Khóa luận tốt nghiệp: Thiết kế và sử dụng một số thí nghiệm trong dạy học Vật lí 10 gắn kết với cuộc sống của học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

---------a&b--------

TRẦN NGỌC TIẾN PHÁT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ THÍ NGHIỆM

TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 10

GẮN KẾT CUỘC SỐNG HỌC SINH

Chuyên ngành: Sư phạm Vật lý

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

KHOA VẬT LÝ

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM

TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ 10

GẮN VỚI CUỘC SỐNG HỌC SINH

Người thực hiện: Trần Ngọc Tiến Phát

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thanh Nga

TP. Hồ Chí Minh, năm 2019

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 1

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 2

4. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 2

5. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu ................................................. 2

6. Đóng góp của đề tài ................................................................................ 3

7. Cấu trúc luận văn ................................................................................... 3

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN DẠY HỌC THÍ NGHIỆM VẬT LÝ GẮN

KẾT CUỘC SỐNG CỦA HỌC SINH

1.1. Khái niệm thí nghiệm ........................................................................... 4

1.2. Thí nghiệm vật lý .................................................................................. 4

1.3. Thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống của học sinh ............................ 6

1.3.1. Khái niệm thí nghiệm gắn kết với cuộc sống .................................... 6

1.3.2. Các đặc trưng của thí nghiệm gắn kết cuộc sống ............................. 6

1.3.3. Vai trò thí nghiệm gắn kết cuộc sống sử dụng trong dạy học vật lý 8

1.3.4. Sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học vật lý ............ 8

1.4. Chức năng của thí nghiệm vật lý trong dạy học ................................ 9

1.5. Phân loại thí nghiệm vật lý trong dạy học ....................................... 13

1.6. Tiến trình xây dựng thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống học sinh.

..................................................................................................................... 15

1.7. Tiến trình dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống học sinh. . 17

1.8. Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học thí nghiệm vật lý

gắn kết cuộc sống. ...................................................................................... 19

1.9. Phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học thí nghiệm

gắn kết cuộc sống. ...................................................................................... 21

CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC

SỐNG MỘT SỐ KIẾN THỨC VẬT LÝ 10

2.1. Phân tích nội dung kiến thức vật lý 10 ............................................. 24

2.1.1. Nội dung kiến thức bài “Lực đàn hồi của lò xo. Định luật Húc”

(SGK cơ bản) ........................................................................................... 24

2.1.2. Nội dung kiến thức chương chất khí (SGK cơ bản). ...................... 25

2.1.3. Nội dung kiến thức bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn” (SGK cơ bản).

................................................................................................................. 29

2.2. Xây dựng thí nghiệm gắn kết cuộc sống một số kiến thức phần vật

lý 10. ............................................................................................................ 30

2.2.1. Thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo. ................................. 30

2.2.2. Thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí. ................. 34

2.2.3. Thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của chất rắn. .......................... 38

2.3. Tổ chức dạy học thí nghiệm gắn kết cuộc sống một số kiến thức vật

lý 10 ............................................................................................................. 44

2.3.1. Tổ chức dạy học bài “Lực đàn hồi của lò xo. Định luật Húc” ..... 44

2.3.2. Tổ chức dạy học bài “Thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của

chất khí”. ................................................................................................. 51

2.3.3. Tổ chức dạy học bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn”. ....................... 59

2.4. Đánh giá kết quả. ................................................................................ 66

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm. ....................................................... 72

3.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm. ...................................................... 72

3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. ................................................ 72

3.5. Kết quả và đánh giá thực nghiệm sư phạm………………………...98

3.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm .......................................................... 73

3.5.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm. .................................................. 100

3.5.2. Đánh giá tính tích cực ................................................................ 100

3.5.3. Đánh giá năng lực sáng tạo ....................................................... 101

3.5.4. Đánh giá định lượng. .................................................................. 106

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 109

LỜI CẢM ƠN

Quá trình làm luận văn gặp phải nhiều khó khăn, tuy nhiên rất may mắn

được sự giúp đỡ, hỗ trợ, động viên tận tình của quý thầy cô, bạn bè và gia đình.

Vì vậy, xin cho phép em được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:

- Quý thầy, cô giảng viên khoa Vật lý trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ

Chí Minh đã dạy dỗ, truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm, sự nhiệt huyết với nghề

cho em và các bạn sinh viên khác trong suốt quá trình học tập tại trường.

- Thầy TS. Nguyễn Thanh Nga, giảng viên đã trực tiếp hướng dẫn thực hiện

khoá luận. Trải qua nhiều môn học xuyên suốt với thầy từ lúc còn là học sinh

năm 2, được thầy hướng dẫn cả về kiến thức, kĩ năng cũng như học tập sự yêu

nghề, yêu học sinh của thầy. Qua khoảng thời gian làm việc với thầy giúp em

trưởng thành rất nhiều.

- Thầy ThS. Hoàng Phước Muội, phó phòng chuyên môn Trường THCS –

THPT Hoa Sen đã hỗ trợ rất nhiều từ xây dựng, chuẩn bị và giúp em thực

nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi của dự án.

- Cô Nguyễn Y Phụng đã hỗ trợ rất nhiều trong việc hướng dẫn dạy học.

- Ban giám hiệu trường THCS - THPT Hoa Sen (quận 9), quý thầy cô tổ Vật

lý, các anh chị trong ban chủ nhiệm câu lạc bộ “STEM” đã tạo điều kiện cho

em tham dự, quan sát, tiếp cận học sinh, phân tích tiến trình, thực nghiệm sư

phạm tại trường, làm cơ sở để hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp.

Cuối cùng, em xin gửi lời cám ơn của mình đến gia đình, bạn bè đã luôn sát cánh, giúp đỡ, động viên em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.

