Kế họach truyền thông giáo dục sức khỏe của nghành mầm non - Phần 3

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

290
lượt xem 59
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo án khối mầm non - Kế họach truyền thông giáo dục sức khỏe của nghành mầm non - Phần 3

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kế họach truyền thông giáo dục sức khỏe của nghành mầm non - Phần 3

NH NG MÓN ĂN DÀNH CHO TR B THI U MÁU B nh thi u máu hay g p tr em, trong ó có nguyên nhân do ch ăn u ng, thi u ch t dinh dư ng c n thi t cho s t o máu. Tr b thi u s t lâu ngày có nguy cơ d n n thi u máu. M t s món ăn dư i ây s giúp c i thi n tình tr ng thi u máu tr : * Cháo long nhãn - h t sen: Nguyên li u: Long nhãn (50 gr), h t sen (50 gr), g o (100 gr). Cách ch bi n: Ba th trên cho chung vào n i n u cháo, nêm n m gia v v a ăn. Công d ng: Ki n tỳ b khí, dư ng huy t. * Th t bò xào v i lá t i và m c nhĩ: Nguyên li u: M c nhĩ (n m mèo) 25 gr, lá t i (200 gr), th t bò (300 gr), g ng (2 lát), cà r t x t thành s i (m t ít), rư u (m t ít), nư c tương, ư ng cát, b t năng (m i th n a mu ng cà phê) và d u mè, tiêu b t (m i th m t ít). Cách ch bi n: N m mèo em ngâm, r a s ch và x t thành s i, cho vào nư c sôi lu c sơ qua; lá t i b ph n c ng, r a s ch x t thành t ng o n, r i dùng d u và mu i xào sơ; th t bò x t thành t ng s i l n, ư p gia v kho ng 15 phút; b t ch o lên b p, cho d u vào, khi d u nóng thì l n lư t cho g ng lát, n m mèo, cà r t, th t bò, lá t i và gia v vào, xào sơ qua, sau cùng cho b t năng vào cho s n s t thì ư c. Công d ng: B máu, dinh dư ng d i dào. * Gan heo xào tr ng gà và bó xôi: Nguyên li u: Gan heo (t 50 - 100 gr), bó xôi (t 30 - 50 gr), tr ng gà (1 - 2 tr ng), g c hành (1 cái), gia v lư ng v a .
Cách ch bi n: Cho gan heo vào nư c sôi lu c chín, v t ra x t thành d ng h t l u, sau ó cho tr l i vào ch o xào l i, cho tr ng, bó xôi, g c hành, nêm n m gia v v a ăn. Công d ng: Dư ng huy t. * Gan heo n u v i u nành: Nguyên li u: Gan heo (50 gr), u nành (50 gr), mu i v a . Cách ch bi n: Cho u nành vào nư c l nh ngâm cho m m, r i v t ra cho vào nư c n u, n u n sôi thì cho gan heo vào, nêm n m v a ăn. Công d ng: Ngoài vi c b dư ng, món này còn ch a nhi u ch t s t. * Gan heo n u n m mèo en: Nguyên li u: N m mèo en (10 gr), gan heo (50 gr), mu i, d u v a . Cách ch bi n: B n m mèo ra, r a s ch, x t thành mi ng nh r i cho vào nư c n u, sau ó cho gan heo vào n u cho n chín, thêm hành, nêm n m v a ăn. Công d ng: Món này giúp dư ng máu. TR VÀ CH T S T
Ch t s t là m t thành ph n quan tr ng trong ch dinh dư ng c a tr và là thành ph n c n thi t t o thành hemoglobin, giúp quá trình v n chuy n khí oxy c a các t bào h ng c u. Các t bào h ng c u lưu thông kh p cơ th cung c p khí oxy cho các t bào. N u không có ch t s t, cơ th không th t o thành các t bào h ng c u và các mô và các cơ quan c a cơ th s không nh n khí oxy c n cho ho t ng c a chúng. Vì v y vi c cung c p ch t s t trong ch ăn hàng ngày là c bi t quan tr ng i v i tr và thi u niên. Tr c n bao nhiêu ch t s t? Tr có nhu c u v s t khác nhau tuỳ thu c vào t ng l a tu i và t ng giai o n. - Tr sơ sinh bú s a m có khuynh hư ng nh n ch t s t t m cho n 4-6 tháng tu i, khi các lo i s a b t v i công th c c ng c s t thư ng ư c ưa vào trong ch nuôi dư ng tr . - Tr 6-12 tháng tu i c n 11 milligram s t m i ngày. Giai o n này, bên c nh s a m , tr c n thêm vào ch ăn hàng ngày b t ngũ c c v i công th c c ng c s t ho c b sung s t. - Tr t 1-1 tu i c n 7-10 milligram s t m i ngày. - Bé trai trong tu i thanh thi u niên c n 11 milligram s t m i ngày còn bé gái c n 15 milligram s t m i ngày. ây là giai o n phát tri n nhanh và các bé gái c n b sung ch t s t thay cho ph n s t mà bé b m t hàng tháng khi t i chu kỳ kinh nguy t. - Các v n ng viên tr thư ng b n b u v i vi c t p luy n cư ng cao và có khuynh hư ng m t nhi u s t và có th c n b sung s t trong ch ăn. Ch t s t trong ch ăn hàng ngày cho gia ình b n
