qua
cho thấy“rủi ro trong hoạt động phát hành thẻ quốc tế”của Visa và Master chiếm phần lớn
trong tổng số rủi ro thẻ của Sở giao dịch phát hành, còn thẻ Amex và JCB chiếm tỷ lệ rủi ro
ít hơn.“Sở dĩ như vậy vì số lượng thẻ Visa, Master chiếm thị phần lớn, còn thẻ American
Express là loại thẻ VIP,“dành cho những người có địa vị trong xã hội, đơn vị chấp nhận
thẻ”của thẻ này“thường là các khách sạn,”khu du lịch giải trí, đơn vị“lớn, có uy tín nên tình
trạng thẻ bị Skimming cũng như đơn vị chấp nhận thẻ” gian lận trong thanh toán”ít xảy ra
hơn; và thẻ JCB mới ra mắt từ năm 2012.
Trong xu hướng hội nhập kinh tế, hoạt động kinh doanh của Vietcombank nói
chung“và hoạt động kinh doanh dịch vụ thẻ”nói riêng”sẽ phát sinh nhiều hình thức gian lận
mới, cũng như những khó khăn mà ngân hàng sẽ gặp trong công tác hạn chế rủi ro. Đặc
biệt, hoạt động phát hành thẻ là một khâu rất quan trọng, là bước đầu tiên quyết định đến
các chuỗi hoạt động kinh doanh thẻ tiếp theo. Vì thế Sở giao dịch Vietcombank cần quan
tâm để tăng cường kiểm soát rủi ro trong hoạt động này.
Thứ hai là rủi ro trong hoạt động thanh toán: Từ năm 2011 trở lại đây tại Việt
nam, đã xuất hiện hiện tượng các đối tượng tội phạm nước ngoài có hành vi cấu kết với
công dân Việt nam, lập các ĐVCNT mới để sử dụng thẻ nhằm rút tiền chia nhau. Điển
hình gần đây nhất năm 2015 là vụ cảnh sát hình sự Hà Nội phối hợp với Vietcombank
triệt phá đường dây sản xuất, sử dụng thẻ quốc tế giả để chiếm đoạt tiền của ngân hàng.
Cụ thể là“công ty Vàng bạc Tuấn Quang thông đồng với tội phạm thẻ để chấp
nhận thanh toán 23 thẻ quốc tế giả của ngân hàng nước ngoài với tổng số giao dịch quẹt
thẻ là 40 lần với tổng số tiền giao dịch khoảng 3 tỷ đồng. Đây là số tiền lớn đối với ngành
nghềkinh doanh của công ty là chuyên ngành nghề vàng bạc. Do nhận được thông báo từ
Tổ chức Thẻ quốc tế về dấu hiệu rủi ro nên ngân hàng chỉ mới chấp nhận thanh toán 6
giao dịch với số tiền 393 triệu đồng. Công ty Vàng bạc Tuấn Quang và một số đối tượng
người Việt đã móc ngoặc với một nhóm đối tượng người Trung Quốc, hình thành đường
dây sử dụng thẻ giả để chiếm đoạt tài sản ngân hàng. Theo thỏa thuận, công ty Vàng bạc
Tuấn Quang sẽ là điểm thanh toán thẻ, còn các đối tượng người Trung Quốc sẽ chịu trách
nhiệm sản xuất thẻ quốc tế giả bằng các tài khoản đánh cắp được của người nước ngoài.