TPHCM, 25 tháng 4 năm 2019

Trần Ngọc Tiến Phát

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nội dung

ĐHSP Đại học Sư phạm

GV Giáo viên

HS Học sinh

NXB Nhà xuất bản

SGK Sách giáo khoa

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

TP HCM TS Thành phố Hồ Chí Minh Tiến sĩ

TLHD Tài liệu hướng dẫn

DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1. 1 Bảng tiêu chí đánh giá tính tích cực của HS .................................. 19

Bảng 1. 2 Bảng đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh. .............................. 21 Bảng 2. 1: Bảng dụng cụ thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi của lò xo ............. 30

Bảng 2. 2 Bảng dụng cụ thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí

........................................................................................................................ 34

Bảng 2. 3 Bảng dụng cụ khí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của chất rắn ..... 38 Bảng 3. 1 Bảng đánh giá tính tích cực .......................................................... 100

Bảng 3. 2 Bảng đánh giá năng lực sáng tạo .................................................. 104

Bảng 3. 3 Bảng điểm kiểm tra kiến thức sau ba bài học của lớp 10C1 ........ 107

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1. 1. Sơ đồ tiến trình dạy học thí nghiệm gắn kết cuộc sống ................. 17 Hình 2. 1. Đồ thị đường đẳng nhiệt ................................................................ 27

Hình 2. 2 Đồ thị đường đẳng tích ................................................................... 28

Hình 2. 3 Đồ thị đường đẳng áp ..................................................................... 29

Hình 2. 4 Mô hình thí nghiệm thanh kim loại dãn nở vì nhiệt ....................... 59

Hình 2. 5 Hình quả bóng bay bị bóp ............................................................... 70 Hình 3. 1 Giáo viên chuẩn bị các dụng cụ cần thiết theo tiến trình mẫu ở

chương 2 ......................................................................................................... 73

Hình 3. 2. Giáo viên ổn định lớp, chia nhóm và giới thiệu ............................ 74

Hình 3. 3. Học sinh đọc sách giáo khoa ......................................................... 75

Hình 3. 4. Học sinh xem tài liệu hướng dẫn và sách giáo khoa ..................... 76

Hình 3. 5. Học sinh thực hiện vẽ sơ đồ tư duy ............................................... 77

Hình 3. 6. Cả lớp thực hiện vẽ sơ đồ tư duy ................................................... 78

Hình 3. 7. Một nhóm đại diện thuyết trình về sơ đồ tư duy ........................... 79

Hình 3. 8. Học sinh trong lớp đặt câu hỏi cho nhóm thuyết trình .................. 80

Hình 3. 9. Nhóm thuyết trình thực hiện phản biện ......................................... 81

Hình 3. 10. Giáo viên nhận xét phần tranh luận của hai nhóm ....................... 82

Hình 3. 11. Giáo viên tiến hành giao nhiệm vụ. ............................................. 83

Hình 3. 12. Các nhóm nhận dụng cụ thí nghiệm ............................................ 84

Hình 3. 13. Các nhóm thực hiện thí nghiệm ................................................... 85

Hình 3. 14. Các nhóm tiến hành chia nhiệm vụ cho mỗi thành viên .............. 86

Hình 3. 15. Hình ảnh thí nghiệm của một nhóm ............................................ 87

Hình 3. 16. Hình ảnh một nhóm hoàn thành mô hình .................................... 88

Hình 3. 17. Sản phẩm của nhóm 4 .................................................................. 89

Hình 3. 18. Một nhóm tiến hành vận hành sản phẩm trước lớp ..................... 90

Hình 3. 19. Một thành viên khác trong nhóm hỗ trợ bạn. .............................. 91

Hình 3. 20. Giới thiệu thí nghiệm và cách thực hiện trước lớp. ..................... 92

Hình 3. 21. Nhóm thứ 2 tiến hành thí nghiệm ................................................ 93

Hình 3. 22 Thí nghiệm thành công ................................................................. 94

Hình 3. 23. Giáo viên đặt câu hỏi cho lớp ...................................................... 95

Hình 3. 24. Nhóm thực hiện thành công trả lời .............................................. 96

Hình 3. 25. Hình ảnh sản phẩm thành công .................................................... 97

Hình 3. 26. Giáo viên tổng kết và kết thúc tiết học ........................................ 98

Hình 3. 27. Hình ảnh sản phẩm của 6 nhóm ................................................... 99

Hình 3. 28. Học sinh thích thú với phần giới thiệu của giáo viên ................ 101

Hình 3. 29. Học sinh chú ý theo dõi giáo viên hướng dẫn. .......................... 101

Hình 3. 30. Học sinh tiến hành phần hỏi đáp. .............................................. 101

Hình 3. 31. Học sinh trong nhóm hỗ trợ nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập.

...................................................................................................................... 102

Hình 3. 32. Mô hình của nhóm 3 .................................................................. 102

Hình 3. 33. Một thành viên nhóm 2 đang hoàn thành phiếu học tập. ........... 103

Hình 3. 34. Hình ảnh nhóm 3 tích cực trao đổi để hoàn thành sơ đồ tư duy. 103

Hình 3. 35. Bản vẽ sơ đồ bố trí thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn

...................................................................................................................... 104

Hình 3. 36. Mô hình thí nghiệm của nhóm 3 ................................................ 104

Hình 3. 37. Mô hình thí nghiệm của nhóm 1. ............................................... 105

Hình 3. 38. Mô hình thí nghiệm của nhóm 5 ................................................ 105

Hình 3. 39. Mô hình thí nghiệm của nhóm 2 ................................................ 106

Hình 3. 40. Đồ thì biểu diễn điểm số học sinh lớp 10c1 sau bài kiểm tra. ... 107

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Hiện nay, tốc độ phát triển công nghệ đang diễn ra nhanh hơn bao giờ

hết, các máy móc và phần mềm mới liên tục ra đời, đòi hỏi học sinh - chủ nhân

tương lai của đất nước không chỉ hiểu biết các kiến thức trên lí thuyết mà còn

phải biết vận dụng lí thuyết đã học vào thực tiễn cuộc sống. Thực trạng dạy học

hiện nay tại Việt Nam, dạy học thí nghiệm gắn với cuộc sống của học sinh còn

rất khó khăn, các thí nghiệm trong sách giáo khoa vẫn chưa đáp ứng được nhu

cầu thực tế khiến cho giáo viên và học sinh vẫn chưa mặn mà với thí nghiệm.