S t có th ư c tìm th y nhi u ngu n th c ăn khác nhau, nhưng s t t th t d ư c cơ th h p thu hơn so v i t các ngu n th c v t. Dư i ây là các th c ăn giàu ch t s t mà b n có th l a ch n trong b a ăn hàng ngày cho gia ình mình: - Th t - Th t gia c m s m màu - Cá ng - Cá h i - Tr ng - u hũ - G o b sung vitamin - us y - Trái cây khô - C i r m lá xanh - B t ngũ c c giúp c ng c s t Giá tr dinh dư ng c a ch t béo Dinh dư ng b não c n ít nh t là 5 dư ng ch t. Glucose ư c xem là "nhiên li u cho não ho t ng". Các lo i ngũ c c nguyên h t, u, khoai, rau c s t t hơn ư ng tinh vì h p thu vào máu t t giúp lư ng ư ng máu n nh. Ch t béo thi t y u (Omega 3 và 6) ư c xem là "ki n trúc sư xây d ng trí thông minh". Các ch t béo thi t y u này có trong các lo i cá như cá basa, cá thu, cá ng , cá h i, cá trích và các lo i h t nhi u d u như bí , hư ng dương, mè... Phospholipid - "ngư i b n t t nh t c a trí nh " là ch t béo "thông minh" c a não, giúp t o myelin bao b c dây th n kinh nên thúc y s truy n các tín hi u m t cách trơn tru trong não. Ch t này có nhi u trong lòng tr ng và th t n i t ng.
Nhóm ch t béo có ph i là x u nh t không? X u n u dùng nhi u hơn nhu c u. T t n u dùng v a ph i. M t s ít có th c n ph i dùng nhi u ch t béo hơn, là tr em dư i hai tu i, và nh ng ngư i thi u dinh dư ng c n lên cân. Còn a s nên gi m thi u lu ng ch t béo trong các b a ăn Ch t béo cũng có th chia m t cách ơn gi n là ch t béo th c v t và ch t béo ng v t. Ch t béo th c v t cũng có lo i t t và x u. Ví d c a lo i ch t béo th c v t t t là d u ô liu, d u canola, d u b p. Ví d c a ch t béo th c v t không t t là d u d a. Ch t béo ng v t, có th chia ra hai nhóm: t cá và th t. Ch t m t cá có nhi u omega fatty acid, t t cho tim m ch vì có nhi u cholesterol t t. Ch t m t th t, như m gà, m heo thư ng góp ph n làm tăng cholesterol x u, không t t cho s c kho . Các lo i d u ăn t t: D u ô liu, d u ca nô la, d u b p là các lo i d u ăn tương i t t. Nói chung, các lo i d u ch a các lo i a xít béo không bão hoà (non-saturated fatty acid) t t hơn cho tim m ch. Các lo i d u ơn (mono) ư c cho là t t hơn so v i các lo i d u a (poly). Ta có th ki m tra xem lo i d u nào t t hơn cho tim m ch b ng các c nhãn hi u xem thành ph n hoá h c c a d u ăn. Ch t m t cá có nhi u omega fatty acid, t t cho tim m ch vì có nhi u cholesterol t t. Nên tránh các lo i d u bão hoà (saturated fatty acid). Tuyên truy n ngày nư c th gi i 22/3
M i năm, m t ho c nhi u cơ quan c a LHQ ng ra m trách vi c hư ng d n k ni m Ngày Nư c Th gi i.chi n d ch nhân Ngày Nư c Th gi i (22/3) còn nh m thúc y các c ng ng và các nhà chính tr hành ng ngăn ch n, gi m thi u các th m ho liên quan t i nư c, góp ph n gi m ói nghèo và xây d ng s phát tri n b n v ng như m c tiêu phát tri n thiên niên k . Nư c: Nư c là y u t thi t y u i v i phát tri n và xoá ói gi m nghèo. Kh năng ti p c n v i nư c sinh ho t là nhu c u căn b n nh t c a con ngư i và là tr ng tâm c a các m c tiêu phát tri n thiên niên k . Tuy nhiên, g n 1,1 t ngư i không ư c ti p c n v i ngu n cung c p nư c s ch và i b ph n trong s này ang s ng các nư c ang phát tri n. Theo Chương trình Phát tri n LHQ (UNDP), tình tr ng không ư c ti p c n v i các d ch v c p nư c b n v ng là do công tác qu n lý cung - c u y u kém ch không h n do khan hi m nư c. H th ng qu n lý nư c y u kém khi n cho nư c tr thành m t trong nh ng nguyên nhân gây t vong trên th gi i ngày