1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam đang thực hiện chuyển đổi nền kinh tế từ chế kế hoạch hóa tập
trung sang chế thi trường, do vậy trình độ quản trị doanh nghiệp nói chung đặc
biệt trình độ quản trị nhân lực trong doanh nghiệp còn nhiều yếu kém. Trong đó hệ
thống trả công lao động trong doanh nghiệp chủ yếu vẫn dựa vào cách tính trả theo hệ
thống thang bảng lương nhà nước. Đó nguyên nhân khiến các doanh nghiệp không
giữ được người lao động giỏi, những người lao động có năng lực làm việc tốt.
Nội trung tâm của cả nước trong c lĩnh vực một trong những địa
phương hệ thống thị trường phát triển mạnh nhất. Sự phát triển của các thị trường
trong đó có thị trường lao động là mt trong những yếu tố tạo ra sự cạnh tranh góp phần
thức đẩy kinh tế Nội phát triển, đồng thời thu hút một lượng lớn người lao động
các địa phương khác đến Nội tìm kiếm việc làm. Chính vậy, đã tạo ra sự sôi
động trong hoạt động mua bán sức lao động trên thị trường lao động và làm cho mức độ
cạnh tranh trong tiền lương diễn ra mạnh mhơn. Đây cũng xu hướng phát triển của
thị trường lao động các khu công nghiệp tại các địa phương kc trên cảớc.
Câu hỏi đặt ra các doanh nghiệp tính toán, xác định số tiền trả công cho
người lao động như thế nào để phát huy được năng lực lao động của từng người đồng
thời tạo ra được sự cạnh tranh trong tiền lương trên thị trường? Nghiên cứu phương
pháp trả công lao động theo cơ chế thị trường trong các doanh nghiệp ở Hà Nội, ngoài
việc giúp các doanh nghiệp Nội thể tìm ra các biện pháp thu hút giữ chân
người lao động còn giúp các doanh nghiệp các khu công nghiệp đang phát triển
các thành phố khác của Việt Nam thể thu hút người lao động giỏi vào làm việc tại
doanh nghiệp và đồng thời giữa chân được những người lao động đang làm việc trong
doanh nghiệp. Đó chính là do nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện phương pháp trả
công lao động theo cơ chế thị trường trong các doanh nghiệp ở Hà Nội”.
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng khái niệm phương pháp trả công lao động phương pháp trả công
lao động theo cơ chế thị trường. Nghiên cứu thực trạng phương pháp trả công lao động
theo chế thị trường trong các doanh nghiệp Nội hiện nay. Xác định mức độ
ảnh hưởng của các nhân tố tới phương pháp trả công lao động theo chế thị trường
hiện đang áp dụng trong các doanh nghiệp Nội. Từ đó đề xuất giải pháp nhằm
hoàn thiện phương pháp trả công lao động theo cơ chế thị trường.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu là phương pháp trả công lao động theo cơ chế thị trường
trong doanh nghiệp.
2
- Phạm vi nghiên cứu là các doanh nghiệp Hà Nội bao gồm doanh nghiệp nhà
nước doanh nghiệp ngoài nhà nước không bao gồm doanh nghiệp vốn đầu
nước ngoài.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Về nguồn số liệu luận án kết hợp số liệu điều tra theo bảng hỏi sliệu của
các cuộc điều tra do Tổng cục Thống Cục Thống Nội tiến hành để phục
vụ cho quá trình nghiên cứu.
Luận án s dụng phương pháp phân tích định tính phân tích định lượng:
Phân tích mô tthực trạng mẫu điều tra, phân tích kiểm định mối liên hệ giữa các yếu
tố, phân tích hồi quy với hàm Binary Logistic áp dụng biến nhị phân (nhị nguyên).
5. Đóng góp của luận án
Đóng góp mới của luận án về lý luận:
Luận án đã xây dựng mới khái niệm phương pháp trả công lao động phương
pháp trả công lao động theo chế thị trường; làm sự khác biệt giữa phương pháp
trả công lao động theo chế thị trường với phương pháp trả công lao động theo
chế phi thị trường.
Những đề xuất mới rút ra từ nghiên cứu thực tế:
Phát triển thị trường lao động với tiền lương là giá cả của hàng hóa sức lao động
phải xuất phát từ các phương pháp trả công lao động theo chế thị trường trong
doanh nghiệp. Để đạt được, cần phải thực hiện tổng thể các giải pháp bao gồm cả giải
pháp vĩ mô của Nhà nước và giải pháp vi mô trong doanh nghiệp.