Nhiều công trình nghiên cứu dạy học thí nghiệm như: “Các phương tiện

dạy học hiện đại trong dạy học vật lí” tác giả Hà Văn Hùng ĐHSP Vinh,

“Những thực nghiệm khoa học lí thú, bổ ích, dễ làm” của nhóm tác giả Vũ Bội

Tuyền và Văn Thị Đức, “Thí nghiệm vật lí với dụng cụ tự làm từ chai nhựa và

vỏ lon” tác giả Nguyễn Ngọc Hưng ĐHSP Hà Nội,…Tuy nhiên các công trình

nghiên cứu chưa thể hiện nhiều sự gắn kết thí nghiệm vật lý với cuộc sống của

học sinh, chủ yếu tập trung vào xây dựng và sử dụng các thí nghiệm hỗ trợ dạy

học trong chương trình vật lý phổ thông.

Đó là lí do chúng tôi nghiên cứu đề tài: “Thiết kế và sử dụng một số thí

nghiệm trong dạy học Vật lí 10 gắn kết với cuộc sống của học sinh”.

2. Mục đích nghiên cứu

Thiết kế và sử dụng một số thí nghiệm trong dạy học Vật lí 10 gắn kết

với cuộc sống nhằm phát huy tính tích cực và phát triển năng lực sáng tạo của

học sinh.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu

+ Quá trình dạy học vật lý cho học sinh THPT có sử dụng thí nghiệm

- Phạm vi nghiên cứu

+ Nội dung kiến thức vật lí 10 (Cơ bản)

4. Giả thuyết khoa học

Nếu tổ chức dạy học vật lý có sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc

sống thì sẽ giúp học sinh hứng thú, phát huy tính tích cực và phát triển năng

lực sáng tạo.

5. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên, chúng tôi thực hiện các nhiệm vụ sau:

Nhiệm vụ 1: Hệ thống cơ sở lý luận cho đề tài

- Khái niệm, vai trò và chức năng của thí nghiệm trong dạy học vật lý.

- Đặc điểm thí nghiệm dạy học vật lý gắn kết cuộc sống.

- Tiến trình thiết kế và tổ chức dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc

sống.

- Tính tích cực, năng lực sáng tạo của học sinh.

Nhiệm vụ 2: Xây dựng nội dung

- Phân tích nội dung kiến thức vật lý 10 có sử dụng thí nghiệm.

- Thiết kế thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học vật lý.

- Lên kế hoạch tổ chức dạy học có sử dụng thí nghiệm vật lý gắn kết

cuộc sống.

Nhiệm vụ 3: Thực nghiệm sư phạm

- Tổ chức thực nghiệm trên đối tượng HS lớp 10 tại trường THPT.

- Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm.

6. Đóng góp của đề tài

Xây dựng được 5 thí nghiệm gắn kết với cuộc sống của học sinh trong

nội dung kiến thức vật lí 10.

Xây dựng được 3 bộ tài liệu hướng dẫn, nhiệm vụ học tập, kế hoạch dạy

học tương ứng với mỗi thí nghiệm.

7. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo thì luận văn gồm có ba chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống của

học sinh

Chương 2: Tổ chức dạy học thí nghiệm gắn kết cuộc sống một số kiến

thức Vật lý 10

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN DẠY HỌC THÍ NGHIỆM VẬT LÝ GẮN

KẾT CUỘC SỐNG CỦA HỌC SINH

1.1. Khái niệm thí nghiệm

Theo Từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê , thí nghiệm có 2 nghĩa: “Thí nghiệm

là gây ra một hiện tượng, một sự biến đổi nào đó trong điều kiện xác định để

quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu, kiểm tra hay chứng minh’’ hay “Thí nghiệm là

làm thử theo những điều kiện, nguyên tắc đã xác định để nghiên cứu chứng

minh”.

Một số quan điểm khác cho rằng: TN là một sự thử nghiệm hay kiểm tra

một lí thuyết khoa học bằng cách thao tác với yếu tố trong môi trường để quan

sát kết quả có phù hợp với các tiên đoán lí thuyết hay không. [8]

TN còn được hiểu là: Quá trình tạo dựng một sự quan sát hay thực hiện

một phép đo. TN là sự quan sát hiện tượng nghiên cứu trong các điều kiện được

kiểm tra chính xác, cho phép theo dõi tiến trình của hiện tượng và tái tạo nó

mỗi lần lặp lại các hiện tượng này. [8]

1.2. Thí nghiệm vật lý

Theo Phương pháp dạy học vật lý ở trường phổ thông của nhóm tác giả Nguyễn

Đức Thâm, Nguyễn Ngọc Hưng, Phạm Xuân Quế, “Thí nghiệm vật lý là sự tác

động có chủ định, có hệ thống của con người vào đối tượng của hiện thực khách

quan. Thông qua sự phân tích các điều kiện mà trong đó đã diễn ra sự tác động

và các kết quả của sự tác động, ta có thể thu nhận được tri thức mới”.

Trong Vật lí học, TN là phương pháp, là cách thức mà bằng cách nào đó

con người tác động một cách có ý thức, hệ thống lên các sự vật, hiện tượng xảy

ra trong những điều kiện nhất định. Sự phân tích về mặt lí thuyết các điều kiện

và quá trình xảy ra trong đó đóng vai trò hết sức quan trọng. Sự tác động đó có

thể là trực tiếp hay gián tiếp thông qua các thiết bị máy móc gọi là công cụ TN.

Từ các phân tích trên, ta có thể hiểu TN là quá trình con người tác động

một cách có chủ đích, hệ thống lên một đối tượng trong một điều kiện nhất định

nhằm mục đích xác định. TN bao gồm các thành phần sau đây:

+ Một lí thuyết hay giả thuyết

+ Đối tượng, hệ thống, quá trình phản ánh lí thuyết đó.

+ Các thao tác lên đối tượng, hệ thống, quá trình theo một trình tự nhất

định và trong những điều kiện xác định.