nay, do quá ít hay quá nhi u nư c, ho c do nư c là môi trư ng truy n b nh. Tài nguyên nư c Vi t Nam ch có h n và hi n ang ch u m t s c ép nghiêm tr ng trư c tình tr ng ô nhi m và s d ng nư c quá m c cho phép. ây là h u qu chung c a các y u t gia tăng dân s , phát tri n kinh t và công tác qu n lý chưa tho áng. Ngoài ra, m c chênh l ch v kh năng ti p c n v i nư c gi a các t nh, thành ã tr nên rõ r t hơn. T l h ư c ti p c n v i nư c s ch khu v c thành th là 78%, trong khi ó t l này khu v c nông thôn Vi t Nam ch có 44%. Nh ng con s này còn t i t hơn vào nh ng lúc lũ l t và h n hán. Ngoài ra, các t thiên tai ch ng h n như lũ l t nghiêm tr ng ng b ng sông C u Long hay h n hán t i Tây Nguyên vào năm ngoái có th xoá i nh ng thành qu phát tri n mà chúng ta m t nhi u công s c m i t ư c trong nhi u th p k , làm cho tình tr ng nghèo ói tr nên nghiêm tr ng hơn. Hơn 70% dân s Vi t Nam có nguy cơ b nh hư ng b i thu tai. Trung bình, m i năm có hơn m t tri u ngư i c n ư c c u tr kh n c p do b thiên tai. Nhi u ngư i trong s h v a m i thoát kh i c nh nghèo ói, và ch m t cơn bão hay m t tr n l t có th làm cho h b tái nghèo. Chi n lư c qu c gia th hai v Gi m nh thiên tai (2001-2010) c a Vi t Nam l n u tiên t v n thiên tai, c bi t là thu tai, trong m t b i c nh phát tri n r ng hơn. Chi n lư c cũng lưu ý t i m i liên quan gi a thiên tai và công cu c xoá ói gi m nghèo, qu n lý môi trư ng và phát tri n công
b ng, b n v ng. M t chi n lư c quan tr ng khác, v i tên g i "Chương trình Ngh s 21" c a Vi t Nam nh n m nh r t rõ r ng m b o phát tri n b n v ng, các phương th c phát tri n c a Vi t Nam c n ph i k t h p các m c tiêu tăng trư ng kinh t , xoá ói gi m nghèo và qu n lý môi trư ng. Thách th c hi n nay là h t s c to l n khi Vi t Nam t ra m c tiêu cung c p nư c s ch cho 85% dân s vào năm 2010 và 100% vào năm 2020. Theo UNDP, c n ph i có ba y u t gi i quy t ư c thách th c này: Th nh t, m b o cung c p nư c s ch cho toàn dân và v sinh môi trư ng t t cũng như th c hi n phương th c ti p c n t ng h p gi m nh thu tai trong th i gian t i, c n t o ra nhi u hơn n a các ngu n u tư trong và ngoài nư c. B K ho ch - u tư ư c tính: Căn c vào m c tiêu th nư c hi n nay và d báo v dân s , ngành này c n ư c u tư m c v n kho ng 147 tri u USD m i năm t ư c ch tiêu ra cho năm 2020. Th hai, c n xác nh ưu tiên v xây d ng năng l c nh ng nơi có nhu c u l n nh t: tr c ti p giúp các c ng ng a phương, c bi t là ph n , ra và th c hi n gi i pháp riêng c a h . Th ba, công tác qu n lý i v i tài nguyên nư c khan hi m liên quan t i nhi u ngành và òi h i ph i huy ng nhi u i tư ng tham gia, th c hi n phương th c qu n lý tài nguyên nư c t ng h p, c th là các ngành y t , nông nghi p và công nghi p, khu v c nhà nư c và khu v c tư nhân, các cán b k ho ch c p Trung ương, ph n và tr em. ... Và các th m ho v nư c Các th m ho liên quan t i nư c ã gây thi t h i l n cho các n n kinh t qu c gia và hi n ư c th a nh n là tr ng i i v i các nhi m v phát tri n b n v ng cũng như xoá ói nghèo. T n th t do thiên tai gây ra ang cư p i ngu n l c c a các qu c gia mà l ra ư c s d ng cho nhi u chương trình phát tri n kinh t - xã h i. T n th t ó nghiêm tr ng và bi th m hơn nhi u t i các nư c kém phát tri n và ang phát tri n, y lùi m c tiêu phát tri n hàng th p k . Gi m nguy cơ th m ho ng nghĩa v i vi c gi m ói nghèo. Th m ho liên quan t i nư c là h u qu c a s tác ng qua l i gi a các s ki n thu văn - khí tư ng kh c nghi t và ho t ng kinh t không b n v ng c a con ngư i t i các vùng b nh hư ng. Th nh tho ng, các s ki n này k t h p v i i u ki n ho c s ki n a ch t, gây ra th m ho t nhiên ph c t p: bão m nh, sóng th n, lũ l t, l t, l tuy t và h n hán.
