Heä thoáng ñieän vaø ñieän töû treân oâtoâ hieän ñaïi - Heä thoáng ñieän ñoäng cô
PGS.TS Ñoã Vaên Duõng Trang : 30
Phaân Loaïi
Ñeå phaân loaïi maùy khôûi ñoäng ta chia maùy khôûi ñoäng ra laøm hai thaønh phaàn:
Phaàn motor ñieän vaø phaàn truyeàn ñoäng. Phaàn motor ñieän ñöôïc chia ra laøm nhieàu
loaïi theo kieåu ñaáu daây, coøn phaàn truyeàn ñoäng phaân theo caùch truyeàn ñoäng cuûa
maùy khôûi ñoäng vôùi ñoäng cô.
Theo kieåu ñaáu daây: Tuøy thuoäc theo kieåu ñaáu daây maø ta phaân ra caùc loaïi
sau
Hình 3-2: Caùc kieåu ñaáu daây cuûa maùy khôûi ñoäng
Phaân loaïi theo caùch truyeàn ñoäng: coù hai caùch truyeàn ñoäng
Truyeàn ñoäng tröïc tieáp vôùi baùnh ñaø: loaïi naøy thöôøng duøng treân xe ñôøi cuõ vaø
nhöõng ñoäng cô coù coâng suaát lôùn, ñöôïc chia ra laøm 3 loaïi:
+
+
+
_
_
Ñaáu noái tieáp
+
+
+
_
Ñaáu noái tieáp
+
+
+
_
_
Ñaáu hoãn hôïp
+
+
_
_
Ñaáu noái tieáp
+
+
_
_
Ñaáu hoãn hôïp
+
+
+
_
Ñaáu hoãn hôïp
Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky t huat TP. HCM
Heä thoáng ñieän vaø ñieän töû treân oâtoâ hieän ñaïi - Heä thoáng ñieän ñoäng cô
PGS.TS Ñoã Vaên Duõng Trang : 31
* Truyeàn ñoäng quaùn tính: Baùnh raêng ôû khôùp truyeàn ñoäng töï ñoäng vaêng theo
quaùn tính ñeå aên khôùp vôùi baùnh ñaø. Sau khi ñoäng cô noå baùnh raêng töï ñoäng
trôû veà vò trí cuõ.
* Truyeàn ñoäng cöôõng böùc: Khôùp truyeàn ñoäng cuûa baùnh raêng khi aên khôùp vaøo
voøng raêng cuûa baùnh ñaø chòu söï ñieàu khieån cöôõng böùc cuûa moät cô caáu khaùc.
* Truyeàn ñoäng toå hôïp: baùnh raêng aên khôùp vôùi baùnh ñaø cöôõng böùc nhöng khi
vieäc ra khôùp töï ñoäng nhö kieåu ra khôùp cuûa truyeàn ñoäng quaù tính.
Truyeàn ñoäng phaûi qua hoäp giaûm toác:
Hình 3-3: Caáu taïo maùy khôûi ñoäng coù hoäp giaûm toác
Loaïi naøy ñöôïc söû duïng nhieàu treân xe ñôøi môùi. Phaàn motor ñieän moät chieàu coù
caáu taïo nhoû goïn vaø coù soá voøng quay khaù cao. Treân ñaàu truïc cuûa motor ñieän coù
laép moät baùnh raêng nhoû, thoâng qua baùnh raêng trung gian truyeàn xuoáng baùnh raêng
cuûa hoâïp truyeàn ñoäng (hoäp giaûm toác). Khôùp truyeàn ñoäng laø moät khôùp bi moät
chieàu coù 3 raõnh, moãi raõnh coù hai bi ñuõa ñaët keá tieáp nhau. Baùnh raêng cuûa khôùp
ñaàu truïc cuûa khôùp truyeàn ñoäng ñöôïc caøi vôùi baùnh raêng cuûa baùnh ñaø (khi khôûi
ñoäng) nhôø moät relay gaøi khôùp. Relay gaøi khôùp coù moät ty ñaåy, thoâng qua vieân bi
ñaåy baùnh raêng vaøo aên khôùp vôùi baùnh ñaø.
Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky t huat TP. HCM
Heä thoáng ñieän vaø ñieän töû treân oâtoâ hieän ñaïi - Heä thoáng ñieän ñoäng cô
PGS.TS Ñoã Vaên Duõng Trang : 32
1- Truïc thöù caáp; 2- Voøng raêng; 3- Baùnh raêng haønh tinh;
4- Baùnh raêng maët trôøi; 5- Phaàn öùng; 6- Coå goùp
Hình 3-4: Caáu taïo hoäp giaûm toác kieåu baùnh raêng haønh tinh
3.2.2 Caáu taïo maùy khôûi ñoäng
Treân hình 3.5 trình baøy caáu taïo maùy khôûi ñoäng coù hoäp giaûm toác, ñöôïc söû duïng phoå bieán
treân caùc oâtoâ du lòch hieän nay.
Hình 3-5: Caáu taïo maùy khôûi ñoäng
Maùy khôûi ñoäng hieän laø cô caáu sinh moment quay vaø truyeàn cho baùnh ñaø cuûa
ñoäng cô. Ñoái vôùi töøng loaïi ñoäng cô maø caùc maùy khôûi ñoäng ñieän coù theå coù keát caáu
Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky t huat TP. HCM
Heä thoáng ñieän vaø ñieän töû treân oâtoâ hieän ñaïi - Heä thoáng ñieän ñoäng cô
PGS.TS Ñoã Vaên Duõng Trang : 33
cuõng nhö coù ñaëc tính khaùc nhau, nhöng noùi chung chuùng thöôøng coù 3 boä phaän
chính: Ñoäng cô ñieän, khôùp truyeàn ñoäng vaø cô caáu ñieàu khieån.
