Hướng tới xóa bỏ thủ tục đăng kí đơn vị
tiền tệ trong kế toán
Đơn vị tiền tệ trong kế toán (còn gọi là đồng tiền kế toán hoặc
đồng tiền chức năng) được dùng để ghi sổ kế toán và lập báo cáo
tài chính của doanh nghiệp.
Quy định pháp luật hiện hành về đơn vị tiền tệ trong kế toán
Cụ thể hóa quy định của Luật Kế toán năm 2003 (Điều 11, Khoản
1) về việc lựa chọn sử dụng đơn vị tiền tệ trong kế toán, Thông tư
số 122/2004/TT-BTC ngày 22/12/2004 của Bộ Tài chính quy định
cụ thể như sau:
"Đơn vị tiền tệ sử dụng trong kế toán là Đồng Việt Nam (đồng
hoặc VND). Trường hợp nghiệp vụ kinh tế- tài chính phát sinh
bằng ngoại tệ phải ghi theo nguyên tệ và Đồng Việt Nam theo tỷ
giá hối đoái thực tế (được xác định trên cơ sở tỷ giá hối đoái
niêm yết tại các doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh ngoại tệ theo
quy định của pháp luật Việt Nam) hoặc theo tỷ giá hối đoái do
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố (tỷ giá giao dịch bình
quân liên ngân hàng), trừ trường hợp pháp luật có quy định khác
Trường hợp phát sinh loại ngoại tệ không có tỷ giá hối đoái trực
tiếp với Đồng Việt Nam thì phải quy đổi thông qua một loại ngoại
tệ có tỷ giá hối đoái với Đồng Việt Nam.
Đối với doanh nghiệp, tổ chức có vốn nước ngoài hoạt động thu,
chi chủ yếu bằng ngoại tệ được chọn một loại ngoại tệ làm đơn vị
tiền tệ kế toán và phải được Bộ Tài chính đồng ý bằng văn bản
trước khi thực hiện. Doanh nghiệp, tổ chức có vốn nước ngoài
thực hiện ghi chép kế toán và lập báo cáo tài chính theo loại
ngoại tệ đã được Bộ Tài chính đồng ý làm đơn vị tiền tệ trong kế
toán, riêng báo cáo tài chính năm nộp cho các cơ quan quản lý
Nhà nước có thẩm quyền phải quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ
giá hối đoái quy định.
Theo quy định nêu trên, Nhà nước cho phép doanh nghiệp, tổ
chức có vốn nước ngoài được sử dụng một loại ngoại tệ nào đó
làm đồng tiền kế toán nếu thoả mãn các điều kiện quy định
nhưng phải được Bộ Tài chính chấp thuận bằng văn bản. Quy
định này phù hợp với tình hình và điều kiện cụ thể trong vài năm
qua, song đến nay đã bộc lộ những khiếm khuyết nhất định: Một
là: sinh ra thủ tục hành chính buộc doanh nghiệp, tổ chức có vốn
nước ngoài phải làm thủ tục đăng ký, giải trình, còn Bộ Tài chính
phải xét duyệt, chấp thuận, Hai là: không tạo quyền chủ động và
tự chịu trách nhiệm cho doanh nghiệp; Ba là: tạo ra một khối
lượng công việc hành chính không nhỏ cho Bộ Tài chính; Bốn là:
tốn kém khá lớn về kinh tế, thời gian.
Những lý do nêu trên đặt ra sự cần thiết cấp bách, khách quan
cần cải cách thủ tục hành chính này.
Hướng tới cho phép doanh nghiệp được tự quyết định lựa
chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán
Khi cho phép doanh nghiệp được tự quyết định lựa chọn đơn vị
tiền tệ trong kế toán, vấn đề quan trọng là phải quy định được các
tiêu chuẩn làm cơ sở cho việc lựa chọn và thay thế quy định đăng
ký, chấp thuận bằng thông báo cho cơ quan quản lý. Để thực
hiện được ý đồ đó, cần có những quy định pháp lý mới thay thế
quy định pháp lý hiện hành như sau:
Một là, cho phép doanh nghiệp được tự quyết định việc lựa chọn
đơn vị tiền tệ trong kế toán và phải chịu trách nhiệm về quyết định
đó trước pháp luật. Khi lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán,
doanh nghiệp phải thông báo với cơ quan thuế quản lý trực tiếp
biết.
Đơn vị tiền tệ trong kế toán phải là đơn vị tiền tệ phản ánh trung
thực, hợp lý nhất ảnh hưởng kinh tế của các hoạt động thu, chi
chủ yếu của doanh nghiệp. Doanh nghiệp không được thay đổi
đơn vị tiền tệ trong kế toán, trừ khi có sự thay đổi lớn về hoạt
động kinh doanh làm ảnh hưởng đến đơn vị tiền tệ được sử dụng
trong các giao dịch kinh tế.
Hai là, đơn vị tiền tệ trong kế toán do doanh nghiệp lựa chọn phải
thỏa mãn đồng thời các tiêu chuẩn sau: Phải là đơn vị tiền tệ
được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch bán hàng, cung cấp
dịch vụ của đơn vị, có ảnh hưởng lớn đến giá bán hàng hóa, dịch
vụ và thường là đơn vị tiền tệ được sử dụng trong việc quyết định
giá bán hàng; Phải là đơn vị tiền tệ được sử dụng chủ yếu trong
việc mua hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp và thường là đơn
vị tiền tệ được sử dụng chủ yếu trong việc tính toán doanh thu,
chi phí nhân công, thanh toán tiền mua nguyên vật liệu, hàng hóa
và dịch vụ.
Ba là, nếu doanh nghiệp là công ty con của công ty mẹ ở nước
ngoài thì có thể lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán của công ty
mẹ làm đồng tiền kế toán của doanh nghiệp mình trong các
trường hợp sau: Doanh nghiệp được thành lập với mục đích chủ
yếu là sản xuất và gia công sản phẩm cho công ty mẹ, phần lớn
nguyên liệu được mua từ công ty mẹ và sản phẩm được xuất
khẩu và tiêu thụ bởi công ty mẹ; Tỷ trọng các hoạt động của