Theo WMO, 90% ngư i b nh hư ng b i nh ng th m ho trên s ng t i các nư c nghèo nh t. Báo cáo g n ây c a U ban liên chính ph v thay i khí h u (IPCC) ch ra r ng thay i khí h u và m t th gi i m hơn có nghĩa là chúng ta s ph i ch u nhi u th m ho hơn. Ngoài ra, m i d ng ô nhi m nư c do th i hoá ch t c h i, gián ti p ho c tr c ti p, vào sông su i cũng t ra nh ng nguy cơ l n i v i s c kho và s th nh vư ng c a con ngư i. Ph n l n các nguy cơ t nhiên liên quan t i nư c có ti m năng l n bi n thành th m ho n u ho t ng phát tri n không tính t i chúng, ho c không ch p nh n các bi n pháp phòng ng a. Con ngư i qu n lý th m ho b ng cách ánh giá nguy cơ ti m năng d a trên kinh nghi m và u tư vào các bi n pháp phòng ch ng. C nh báo s m là y u t s ng còn trong các chi n lư c phòng ch ng th m ho và k ho ch hành ng m i c p. Các cơ quan khí tư ng và thu văn qu c gia trên kh p th gi i óng vai trò quan tr ng trong vi c cung c p thông tin v nguy cơ i v i các th m ho v nư c cũng như c nh báo s m v các th m ho s p x y ra. nh rõ vai trò c a m i cơ quan tham gia qu n lý th m ho liên quan t i nư c, t c p qu c gia cho t i c p a phương có ý nghĩa quan tr ng trong vi c ph i h p i phó v i th m ho . Trong tình hình khí h u thay i, th m ho t nhiên liên quan t i nư c s không gi m. Do v y, gi m nguy cơ th m ho s ph thu c ngày càng nhi u vào kh năng i phó c a chúng ta. Gi m th m ho v nư c ng nghĩa v i vi c phát tri n kh năng giám sát, d báo cư ng , th i gian và v trí cũng như ánh giá và gi m nguy cơ c a chúng. C nh báo và d báo T ng thư ký c a WMO, ông Michel Garraud, cho bi t thi t h i hàng năm do t ng thiên tai gây ra tăng m nh trong năm th p k qua, t 5 t franc Thu Sĩ lên 50 t ngày nay. Tuy nhiên, s ngư i ch t do nh ng th m ho như v y (lũ l t, h n hán, bão và các hi n tư ng th i ti t khác) có xu hư ng gi m do công tác d báo th i ti t và c nh báo t t hơn. Ông Garraud nói: ''Cách ây ch ng 30 năm, m i năm có 100.000 ngư i thi t m ng do thiên tai. Hi n, m c trung bình là 50.000-60.000 ngư i''. Các nhà khoa h c ã nh t trí r ng không th tránh ư c th m ho t nhiên song có th gi m thi u tác ng c a chúng thông qua h th ng c nh báo s m và bi n pháp phòng ng a. Ken Davidson, giám c Chương trình Khí h u Th gi i c a WMO, cho bi t nh ng ti n b v d báo th i ti t, khí h u và ánh giá nư c trong vài năm qua óng vai trò to l n trong vi c gi m b t h u qu nghiêm tr ng
c a thiên tai. i u ó t ư c ph n l n là nh s d ng v tinh và thông tin ư c c i thi n. Ông nói: ''Các qu c gia l n trên th gi i ang khai thác m t lo t v tinh. D li u do chúng thu th p ư c truy n t i Chương trình Theo dõi Th i ti t Th gi i. Do v y, nhi u qu c gia trên th gi i nh n ư c thông tin v tinh cùng m t lúc. Chúng tôi ang c g ng giúp các nư c s d ng thông tin này gi m thi u tác ng c a thiên tai, giúp m i ngư i thoát kh i nguy hi m cũng như ti n hành các bi n pháp c n thi t trư c khi thiên tai x y ra''. Công ngh hi n i ã c i thi n vi c d báo và c nh báo dài, trung và ng n h n. Ch ng h n, hi n có th d oán các cơn bão nhi t i m nh trư c ba ngày, nh ó gi m thi u ư c s ngư i thi t m ng,... V SINH AN TOÀN TH C PH M TÁC H I C A TH C PH M NHI M B N I V I CON NGƯ I - Các tác nhân gây nhi m b n th c ph m: +Vi sinh v t gây b nh ho c c t c a chúng +Hoá ch t + Phóng x , v t l - Bi u hi n c a tác h i do th c ph m nhi m b n hay: hành vi c u th , thi u trách nhi m c a b n có th gây t i ác như th nào: + Nhi m c ti m n: là s nhi m các ch t c h i dư i ngư ng có th gây ra các tri u ch ng c p tính, bán c p tính; có th b nhi m liên t c ho c không liên t c; có th sau m t th i gian không bi t trư c s có: ung thư, các r i lo n ch c năng không rõ nguyên nhân, vô sinh, quái thai... + B nh m n tính: là b nh m c ph i, có bi u hi n phát b nh l p l i thư ng xuyên ho c theo chu kỳ; có th do di ch ng c a ng c c p ho c do h u qu c a nhi m c ti m n t i li u gây b nh; có th tr thành b nh khó ch a ho c không ch a kh i. + B nh bán c p tính (ng c th c ăn): các r i lo n tiêu hóa ho c th n kinh nh , ho c các tri u ch ng c p tính, có th t ch a kh i ho c t kh i.