Motor khôûi ñoäng:
Laø boä phaän bieán ñieän naêng thaønh cô naêng. Trong ñoù: stator goàm voû, caùc maù
cöïc vaø caùc cuoän daây kích thích, rotor goàm truïc, khoái theùp töø, cuoän daây phaàn öùng
vaø coå goùp ñieän, caùc naép vôùi caùc giaù ñôõ choåi than vaø choåi than, caùc oå tröôït …
Relay gaøi khôùp vaø coâng taéc töø:
Duøng ñeå ñieàu khieån hoaït ñoäng cuûa maùy khôûi ñoäng. Coù hai phöông phaùp
ñieàu khieån: Ñieàu khieån tröïc tieáp vaø ñieàu khieån giaùn tieáp. Trong ñieàu khieån tröïc
tieáp ta phaûi taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo maïng gaøi khôùp ñeå gaøi khôùp vaø ñoùng maïch
ñieän cuûa maùy khôûi ñoäng. Phöông phaùp naøy ít thoâng duïng. Ñieàu khieån giaùn tieáp
thoâng qua caùc coâng taéc hoaëc relay laø phöông phaùp phoå bieán treân caùc maïch khôûi
ñoäng hieän nay.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng
Relay gaøi khôùp bao goàm: cuoän huùt vaø cuoän giöõ. Hai cuoän daây treân coù soá
voøng nhö nhau nhöng tieát dieän cuoän huùt lôùn hôn cuoän giöõ vaø quaán cuøng chieàu
nhau.
1_cuoän daây huùt vaø cuoän giöõ; 2_cuoän daây stator; 3_rotor; 4_choåi than;
5-thanh gaøi khôùp; 6_baùnh raêng ñeà; 7_voøng raêng baùnh ñaø;
8_accu; 9_coâng taéc khôûi ñoäng; 10_tieáp ñieåm relay khôûi ñoäng;
Hình 3-6: Sô ñoà laøm vieäc cuûa heä thoáng khôûi ñoäng
Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky t huat TP. HCM
Heä thoáng ñieän vaø ñieän töû treân oâtoâ hieän ñaïi - Heä thoáng ñieän ñoäng cô
PGS.TS Ñoã Vaên Duõng Trang : 34
Khi baät coâng taéc ôû vò trí ST thì doøng ñieän seõ reõ thaønh hai nhaùnh:
(+) Wg mass
Wh Wst Brust Wrotor mass
Doøng qua cuoän giöõ vaø huùt seõ taïo ra löïc töø ñeå huùt loõi theùp ñi vaøo beân trong
(toång löïc töø cuûa hai cuoän). Löïc huùt seõ ñaåy baùnh raêng cuûa maùy khôûi ñoäng veà phía
baùnh ñaø, ñoàng thôøi ñaåy laù ñoàng noái taét coïc (+) accu xuoáng maùy khôûi ñoäng. Luùc
naøy, hai ñaàu cuoän huùt ñaúng theá vaø seõ khoâng coù doøng ñi qua maø chæ coù doøng qua
cuoän giöõ .
Do loõi theùp ñi vaøo beân trong maïch töø khieán töø trôû giaûm neân löïc töø taùc duïng
leân loõi theùp taêng leân. Vì theá, chæ caàn moät cuoän Wg vaãn giöõ ñöôïc loõi theùp.
Khi ñoäng cô ñaõ noå taøi xeá traû coâng taéc veà vò trí ON, maïch hôû nhöng do quaùn tính
doøng ñieän vaãn coøn. Do ñoù hai baùnh raêng coøn dính vaø doøng vaãn coøn qua laù ñoàng.
Nhö vaäy doøng seõ ñi töø: (+) Wh Wg mass.
Luùc naøy, hai cuoän daây maéc noái tieáp neân doøng nhö nhau, doøng trong cuoän giöõ
khoâng ñoåi chieàu, coøn doøng qua cuoän huùt ngöôïc vôùi chieàu ban ñaàu. Vì vaäy, töø
tröôøng hai cuoän trieät tieâu nhau, keát quaû laø döôùi taùc duïng cuûa löïc loø xo baùnh raêng
vaø laù ñoàng seõ trôû veà vò trí ban ñaàu.
Ñoái vôùi xe coù hoäp soá töï ñoäng, maïch khôûi ñoäng coù theâm coâng taéc an toaøn
(Inhibitor Switch). Coâng taéc naøy chæ noái maïch khi tay soá ôû vò trí N, P. Treân moät
soá xe coù hoäp soá cô khí, coâng taéc an toaøn ñöôïc boá trí ôû baøn ñaïp ly hôïp.
Khôùp truyeàn ñoäng:
Laø cô caáu truyeàn moment töø phaàn ñoäng cô ñieän ñeán baùnh ñaø, ñoàng thôøi baûo
veä cho ñoäng cô ñieän qua ly hôïp moät chieàu.
Hình 3-7: Caáu taïo khôùp truyeàn ñoäng
Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky t huat TP. HCM