Thí nghiệm vật lí (TNVL) là TN để nghiên cứu các hiện tượng, quá trình

vật lí. Kết quả của TNVL nhiều khi là các định luật, các ứng dụng kĩ thuật

nhưng nhiều khi chỉ để chứng minh một giả thuyết hoặc hình thành một giả

thuyết Vật lí mới.

Thí nghiệm vật lý có một số đặc điểm sau:

- Các điều kiện của thí nghiệm phải được lựa chọn và được thiết lập có

chủ định sao cho thông qua thí nghiệm, có thể trả lời được câu hỏi đặt ra, có

thể kiểm tra được giả thuyết hoặc hệ quả suy ra từ giả thuyết. Mỗi thí nghiệm

có ba yếu tố cấu thành cần được xác định rõ: đối tượng cần nghiên cứu, phương

tiện gây tác động lên đối tượng cần nghiên cứu và phương tiện quan sát, đo đạc

để thu nhận các kết quả của sự tác động.

- Các điều kiện của thí nghiệm có thể làm biến đổi được để ta có thể nghiên

cứu sự phụ thuộc giữa hai đại lượng, trong khi các đại lượng khác được giữ

không đổi.

- Các điều kiện của thí nghiệm phải được khống chế, kiểm soát đúng như

dự định nhờ sử dụng các thiết bị thí nghiệm có độ chính xác ở mức độ cần thiết,

nhờ sự phân tích thường xuyên các yếu tố của đối tượng cần nghiên cứu, làm

giảm tối đa ảnh hưởng của các nhiễu (nghĩa là loại bỏ tối đa một số điều kiện

để không làm xuất hiện các tính chất, các mối quan hệ không được quan tâm).

- Đặc điểm quan trọng nhất của thí nghiệm là tính có thể quan sát được

các biến đổi của đại lượng nào đó do sự biến đổi của các đại lượng khác. Điều

này đạt được nhờ các giác quan của con người và sự hỗ trợ của các phương tiện

quan sát, đo đạc.

- Có thể lặp lại được thí nghiệm. Điều này có nghĩa là: với các thiết bị thí

nghiệm, các điều kiện thí nghiệm như nhau thì khi bố trí lại hệ thí nghiệm, tiến

hành lại thí nghiệm, hiện tượng, quá trình vật lý phải diễn ra trong TN giống

như ở các lần TN trước.

1.3. Thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống của học sinh

1.3.1. Khái niệm thí nghiệm gắn kết với cuộc sống

Theo tác giả Nguyễn Đăng Thuấn (2018): “Thí nghiệm vật lý gắn kết với

cuộc sống là các thí nghiệm xuất phát từ các vấn đề thực tiễn cuộc sống, được

thực hiện bằng các phương tiện gần gũi, thực hiện trong các hoàn cảnh cuộc

sống và trả lời các câu hỏi vật lý cũng như câu hỏi gần gũi khác từ cuộc sống”.

Như vậy, thí nghiệm vật lý gắn kết với cuộc sống của học sinh ở đây được

hiểu là gắn kết theo hai phương diện:

- Xuất phát từ các tình huống có vấn đề trong cuộc sống hằng ngày của học

sinh, học sinh biết nhưng không giải thích được mà phải cần dùng kiến thức vật

lí.

- Thí nghiệm được thiết kế bằng những dụng cụ, thiết bị quen thuộc, gần gũi,

dễ kiếm đối với học sinh, trên cơ sở hướng dẫn từ giáo viên thì học sinh có thể

tự thực hiện được.

1.3.2. Các đặc trưng của thí nghiệm gắn kết cuộc sống

Thí nghiệm gắn kết cuộc sống có những đặc trưng sau:

- Thí nghiệm xuất phát từ các vấn đề, tình huống thực tiễn.

Ví dụ: Thí nghiệm sự nổi xuất phát từ tình huống pha nước chanh ở nhà,

ban đầu hạt chanh nổi lên, sau khi pha thêm muối thì hạt chanh chìm xuống.

- Thí nghiệm được thực hiện nhờ các phương tiện, hoặc trên các đối tượng

gần gũi với cuộc sống.

Ví dụ: Thí nghiệm sự co giãn nhiệt của chất khí theo nhiệt độ có thể sử

dụng chai thủy tinh và quả trứng luộc.

- Thí nghiệm giải quyết các vấn đề của cuộc sống.

Ví dụ: Thí nghiệm thiết kế cầu từ các que kem theo các thiết kế khác nhau

(khảo sát sự cân bằng) giúp giải thích được các câu hỏi về tính bền vững trong

thiết kế cầu hình dạng cong lên.

- Thí nghiệm có sự tham gia hợp tác của các cá thể trong cuộc sống. Tức

là có thể có sự hợp tác, tham gia, quan sát của người khác, cha mẹ hoặc bạn bè.

- Thí nghiệm có thể được thực hiện tại nhà, ngoài cuộc sống, chứ không

nhất định làm trong phòng thí nghiệm.

Ví dụ: Thí nghiệm về giao thoa sóng trên mặt nước có thể được thực hiện

bằng cách rung hai quả cầu trên mặt hồ.

- Thí nghiệm có thể được học sinh quay lại, giới thiệu trên mạng Internet,

tăng cường tính tương tác, phản hồi từ xã hội, qua đó giúp học sinh tăng sự tự

tin, tích cực trong nghiên cứu thí nghiệm và phát triển năng lực.

- Thí nghiệm có thể có tính liên môn, xuyên môn.

Ví dụ: Thí nghiệm khảo sát suất điện động thực vật liên quan đến sinh –

vật lý.

Tuy nhiên, cần chú ý rằng, khi thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết

cuộc sống, tránh sa đà vào các yếu tố gắn kết cuộc sống mà bỏ qua các yêu cầu

tối thiểu của một thí nghiệm, nhất là thí nghiệm trong dạy học. Đó là, luôn làm

rõ các thành phần của thí nghiệm (đâu là đối tượng tác động, đâu là công cụ tác

động); làm rõ các thao tác của thí nghiệm (để có thể thực hiện lại và rút ra những

cải tiến ở các lần tiếp theo); làm rõ mục đích thí nghiệm, giả thuyết, kết quả của

thí nghiệm so sánh với giả thuyết; làm rõ mức độ chính xác, nhất là các yếu tố

có thể ảnh hưởng đến thí nghiệm.