+ B nh c p tính (ng c th c ăn): các tri u ch ng trư c ây tương i i h\n hình và b nh nhân c n n s can thi p c a bác sĩ. + Bi u hi n r i lo n tiêu hóa: nôn, a ch y (g m c a ra máu), au b ng. + Bi u hi n r i lo n th n kinh: r i lo n c m giác, nh c u, m t l , hôn mê, li t chi. + Các r i lo n ch c năng khác: thay i huy t áp, bí ti u... - Th i gian lành b nh ( n khi h t tri u ch ng nhưng b nh nhân chưa th sinh ho t và làm vi c m t các bình thư ng). + V i ngư i m c b nh bán c p và c p tính : 02 ngày – 01 tháng + V i ngư i m c b nh m n tính: không kh i h n và th nh tho ng tái phát. - Th i gian ph c h i s c kh e ( ã có th sinh hoat và làm vi c m t cách bình thư ng): tuỳ theo nguyên nhân, tình tr ng s c kh e và tu i, thư ng là: + V i ngư i bình thư ng b m c b nh bán c p và c p tính: 01 – 04 tu n v i ngư i l n và tr tu i h c ư ng: 01 tháng n vài tháng v i tr dư i 7tu i và ngư i già. + V i ngư i m c b nh m n tính b tái phát: 01 – 02 tu n trong trư ng h p b nh tái phát có th ch a ư c; không xác nh ư c trong tr ơng h p ã thành b nh n ng. - T vong là h u qu c a ng c c p r t n ng, ng cc p không ư c c ch a k p th i ho c h u qu c a nhi m c ti m n kéo dài ã d n n b nh hi m nghèo không c u ch a ư c. 10 NGUYÊN T C VÀNG C A WHO V AN TOÀN V SINH TH C PH M (Cho ngư i làm b p) Nguyên t c 1.
Ch n th c ph m an toàn. Ch n th c ph m tươi. rau, qu ăn s ng ph i ư c ngâm và r a k b ng nư c s ch. Qu nên g t v trư c khi ăn. Th c ph m ông l nh tan á, r i làm ông á l i là kém an toàn. Nguyên t c 2. N u chín k th c ăn. N u chín k hoàn toàn th c ăn, là b o m nhi t trung tâm th c ph m ph i t t i trên 70° C. Nguyên t c 3. Ăn ngay sau khi n u. Hãy ăn ngay sau khi v a n u xong, vì th c ăn càng lâu thì càng nguy hi m. Nguyên t c 4. B o qu n c n th n các th c ăn ã n u chính. Mu n gi th c ăn quá 5 ti ng ng h , c n ph i gi liên t c nóng trên 60° C ho c l nh dư i 10° C. Th c ăn cho tr nh không nên dùng l i. Nguyên t c 5. N u l i th c ăn th t k . Các th c ăn chín dùng l i sau 5 ti ng, nh t thi t ph i ư c un k l i. Nguyên t c 6. Tránh ô nhi m chéo gi a th c ăn chín và s ng, v i b m t b n. Th c ăn ã ư c n u chính có th b nhi m m m b nh do ti p xúc tr c ti p v i th c ăn s ng ho c gián ti p v i các b m t b n (như dùng chung dao, th t ch bi n th c ph m s ng và chín). Nguyên t c 7. R a tay s ch trư c khi ch bi n th c ăn và sau m i l n gián o n làm vi c khác. N u b n b nhi m trùng bàn tay, hãy băng k và kín v t thương nhi m trùng ó trư c khi ch bi n th c ăn. Nguyên t c 8. Gi s ch các b m t ch bi n th c ăn. Do th c ăn d b nhi m khu n, b t kỳ b m t nào dùng ch bi n th c ăn cũng ph i ư c gi s ch.