Có thể nói”tình hình giả mạo thẻ diễn biến hết sức phức tạp qua các năm, nếu
không có các biện pháp quản lí rủi ro kịp thời sẽ gây ra nhiều tổn thất cũng như các
thiệt hại về uy tín cho Vietcombank nói chung và Sở giao dịch nói riêng. Các hình
thức“gian lận trong hoat động thanh toán thẻ”ở Sở giao dịch Vietcombank rất đa dạng
và ngày càng tinh vi phức tạp.Theo báo cáo giả mạo về thanh toán thẻ tại Sở giao
dịchcho thấy tình hình giả mạo trong lĩnh vực thanh toán thẻ tại Sở giao dịch có xu
hướng tăng nhẹ trong năm năm qua. Sở dĩ như vậy là do các đơn vị chấp nhận thẻ của
Sở giao dịch không thực hiện đầy đủ các bước theo qui định trong quá trình thanh“toán:
không tiến hành so sánh chữ ký của chủ thẻ trên hoá đơn với chữ ký”ở giải băng từ của
thẻ, thông tin in trên thẻ với thông tin hiện trên máy thanh toán, hộ chiếu... Nhiều đơn
vị chấp nhận thẻ“thay đổi cán bộ thanh toán thẻ ở đơn vị”nên cán bộ thanh toán thẻ mới
chưa được hướng dẫn cụ thể, chi tiết nên“không phát hiện được thẻ có dấu hiệu giả
mạo.”Bên cạnh đó,“do mong muốn bán được hàng nên các đơn vị chấp nhận thẻ”dễ
dàng chấp nhận bỏ qua các thủ tục cần thiết“khi thanh toán thẻ.”
Qua những kết quả nghiên cứu phía trên của tác giả về“một số nguyên nhân dẫn
đến“rủi ro trong hoạt động phát hành thẻ và thanh toán”thẻ”tại Sở giao dịch, tác giả cũng
nhìn nhận thấy một số thành tựu mà Sở giao dịch đạt được trong kinh doanh dịch vụ thẻ
quốc tế nhưVietcombank tiếp tục duy trì là ngân hàng“duy nhất phát hành thẻ American
Express, ngân hàng độc quyền thanh toán thẻ American Express tại Việt Nam góp phần
mang tới cho chủ thẻ cơ hội tiếp cận tới hàng triệu Đơn vị chấp nhận thẻ của American
Express trên toàn thế giới”cũng như mang lại hàng“triệu chủ thẻ American Express trên
toàn thế giới đến với”Việt Nam; Cùng với dịch vụ thẻ, Sở giao dịch đã tăng cường bán
chéo sản phẩm là dịch vụ SMS và Internet banking: Dịch vụ SMS giúp khách hàng chủ
động kiểm soát những giao dịch chi tiêu thẻ trong việc thanh toán thẻ;“Số lượng“thẻ phát
hành ngày càng tăng,”lượng tiền thanh toán qua thẻ quốc tế ngày càng lớn nhưng tỷ lệ
rủi ro vẫn thấp:Như đã phân tích ở trên, thông qua các số liệu từ năm 2011 đến 2015 có
thể thấy Sở giao dịch có số lượng thẻ tín dụng phát hành ngày càng tăng, doanh số sử
dụng thẻ quốc tế ngày càng nhiều.”Sở giao dịch đứng vị trí thứ hai trong toàn hệ thống về
số lượng“phát hành thẻ và thanh toán thẻ.”Cán bộ phòng Thẻ Sở giao dịch luôn thực hiện
nghiêm túc quy trình nghiệp vụ thẻ nội bộ nhằm hạn chế tối đa rủi ro có thể xảy ra trong
hoạt động“phát hành và thanh toán thẻ;”Tăng uy tín và hình ảnh của Vietcombank trong
đó có Sở giao dịch:“Trình độ“chuyên môn của cán bộ” phòng”Thẻ khá đồng đều, số
lượng cán bộ đạt trình độ đại học chiếm tỷ trọng cao làm gia tăng hiệu quả trong việc xử
lý tình huống và giải quyết khúc mắc của chủ thẻ nhằm thỏa mãn tối đa nhu cầu của chủ
thẻ. Vietcombank đưa ra nhiều chương trình khuyến mại với từng sản phẩm thẻ, phát
triển nhiều sản phẩm mới, tiện ích mới cho sản phẩm thẻ đã tạo ra một thương hiệu nổi
tiếng giúp người sử dụng có được nhận định ngân hàng này thật sự là một“ngân hàng
hiện đại với quy mô lớn; Hoàn thiện qui định về bảo mật và qui trình quản lý rủi ro:”Hệ
thống Vietcombank”ngày càng hoàn thiện các quy định về bảo mật và quy trình quản lý
rủi ro, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động phát hành và thanh toán thẻ.