1.3.3. Vai trò thí nghiệm gắn kết cuộc sống sử dụng trong dạy học vật lý

- Quá trình học tập ngày nay cần hướng đến năng lực giải quyết vấn đề

thực tiễn của học sinh. Vì vậy, sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy

học vật lý là hoàn toàn đúng đắn. Nó tạo điều kiện cho giáo viên – học sinh gắn

kết các kiến thức vật lý vào thực tiễn, qua đó phát triển năng lực quan sát, giải

quyết các vấn đề thực tiễn.

- Sự hấp dẫn và gần gũi của các thí nghiệm gắn kết cuộc sống với đối

tượng học sinh. Những thí nghiệm gắn kết cuộc sống thường dẫn đến những kết

quả thú vị, những khía cạnh vật lý thú vị trong cuộc sống, từ đó tạo sức hút

mãnh liệt với đối tượng học sinh, nhất là học sinh trung học. Qua đó, giúp học

sinh yêu thích khoa học nói chung và vật lý nói riêng, qua đó tạo động cơ học

tập tốt cho học sinh.

- Thí nghiệm gắn kết cuộc sống có thể được thực hiện ngoài nhà trường,

tạo cơ hội cho học sinh kết nối, tương tác với xã hội. Hình thành năng lực giao

tiếp, kĩ năng sống, thỏa mãn nhu cầu khẳng định.

- Thí nghiệm gắn kết cuộc sống là con được tốt để thực hiện cá thể vật lý,

đa dạng vật lý trong dạy học. Việc thực hiện thí nghiệm cùng mục đích nhưng

với các phương tiện, vật dụng khác nhau của từng học sinh giúp giáo viên quan

tâm tốt hơn đến từng đối tượng, có biện pháp giáo dục phù hợp hơn.

- Thí nghiệm gắn kết cuộc sống là cơ hội đổi mới dạy và học vật lý theo

định hướng phát triển năng lực học sinh.

- Thí nghiệm gắn kết cuộc sống giúp phát triển năng lực giải quyết vấn đề

thực tiễn sáng tạo cho học sinh.

- Thí nghiệm gắn kết cuộc sống hoàn thiện quá trình tư duy của học sinh,

bắt đầu từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng.

1.3.4. Sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học vật lý

Sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống để đạt hiệu quả cao trong dạy học

vật lý bao gồm những việc sau: Xây dựng và lựa chọn thí nghiệm gắn kết cuộc

sống phù hợp; Thiết kế các kế hoạch dạy học phù hợp; Tiến hành, quan sát, tiếp

nhận phản hồi và cải tiến.

Các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống được chọn lựa trước hết phải phù

hợp với nội dung kiến thức dạy học vật lý. Sự liên quan có thể không cần trực

diện, nhưng phải nói lên hiện tượng hoặc quy luật vật lý đang thể hiện. Thí

nghiệm được chọn lựa phải đảm bảo tính khả thi trong điều kiện của nhà trường,

giáo viên và học sinh.

Thí nghiệm được lựa chọn, bản thân nó phải được giáo viên xác định mục

đích sử dụng và phù hợp với kết hoạch dạy học cụ thể. Hiện nay, tổ chức dạy

học theo các chủ đề kiến thức là cơ hội rất tốt để giáo viên thiết kế các hoạt

động dạy học đưa vào đó các thí nghiệm gắn kết cuộc sống. Hiệu quả nhất,

thông thường, các thí nghiệm gắn kết được dùng để nghiên cứu hiện tượng, làm

xuất hiện vấn đề nghiên cứu, hoặc để kiểm tra, ứng dụng kiến thức (tổ chức ở

giai đoạn sau của quá trình dạy học).

Cũng như mọi kế hoạch dạy học khác, việc sử dụng thí nghiệm gắn kết

cuộc sống đòi hỏi tâm thế của người giáo viên trong việc triển khai thí nghiệm,

đặt vấn đề, định hướng tư duy và hướng dẫn học sinh học tập. Các kĩ thuật dạy

học hiện đại, các câu hỏi mở, định hướng và sự kiên nhẫn của giáo viên trong

việc chờ đợi học sinh tư duy, khả năng lôi kéo học sinh vào cùng tìm hiểu hiện

tượng là những yếu tố ảnh hưởng quyết định đến một thí nghiệm gắn kết cuộc

sống được sử dụng thành công trong dạy học.

Để tăng cường phát triển năng lực cho học sinh, các thí nghiệm được thực

hiện ở nhà nên được kèm theo các báo cáo, video thí nghiệm và các phân tích

đi kèm. Cũng có thể yêu cầu học sinh chia sẻ với mọi người xung quanh, trên

Internet để tăng thêm tính tương tác.

1.4. Chức năng của thí nghiệm vật lý trong dạy học

Trả lời câu hỏi vai trò và chức năng của thí nghiệm trong dạy học vật lý,

bản chất là trả lời câu hỏi sau: Thí nghiệm vật lý có thể đóng những vai gì, có

thể thực hiện giúp thực hiện được những yêu cầu gì trong quá trình tổ chức dạy

và học vật lý nói chung, và trong tiến trình nhận thức của người học nói riêng?

Việc trả lời làm rõ câu hỏi này giúp chúng ta khẳng định được việc sử

dụng thí nghiệm trong dạy học vật lý là cần thiết, đồng thời giúp chúng ta xác

lập được sẽ sử dụng thí nghiệm ở giai đoạn nào, sử dụng như thế nào, sử dụng

kiểu thí nghiệm nào trong quá trình tổ chức dạy học vật lý.

Mặt khác, quá trình dạy và học là một quá trình trong đó tồn tại hoạt động

dạy (hướng dẫn) của giáo viên và hoạt động học (nhận thức) của học sinh, vì

thế, cần phân tích vai trò và chức năng của thí nghiệm vật lý trong quá trình

dạy và học trên hai quan điểm: Quan điểm lý luận nhận thức và quan điểm lý

luận dạy học.