Khăn lau bát ĩa c n ph i ư c lu c nư c sôi và thay thư ng xuyên trư c khi s d ng l i. Nguyên t c 9. Che y th c ph m tránh côn trùng và các ng v t khác. Che y gi thua75c ph m trong h p kín, ch n, t kính, l ng bàn... ó là cách b o v t t nh y. Khăn ã dùng che y th c ăn chín ph i ư c gi t s ch l i. Nguyên t c 10 S d ng ngu n nư c s ch an toàn. Nư c s ch là nư c không màu, mùi, v l và không ch a m m b nh. hãy un sôi trư c khi làm á u ng. c bi t c m th n v i ngu n nư c dùng n u th c ăn cho tr nh . ---- BI N PHÁP V SINH CH Y U PHÒNG NHI M B N TH C PH M 1. V sinh cá nhân. 2. V sinh môi trư ng. 3. V sinh nguyên li u và ngu n nư c s ch. 4. V sinh d ng c ch bi n (dao, th t, ũa, thìa ã tiêp xúc v i th c ph m s ng không ti p xúc v i th c ph m chín cho ăn tr c ti p). 5. V sinh d ng c ăn u ng: bát, ĩam tìa, c c... ph i ư c r a s ch. 6. Ki m soát c quá trình ch bi n (làm s ch, tránh nhi m b n, tuân th ch x lý nhi t v th i gian và nhi t ). 7. Khám s c kh e nh kỳ nh m lo i r các b nh lân lan (gh , l , m n) và các b nh truy n nhi m (lao, t , thương hàn. l ...). 8. Giáo d c ki n th c v v sinh th c ph m cho ngư i x lý th c ph m, nhưng quan tr ng hơn c là ý th c
c a h th c hành các hi u bi t vào su t quá trình ch n nguyên li u th c ph m và ch bi n b o qu n th c ph m. VAI TRÒ C A CÁ NHÂN 1. i u ki n s c kh e. Không m c b nh có th là ngu n nhi m b n th c ph m, g m các b nh ngoài da d lây lan, b nh truy n nhi m qua ư ng ti p xúc, tiêu hóa, hô h p. 2. V sinh cá nhân Trang ph c: Qu n áo, mũ chùm u, kh u trang, găng tay, ng, t p d trang s c eo tay: nh n, vòng, ng h Móng tay ph i ư c c t ng n, không sơn R a tay ch b ng xà phòng ho c ch t kh trùng trư c khi vào khu ch bi n Không kh c nh , ăn u ng, hút thu c, ho, nói ta ... trong khu v c ch bi n tr c ti p Không mang , m c dùng cá nhân vào khu v c ch bi n. 3. Ý th c trách nhi m v nhi m v và hành vi t i v trí làm vi c và trong cơ s . CÁC THU T NG 1- Th c ph m. T t c các ch t ã ho ăc chưa ch bi n nh m s d ng cho con ngư i bao g n ăn, u ng, nhai, ng m, hút vá các ch t ư c s d ng s n xu t, ch bi n ho c x lý th c ph m, nhưng không bao g m m ph m và nh ng ch t ch ư c dùng như dư c ph m.
2- Ch t lư ng. Toàn b các c tính cua m t th c th , t o cho th c th ó kh năng t a mãn các nhu c u ã công b hay còn ti m n. 3- Qu n lý ch t lư ng. T t c các ho t ng c a ch c năng qu n lý chung nh m ra chính sách ch t lư ng, các m c tiêu và trách nhi m, và th c hi n chúng b ng các bi n pháp như ho ch nh ch t lư ng, ki m soát ch t lư ng, b o m ch t lư ng và c i ti n ch t lư ng trong khuôn kh c a h th ng ch t lư ng. 4- B o m ch t lư ng. M i ho t ng có k ho ch và có h th ng và ư c kh ng nh n u c6àn, em l i lòng tin th a áng r ng s n ph m tho mãn các yêu c u nh i v i ch t lư ng. 5- Ch t lư ng th c ph m = ch t lư ng hàng hóa + an toàn th c ph m. Trong ó, ch t lư ng hàng hóa bao g m: ch t lư ng bao bì, giá tr ích th c c a th c ph m, ki u dáng, m u mã, nhãn s n ph m... ư c b o m cho t i khi t i ngư i tiêu dùng. 6- V sinh th c ph m. Là m i i u ki n và m i bi n pháp c n thi t m b o s an toàn và phù h p c a th c ph m m i khâu thu c chu trình th c ph m. 7- An toàn th c ph m. Là s m b o r ng, th c ph m không gây h i cho ngư i tiêu dùng khi nó ư c chu n b và/ ho c ăn, theo m c ích s d ng c a nó. 8- B nh do th c ph m. Là b nh m c ph i do ăn, u ng th c ph m b nhi m c và nhi m khu n (g i chung là ô nhi m), thư ng ư c g i không chính xác là ng c th c ăn (ch khi có tri u ch ng lâm sàng). Nó có th d ng c p tính, nh hư ng t c th i t i tính m ng ho c có th d ng trư ng di n d n t i nhi u tình tr ng b nh lý khác nhau. Trên th c t , ph n l n m i ngư i b nh th nh ho c s nhi m c tích lũy t t , có th g i chung là b nhi m c hay ng c ti m n. 9- V ng c th c ph m. Là khi có ít nh t hai ngư i b ng c do cùng ăn m t hay nhi u món gi ng nhau trong cùng m t th i i m. B nh d ch do ăn u ng cũng là m t d ng c a ng c th c ph m. Trong v d ch, khi m m b nh t n t i trong môi trư ng xung quanh, các ca ng c th c ph m có th x y ra l t t ng ca trong m t th i gian dài.