- Nhà nước cần xây dựng hành lang pháp , tạo môi trường điều kiện
thuận lợi đngười lao động được các tng tin chính xác và kịp thời v c mức
tin lương, thu nhp của c ngành ngh, vtrí ng việc. Đó là sđ người lao
động thỏa thuận v tin lương với ch sử dụng lao động. Xây dựng cơ chế ba n
cung cp thông tin trên th trường lao đng, đó là chế Nhà nưc - Ngưi s dng
lao động - Người lao đng i diện công đoàn) cùng cung cp thông tin ra th
tờng lao đng.
- Đổi mới và hoàn thiện chế hoạt động của các tổ chức công đoàn cũng như
nâng cao vai trò của cán bộ công đoàn trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người
lao động trong các doanh nghiệp. Tchức công đoàn cấp trên trực tiếp cùng với công
đoàn sở cần độc lập về nhân sự độc lập về tài chính, tạo vtrí ngang hàng, bình
đẳng trong quan hệ với chủ sử dụng lao động.
- Hoàn thiện chương trình đào tạo và xây dựng chuẩn đầu ra cho các trường đào
tạo cán bộ làm công tác nhân sự trong doanh nghiệp. Tạo điều kiện thuận lợi về cơ chế
chính sách cho các trung tâm, tổ chức đào tạo các kỹ năng, nghiệp vụ về quản trị nhân
lực, lao động tiền lương.
3
- Đưa ra các giải pháp hoàn thin v mt k thut của phương pháp trả công lao
động theo chế th trường trong doanh nghiệp như quy trình tính toán, k năng,
nghip v tính tr lương người lao động theo chế th trường c th đối vi tng
phương pháp. Đó phương pháp trả công lao đng theo công vic, theo v trí chc
danh công việc, phương pháp tr công theo kết qu thc hin công việc, phương pháp
tr công lao động theo đặc tính nhân người lao động. Tác gi đã đưa ra nguyên tc
xác định và xây dng các bng biu mu để đánh giá giá trị công vic, xây dng thang
bảng lương, đánh giá kết qu thc hin công vic theo các h s Ki, Kj, Kdn.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mđầu, phần kết luận, danh mục bảng đồ, danh mục tài liệu
tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận án bao gồm có 3 chương:
Chương 1: Tiền công phương pháp trả công lao động theo chế thị trường
trong doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng phương pháp trả công lao động theo chế thị trường
trong các doanh nghiệp ở Hà Nội
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện phương pháp trả công lao động theo
chế thị trường trong các doanh nghiệp ở Hà Nội hiện nay
4
CHƢƠNG 1
TIỀN CÔNG VÀ PHƢƠNG PHÁP TRẢ CÔNG LAO ĐỘNG THEO
CƠ CHẾ THỊ TRƢỜNG TRONG DOANH NGHIỆP
1.1 Khái niệm tiền công và phƣơng pháp trả công lao động theo cơ chế thị trƣờng
1.1.1 Khái niệm tiền công, tiền lương
Tiền công (tiền lương) giá cả sức lao động được hình thành dựa trên sự thỏa
thuận giữa các bên trong quan hệ lao động; phụ thuộc vào quan hệ cung – cầu sức lao
động trên thị trường lao động và phù hợp với các quy định của pháp luật.
Trong luân án đã phân tích khái niệm tiền lương, tiền công có cùng bản chất nên
thuật ngữ trả lươngtrả công cũng được hiểu như nhau.
1.1.2 Khái niệm phương pháp trả công lao động
Phương pháp trả công lao động các ch tiến hành tính toán slượng tiền để
trả công (trả lương) cho người lao động theo các mục tiêu đã định.
Luận án đã pn biệt phương pháp tr công lao động với các thuật ng kc
như: căn ctrả lương hay n c tr công, hình thức trả ng lao động hay hình
thức trả lương, phương án trả lương, ch thức tr lương.
1.1.3 Khái niệm phương pháp trả công lao động theo cơ chế thị trường
Phương pháp trả công lao động theo chế thị trường phương pháp trả công
lao động dựa trên giá trị sức lao động và quan hệ cung cầu sức lao động trên thị trường
để quyết định mức lương cách tính trả lương hợp đảm bảo tính cạnh tranh của
tiền lương, thu hút giữ chân người lao động đồng thời doanh nghiệp phải kiểm soát
được chi phí lao động.