Nếu phân tích dựa trên quan điểm của lý luận nhận thức, TN có các vai

trò và chức năng như sau:

- Thí nghiệm là phương tiện nhận thức, giúp con người tìm kiếm và thu

nhận kiến thức khoa học cần thiết. Trong quá trình nhận thức, TN là một

phương tiện quan trọng của hoạt động nhận thức của con người, thông qua TN

con người đã thu nhận được những tri thức khoa học cần thiết nhằm nâng cao

năng lực của bản thân để có thể tác động và cải tạo thực tiễn. Trong dạy học

vật lí, TN là phương tiện của hoạt động nhận thức của HS, nó giúp HS trong

việc phân tích đối tượng cần nghiên cứu, thu nhận những thông tin về đối tượng

nghiên cứu, phân tích kết quả để tiếp tục nghiên cứu hoặc kiểm chứng kiến

thức.

- Thí nghiệm là phương tiện kiểm tra tính đúng đắn của tri thức, kiểm

chứng sự đúng đắn trong suy luận và kiến thức mà người làm thí nghiệm thu

nhận được. Trong dạy học vật lí, TN giúp kiểm tra kiến thức vật lí đã được khái

quát hoá từ lý thuyết. Trong trường hợp này, rõ ràng TN đã góp phần tích cực

vào hoạt động nhận thức của HS, kiểm chứng sự đúng đắn trong suy luận và

những kiến thức mà HS thu nhận được.

- Thí nghiệm là phương tiện thử nghiệm cho việc vận dụng tri thức vào

thực tiễn. Trong khoa học, TN không những có vai trò rất lớn trong việc tạo ra

tri thức mới mà còn giúp con người chế tạo các thiết bị tác động vào hiện thực

khách quan phục vụ cho mục đích của mình. Trong dạy học vật lí, TN là phương

tiện thử nghiệm các ứng dụng từ lý thuyết mà HS thu nhận được vào thực tiễn.

- Thí nghiệm là một bộ phận của các phương pháp nhận thức. Ví dụ, đối

với phương pháp thực nghiệm, thí nghiệm có mặt ở nhiều khâu: làm xuất hiện

vấn đề nghiên cứu, kiểm tra tính đúng đắn của các giả thuyết, ... Đối với phương

pháp mô hình, thí nghiệm giúp thu thập các thông tin về đối tượng gốc làm cơ

sở cho việc xây dựng mô hình, giúp kiểm tra tính đúng đắn của mô hình được

xây dựng và chỉ ra giới hạn áp dụng của tri thức.

Nếu phân tích dựa trên quan điểm của lý luận dạy học, TN cũng có vai trò

và chức năng quan trọng trong dạy học vật lí, thể hiện ở các mặt:

- Thí nghiệm có thể được sử dụng trong hầu hết các giai đoạn khác nhau

của tiến trình dạy học: từ khâu đề xuất vấn đề nghiên cứu, giải quyết vấn đề,

hình thành kiến thức, kĩ năng mới, củng cố kiến thức và kiểm tra đánh giá kiến

thức kĩ năng, kĩ xảo của học sinh. Trong giai đoạn đề xuất vấn đề nghiên cứu,

TN tạo điều kiện cho học sinh nhanh chóng tiếp cận mục tiêu nghiên cứu thông

qua việc quan sát hiện tượng và thu thập số liệu từ thí nghiệm. Trong giai đoạn

hình thành kiến thức mới, TN cung cấp các số liệu làm cơ sở vững chắc để khái

quát vật lý, kiểm chứng các giả thuyết hoặc các hệ quả logic của giả thuyết, từ

đó hình thành kiến thức mới. Trong giai đoạn củng cố kiến thức, kỹ năng cho

học sinh, TN có vai trò không những kiểm tra kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của

học sinh mà còn đánh giá được khả năng tự lực, sáng tạo của học sinh trong

quá trình thí nghiệm. Nhờ có TN, niềm tin vào kiến thức được hình thành, từ

đó hình thành thế giới quan khoa học cho HS.

- Thí nghiệm góp phần vào việc phát triển toàn diện học sinh. Thông qua

tiến hành TN, học sinh hiểu được bản chất của các hiện tượng, định luật vật lí

... qua đó, khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh sẽ linh hoạt

và hiệu quả hơn. TN tạo môi trường và cơ hội để học sinh quan sát và đưa ra

những dự đoán, những ý tưởng mới, nhờ đó hoạt động nhận thức của HS sẽ

được tích cực và tư duy của các em sẽ được phát triển.

- Thí nghiệm là phương tiện góp phần quan trọng vào việc giáo dục kĩ

thuật tổng hợp cho học sinh. Thông qua việc tiến hành thí nghiệm, học sinh có

cơ hội trong việc rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo thực hành, góp phần thiết thực vào

việc giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho HS. Thí nghiệm còn là điều kiện để HS rèn

luyện những phẩm chất của người lao động mới, như: đức tính cẩn thận, kiên

trì, trung thực, làm việc nhóm, ...

- Thí nghiệm là phương tiện kích thích hứng thú học tập, tính tò mò, ham

hiểu biết của học sinh, làm cho các em tích cực và sáng tạo hơn trong quá trình

nhận thức, khơi dậy ở các em nhu cầu khám phá những điều mới, những điều

bí ẩn và cao hơn là hình thành nên những ý tưởng cho những thí nghiệm mới.

Đó cũng chính là những tác động cơ bản, giúp cho quá trình hoạt động nhận

thức của họ được tích cực.

- Thí nghiệm vật lí là phương tiện tổ chức các hình thức làm việc độc lập

hoặc tập thể qua đó góp phần bồi dưỡng các phẩm chất đạo đức của học sinh,

phát huy vai trò cá nhân hoặc tính cộng đồng trách nhiệm trong công việc của

các em.