10- Giám sát th c ph m. Là vi c quan tr c (theo dõi) liên t c s cung c p th c ph m m b o r ng ngư i tiêu dùng không b ti p xúc v i các m i nguy có trong th c ph m như vi sinh v t gây b nh, các ch t hoá h c c h i, các nguy hi m phóng x ... có th gây nên m t s r i ro cho s c kh e. Phòng và tr b nh da thông thư ng tr em Da tr em, nh t là cháu sơ sinh r t m ng nên d b t n thương vì các nguyên nhân gây ra t phía ngoài cũng như t bên trong cơ th . Theo năm tháng, l p da s m ng manh hơn, nhưng v n là m t l p mô nh y c m d b phát ban, d ng ho c là nơi bi u hi n tri u ch ng c a m t s b nh như s i, lên u... M t s b nh khó xác nh và khó ch a, nên các bà m săn sóc cháu nên nh n xét mô t ư c rõ ràng v i bác sĩ. Lo i da c bi t nh y c m - Có nhi u Bé có lo i da c bi t nh y c m t i m c ch s lên da Bé cũng làm làn da ng m t lát. Do ó vi c c sát da cháu b ng mi ng v i, s c m t ít nư c thơm hay d u thơm, t m cho cháu b ng xà phòng có hóa ch t thơm, cháu b toát m hôi, nư c t m có pha ít nư c hoa Cologné v.v... cũng làm da cháu bé ph n ng. C , c tay, c chân, vòng b ng là nơi d b kích thích nh t. Mu n làm cho da Bé dày d n hơn, nên cho Bé i chơi ngoài tr i luôn, cho Bé t m n ng nhưng hãy coi ch ng và có gi i h n tránh b cháy n ng hay say n ng. M n vùng mông - Mông Bé là i m hay có m hôi, b m nư c ti u khi cháu tè d m không ư c thay tã lót ngay, nên hay b m n : da , ùi , rãnh gi a 2 mông, nh ng n p nhăn. Nh ng n t hơi ph ng lên và lõm gi a, ôi khi cũng xu t hi n khi Bé m c răng, ho c trên toàn b l p da ti p xúc v i gh khi Bé ng i. bé kh i m n , nên: thay tã lót luôn, lau gh luôn, dùng pommát sát trùng bôi lên ch m n . Khăn tr i giư ng (n u dùng cho Bé) cũng nên thay luôn, gh Bé ng i th nh tho ng nên mang phơi n ng. Sau khi t m cho Bé nên lau th t khô hay s y cho Bé b ng cái s y tóc, nhưng ph i h t s c c n th n không làm Bé b ng.
N u ch m n c tu n l chưa kh i thì nên h i bác sĩ, không c n thay i ch ăn c a Bé. M n c , nách và sau tai - Nh ng ch m n bóng và có nư c. B n hãy chú ý coi c áo c a Bé có ch t quá không, không năng t m r a và m hôi là nguyên nhân c a nh ng ch m n này. Hãy thay qu n áo tã lót cho cháu sau khi t m k b ng lo i xà phòng có nhi u tính chua (axít), r i dùng dung d ch sát trùng lo i éosine 1% bôi cho cháu. Ch nên m c cho cháu nh ng qu n áo b ng v i, t các ch t li u thiên nhiên như bông, len ch không nên dùng các ch t li u t ng h p. Bé có nh ng ch m và nh ng m n nh tr ng ch y nư c, gáy, lưng, ôi khi vòng quanh b ng ch v n qu n khăn quanh r n làm cháu luôn c a qu y, ng không yên gi c: tránh p cho Bé nhi u chăn quá ho c t Bé trong phòng nóng quá. T m cho Bé b ng xà phòng có tính axít ho c nư c pha chanh ( có tính axít). Cho cháu t m n ng v a ph i, m i ngày. N u da cháu v n ch y nư c, c n i khám bác sĩ. C n nói gì v i Bác sĩ ? N u b n liên l c v i bác sĩ qua i n tho i, nên nói ngay cháu bé m y tháng, m y tu i? Vì có m t s b nh ch xu t hi n m t tu i nào ó. Hãy cho bác sĩ bi t thêm: cháu bé có s t không? Ch da ch y nư c th nào? Bé ã u ng thu c gì chưa? S t - L y nhi t cho Bé. Thư ng thì các b nh ngoài da không làm tr s t. N u nh ng n t m n ngoài da l i kèm theo s t thì Bé ã m c b nh như: s i, nhi m khu n,... Bi t thân nhi t c a bé khi s t, bác sĩ s d ch n oán b nh. Nh ng n t m n có th m t i sau vài gi , như b nh s i. B i v y, trư c khi nói chuy n v i bác sĩ, b n c n ph i nh l i nh ng i u sau: • Nh ng n t m c âu ? kh p ngư i Bé hay ch có mông? nh ng v t nhăn trên ùi, tay ? c , trên m t, lông mày, quanh mi ng, sau tai ? Nh ng n t m n b t u âu trư c tiên ? Lan ra t i âu ? n tay vào có h t không ? • C to nh c a n t m n: b ng u mũi kim ho c l n hơn ? • M u: , tím hay s m... ?