Mục đích của phương pháp trả công lao động theo chế thị trường là gắn việc
trả lương của doanh nghiệp với các yếu tcủa thị trường, đòi hỏi việc xác định tiền
lương của doanh nghiệp phải linh hoạt, không cứng nhắc.
Nội hàm của khái niệm là việc đi sâu tìm hiểu cách tính tiền công cho người lao
động, tức nghiên cứu về mặt kỹ thuật tính toán tiền lương trong doanh nghiệp. Để
tính được số lượng tiền trả cho người lao động cần phải thực hiện theo trình tự, cách
thức tiến hành như thế nào? Trình tự cách tiến hành đó đảm bảo công bằng giữa
các nhóm đối tượng được trả công trong doanh nghiệp hay không? Số lượng tiền ng
người lao động nhận được dựa trên sở của sự thỏa thuận giữa các bên tham
gia, phát huy được năng lực làm việc của người lao động. Đó chính sự thể hiện
tính công bằng bên trong của tiền lương. Kết hợp của sự ng bằng bên trong n
ngoài đó chính là vấn đề thu hút và giữ chân người lao động đặc biệt là người lao động
giỏi, năng lựcm việc tốt ở lại doanh nghiệp.
1.1.4 Phân biệt phương pháp trả công lao động theo chế thị trường với phương
pháp trả công lao động phi thị trường
Luận án phân biệt hai phương pháp trả công lao động này theo ba vấn đề: mục
5
tiêu, nguyên tắcnội dung của phương pháp trả công lao động.
1.2 Mục tu ca phƣơng pháp trả ng lao động theo chế th trƣờng
Mục tiêu của phương pháp trả công lao động theo cơ chế thị trường trả lương
gắn với thị trường lao động; tiền lương của doanh nghiệp tính cạnh tranh trên thị
trường. Nó thể hiện ở hai mục tiêu cụ thểđảm bảo sự công bằng trong tiền lương trả
cho người lao động và thu hút, giữ chân người lao động.
1.2.1 Đảm bảo sự công bằng trong tiền lương trả cho người lao động
Luận án phân tích mức độ công bằng ở cả hai khía cạnh đó :
i)Tiền lương bình quân của người lao động trong doanh nghiệp
So sánh mức lương trung bình với số liệu điều tra của các quan tổ chức để
thấy được yếu tố trả lương theo thị trường của doanh nghiệp so sánh sự chênh lệch
giữa mức lương thấp nhất bình quân với mức lương cao nhất bình quân để thấy được
tính cạnh tranh trong tiền lương của doanh nghiệp.
ii) Đảm bảo sự công bng trong phương pp tính trcông cho ni lao đng
Mức đcông bằng trong phương pháp tính trả công được thể hiện mức độ
ràng, cụ thể trong các tiêu chí tính trả lương mức đcảm nhận ng bằng của
người lao động.
1.2.2 Thu hút và giữ chân người lao động
Việc thu hút và giữ chân người lao động lại doanh nghiệp đã thể hiện được
tính cạnh tranh của tiền lương đối với bên ngoài mục tiêu của phương pháp trả
công lao động theo cơ chế thị trường.
1.3 Phƣơng pháp trả công lao động theo cơ chế thị trƣờng trong doanh nghiệp
1.3.1 Theo quan điểm thù lao lao động
1.3.1.1 Phương pháp trả công lao động theo kết quả thực hiện công việc
Phương pháp trả công theo kết quả thực hiện công việc cách thức tính trả
lương cho người lao động dựa trên thành tích của nhân hoặc của tập thể người lao
động. Tiền công của mỗi người nhận được phụ thuộc vào kết quả, năng suất lao động
của nhân hoặc của tập thể. Để thực hiện trả công theo phương pháp này, doanh
nghiệp phải có hệ thống đánh giá thực hiện công việc mục đích là để thẩm định các kết
quả đã đạt được và quyết định mức lương.
1.3.1.2 Phương pháp trcông lao động theo ng vic (theo vị trí, chức danh công việc)
Phương pháp tr lương theo ng vic hay theo chức danh công vic là ch
thc tính tr lương cho người lao đng da trên vic đánh giá giá tr ca mỗi công
việc. Với phương pháp tr lương này, công vic là căn c đ xác đnh tin công
tr cho người lao đng. Cách thức tr lương này không quan tâm đến người thc
hiện công vic đó là ai, trình độ bng cấp như thế nào mà ch quan tâm đến giá tr
của công vic đó được đánh giá là bao nhiêu trong h thng đánh giá giá tr công
việc ca các công vic khác nhau trong doanh nghip.