- Thí nghiệm vật lí góp phần làm đơn giản hoá các hiện tượng và quá trình

vật lí, tạo trực quan sinh động nhằm hỗ trợ cho tư duy trừu tượng, giúp cho học

sinh tư duy trên những đối tượng cụ thể, những hiện tượng và quá trình đang

diễn ra trước mắt họ. Các hiện tượng trong tự nhiên xảy ra vô cùng phức tạp,

có mối quan hệ đan xen với nhau, do đó không thể cùng một lúc phân biệt

những tính chất đặc trưng của từng hiện tượng riêng lẻ, cũng như không thể

cùng một lúc phân biệt được ảnh hưởng của tính chất này lên tính chất khác.

Thí nghiệm vật lí góp phần làm nổi bật những khía cạnh cần nghiên cứu của

từng hiện tượng và quá trình, giúp học sinh dễ quan sát, dễ theo dõi và dễ tiếp

thu bài.

Như vậy có thể thấy dạy học với TN không những giúp HS hiểu đúng bản

chất của hiện tượng vật lí, làm cơ sở nghiên cứu sâu hơn các kiến thức vật lí,

hình thành và phát triển năng lực học sinh, mà còn thu hút sự chú ý của học

sinh, tạo đam mê, hứng thú, kích thích học sinh chủ động tích cực nhận thức.

Vì vậy, tổ chức dạy học vật lí cần chú ý đến việc tăng cường sử dụng các TN

trong dạy học, cải tiến các TN nhằm tăng cường chất lượng tích cực vật lý hoạt

động nhận thức của HS trong dạy học vật lí với TN, TNKNMT.

1.5. Phân loại thí nghiệm vật lý trong dạy học

1.5.1 Thí nghiệm biểu diễn

Thí nghiệm biểu diễn là thí nghiệm do giáo viên trình bày ở trên lớp. Căn cứ

vào mục đích, có thể chia thí nghiệm biểu diễn thành 3 loại:

1.5.1.1 Thí nghiệm nêu vấn đề

+ Thí nghiệm này nhằm nêu lên vấn đề cần nghiên cứu tạo ra tình huống có

vấn đề làm tăng hiệu quả của dạy học.

1.5.1.2 Thí nghiệm giải quyết vấn đề

+ Thí nghiệm thuộc bài này được thực hiện giải quyết vấn đề đặt ra sau phần

nêu vấn đề. Bao gồm hai loại thí nghiệm:

a. Thí nghiệm khảo sát

Là thí nghiệm tiến hành nghiên cứu vấn đề đặt ra thông qua đó giáo viên

hướng dẫn học sinh đi đến khái niệm cần thiết.

b. Thí nghiệm kiểm chứng

Là thí nghiệm dùng để kiểm tra lại những kết luận được suy ra từ lí thuyết.

1.5.1.3. Thí nghiệm củng cố:

+ Thí nghiệm thuộc loại này dùng để củng cố kiến thức đã nghiên cứu bao

gồm cả những thí nghiệm nói lên ứng dụng của kiến thức Vật lí trong đời

sống và trong kỹ thuật.

1.5.2. Thí nghiệm thực hành vật lí

Thí nghiệm thực hành Vật lí là thí nghiệm do tự tay học sinh tiến hành đưới sự

hướng dẫn của giáo viên. Với dạng thí nghiệm này có nhiều cách phân loại, tuỳ

theo căn cứ để phân loại:

1.5.2.1 Căn cứ vào nội dung có thể chia thí nghiệm thực hành làm hai loại:

a. Thí nghiệm thực hành định tính.

Loại thí nghiệm này có ưu điểm nêu bật bản chất của hiện tượng.

b. Thí nghiệm thực hành định lượng.

Loại thí nghiệm này có ưu điểm giúp học sinh nắm được quan hệ giữa các đại

lượng vật lí một cách chính xác rõ ràng.

1.5.2.2. Căn cứ vào tính chất có thể chia thí nghiệm thực hành làm hai loại

a. Thí nghiệm thực hành khảo sát.

Loại thí nghiệm này học sinh chưa biết kết quả thí nghiệm, phải thông qua thí

nghiệm mới tìm ra được các kết luận cần thiết. Loại thí nghiệm này được tiến

hành trong khi nghiên cứu kiến thức mới.

b. Thí nghiệm kiểm nghiệm

Loại thí nghiệm này được tiến hành kiểm nghiệm lại những kết luận đã được

khẳng định cả về lí thuyết và thực nghiệm nhằm đào sâu vấn đề hơn.

1.5.2.3. Căn cứ vào hình thức tổ chức thí nghiệm có thể chia thí nghiệm thực

hành thành 3 loại

a. Thí nghiệm thực hành đồng loạt

Loại thí nghiệm này tất cả các nhóm học sinh đều cùng làm một thí nghiệm,

cùng thời gian và cùng một kết quả.

b. Thí nghiệm thực hành loại phối hợp

Trong hình thức tổ chức này học sinh được chia thành nhiều nhóm khác nhau,

mỗi nhóm chỉ làm thí nghiệm một phần đề tài trong thời gian như nhau, sau đó

phối hợp các kết quả của các nhóm lại sẽ được kết quả cuối cùng của đề tài.

c. Thí nghiệm thực hành cá thể

Trong hình thức tổ chức này các nhóm học sinh làm thí nghiệm trong cùng thời

gian hoặc cùng đề tài nhưng dụng cụ và phương pháp khác nhau.

1.6. Tiến trình xây dựng thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống học sinh

Bước 1: Xuất phát từ một bối cảnh thực tế cuộc sống liên quan đến thí

nghiệm.

Ví dụ: Xuất phát từ tình huống cửa sổ bằng sắt sau một thời gian thì

không đóng lại được và bung ra. Đặt vấn đề cho học sinh.

Buớc 2: Lựa chọn ý tưởng thí nghiệm phù hợp.

Ví dụ: Ứng dụng kiến thức sự nở vì nhiệt để thiết kế thí nghiệm khảo

sát sự dãn nở vì nhiệt của vật rắn.

Bước 3: Dự trù nguyên vật liệu và thiết kế bản vẽ

Ví dụ: Sau khi đã có ý tưởng thì sẽ dự trù thí nghiệm cần sử dụng

những nguyên vật liệu nào như bảng điện, thanh sắt, đèn cồn … Thiết kế nên

mô hình bản vẽ cho thí nghiệm.