• Nh ng n t r i nhau hay t ng m ng ? • N t có ph ng lên, có v y không ? Bé có gãi không? • S vào nh ng n t ó th y nh n hay ráp ? Có ch nào m m ho c c ng không ? B n có th nghĩ r ng nh ng nh n xét trên không quan tr ng, nhưng chính chúng l i giúp cho bác sĩ xác nh ư c b nh vì m i b nh có nh ng i m riêng ch khác nhau m t vài chi ti t nh . Rôm s y vùng c và lưng các cháu bé thư ng có nh ng n t m n , do m hôi gây ra. Các n t này s chóng l n h t n u gi gìn cho da các cháu s ch và khô. M n Da tr em có th b nh ng n t m n màu h ng, xung quanh vi n tr ng nh t, hơi ph ng, to nh tùy lúc, gi ng nh ng n t b ve c n làm cho các cháu ng a. Hi n tư ng này có th x y ra v i c các cháu sơ sinh và có nhi u nguyên nhân. Có trư ng h p vì th c ăn như tr ng (nh t là lòng tr ng tr ng), cá, th t ng a, sô-cô-la, nư c cam, dâu; có khi vì các dư c ph m lo i như thu c u ng, thu c bôi, thu c chích (pénicilline là m t thí d ); có khi vì cháu bé ti p xúc v i nh ng hóa ch t ho c cây c . V i s c ng tác c a bác sĩ, các bà m ho c ngư i trông nom cháu c n tìm ra nguyên nhân chính cháu tránh kh i b m n sau này. Vi c phát hi n nguyên nhân, thư ng khi r t khó. Ð các cháu ng a, có th cho cháu u ng m t thìa cà phê xi rô ch ng d ng (antihistaminique). B nh giun sán (sán l i) cũng gây m n ngoài da. Hi n tư ng m n có th có c m t, b ph n sinh d c... N u b h ng, cháu bé s khó th c n ph i ư c ch a tr ngay. D ng: D ng nói chung là ph n ng c a cơ th ch ng l i s xâm nh p c a các "ch t l " vào cơ th , b ng cách sinh ra các kháng th . Nh ng ch t l còn ư c g i là các kháng nguyên xâm nh p vào cơ th qua da, ư ng hô h p
(mũi, khí qu n, ph i) và ư ng tiêu hóa. D ng da th hi n ra ngoài theo các d ng eczema, m n , phù da, m n loét. Nh ng ch t l gây d ng da bao g m các hóa ch t như ph n, kem bôi da trang i m, v i m c t ng h p, các thu c pom-mát v.v..., các dư c ph m u ng ho c tiêm chích. M t s th c ph m không thích ng v i t ng ngư i như th t bò, tôm, cua, cá... Nh ng bi u hi n d ng c a b máy hô h p là: ho, hen, viêm mũi, viêm xoang, viêm ph qu n. Nh ng ch t l gây d ng ư ng hô h p có th là ph n hoa, lông gà v t, lông chó mèo, b i trong nhà, ngoài ư ng, vi khu n, vi trùng, m c. B máy tiêu hóa b d ng có các bi u hi n: tiêu ch y trong th i gian ng n ho c tái i tái l i, nôn ói, au b ng kèm theo d ng da như m n ng a. D ng thêm ư ng hô h p ít khi x y ra. Nh ng ch t gây d ng thư ng là th c ph m ho c có trong thành ph n th c ph m như ch t prôtêin trong s a bò, lòng tr ng tr ng, cá, th t, các bi n; m t s qu , l c ( u ph ng), ngũ c c các lo i... Mu n ch a tr d ng, bác sĩ ph i h i b nh nhân t m v n n p sinh ho t, bi t ư c thư ng b nh nhân b d ng trong các i u ki n nào, ch nào, sau khi ăn gì. T ó truy tìm và xác nh "ch t l " là ch t gì, âu. Ngoài ra, bác sĩ còn ph i tìm "ch t l " c trong máu và ti n hành vi c c y vào dư i da m t s ch t d gây d ng th nghi m. Ð i v i tr em, vi c c y th như v y r t khó thu ư c k t qu . Ch a tr d ng là m t vi c làm òi h i m t th i gian lâu, ph c t p dù vi c làm có v như ơn gi n: tìm ra "ch t l ", nguyên nhân c a d ng r i tránh xa phòng. Ngư i ta cũng dùng phương pháp tiêm chích các thu c ch ng d ng v i li u lư ng ngày m t tăng. D ng cũng là m t ch ng b nh gia truy n nên có th bi t ngay t lúc a tr m i sinh b ng cách th máu. Sau ó, tránh cho các cháu kh i có các tri u ch ng c a b nh này, thì t t nh t là cho các cháu bú s a m .