Bước 4: Lắp ráp theo bản thiết kế và vận hành thí nghiệm

Ví dụ: Sau khi đã có dự trù nguyên vật liệu và bản vẽ thì tiến hành thí

nghiệm để kiểm tra xem thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt có vận hành theo

kế hoạch hay không. Có những vấn đề gì xảy ra trong quá trình làm thí

nghiệm.

Bước 5: Xây dựng tài liệu hướng dẫn thí nghiệm

Ví dụ: Xây dựng tiến trình dạy học bài “sự nở vì nhiệt của vật rắn”, tài

liệu hướng dẫn, nhiệm vụ dạy học.

1.7. Tiến trình dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống học sinh.

Căn cứ quy trình dạy học thiết kế kĩ thuật và đặc trưng của dạy học có

sử dụng thí nghiệm, chúng tôi đề xuất tiến trình dạy học thí nghiệm vật lý gắn

kết cuộc sống như hình 1.1.

Hình 1. 1. Sơ đồ tiến trình dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống

Hoạt động 1: Đặt vấn đề thực tiễn liên quan đến thí nghiệm

Học sinh phát hiện vấn đề dựa trên sự gợi ý của giáo viên hoặc giáo viên

đặt vấn đề nếu học sinh chưa nhận ra được vấn đề.

Ví dụ: Học sinh phát hiện rằng cửa sổ của lớp học sau một thời gian sử

dụng thì không đóng mở lại bình thường và bị bung ra, vậy hiện tượng vật lý

gì đã gây ra hiện tượng này.

Hoạt động 2: Nghiên cứu kiến thức nền và trình bày sơ đồ tư duy

Dùng sách giáo khoa và sơ đồ tư duy để thể hiện kiến thức, nội dung học.

Ví dụ: Cho học sinh dùng sách giáo khoa và tài liệu hướng dẫn để trình

bày sơ đồ tư duy hệ thống lại kiến thức của bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn”.

Hoạt động 3: Đề xuất phương án thiết kế thí nghiệm

Cho học sinh đưa ra một số ý tưởng về thí nghiệm để khảo sát hoặc giáo

viên đề xuất phương án thiết kế thí nghiệm.

Ví dụ: Học sinh đưa ra một số ý tưởng về thí nghiệm để khảo sát “Sự nở

vì nhiệt của vật rắn” và cho học sinh chế tạo, chuẩn bị và vận hành ở nhà.

Hoạt động 4: Trình bày thí nghiệm và kết luận vấn đề

Nếu giáo viên chuẩn bị dụng cụ và phương án thí nghiệm thì trong buổi

học cho học sinh tiến hành thí nghiệm, nếu học sinh đưa ra ý tưởng thì nghiệm

thì cho học sinh trình bày vào buổi học sau.

Ví dụ: Sau khi đã chế tạo, chuẩn bị thí nghiệm tiến hành cho học sinh

trình bày sản phẩm trước lớp, đồng thời cho học sinh phản biện đối với sản

phẩm.

Hoạt động 5: Mở rộng vấn đề

Mở rộng vấn đề ứng dụng thí nghiệm trong đời sống hằng ngày, chế tạo

những mô hình hỗ trợ cuộc sống.

Ví dụ: Ví dụ như chế tạo quạt tự đóng mở ứng dụng thí nghiệm “Sự dãn

nở vì nhiệt của vật rắn”.

1.8. Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học thí nghiệm vật lý

gắn kết cuộc sống.

Đây là công cụ đánh giá của GV, đánh giá đồng đẳng (HS trong cùng

nhóm đánh giá lẫn nhau), tự đánh giá của HS.

Tuy nhiên để phù hợp với thực tế giảng dạy, GV có thể cân nhắc, lựa chọn và

chỉnh sửa các tiêu chí sao cho phù hợp với đặc trưng của đối tượng HS, với

phương pháp dạy học mình lựa chọn,..

Bảng 1. 1 Bảng tiêu chí đánh giá tính tích cực của HS

Các mức độ tích cực

Tiêu chí Hiếm

(1) Thắc mắc, tìm hiểu các

kiến thức mới, tình huống

mới;

(2) Đề xuất vấn đề và lập kế

hoạch, tiến hành thực hiện

kế hoạch, giải quyết một vấn

đề cụ thể có liên quan đến

nội dung kiến thức học;

(3) Tìm hiểu từ nhiều nguồn

kiến thức khác: bài báo, tạp

chí, internet, bạn bè, chuyên

gia...;

(4) Hợp tác, phối hợp với

các thành viên trong nhóm

Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ khi Rất thường xuyên (4) (3) (1) (2) (5)

và với các thành viên nhóm

khác;

(5) Chủ động trao đổi kiến

thức, những vướng mắc, khó

khăn với GV;

(6) Làm sơ đồ, mô hình, làm

bộc lộ cấu trúc bài học, giúp

dễ nhớ và vận dụng;

(7) Tìm tòi, bổ sung kiến

thức từ việc nghiên cứu lý

thuyết và từ những bài học

kinh nghiệm rút ra từ thực

tiễn;

(8) Vận dụng kiến thức vào

cuộc sống và nghề nghiệp

tương lai

(9) Mở rộng kiến thức sang

nhiều lĩnh vực khác nhau,

liên hệ kiến thức được học

(mới) với kiến thức đã học

(cũ) và với kiến thức các

môn học khác;

(10) Phối hợp kiến thức của

nhiều môn khác nhau (tính

liên môn) để vận dụng giải

quyết các vấn đề thực tiễn

liên quan đến nghề nghiệp

và cuộc sống;

(11) Tham gia đầy đủ các

buổi họp nhóm, thảo luận

nhóm;

(12) Tích cực trong thảo

luận nhóm, trao đổi với bạn

cùng lớp, với chuyên gia;

(13) Tôn trọng ý kiến người

khác, biết tiếp thu một cách

có chọn lọc, hoàn thiện bản

thân;

(14) Nghiêm túc thực hiện

theo kế hoạch đã vạch ra,

tôn trọng tập thể, đoàn kết

với các thành viên;

(15) Tự chịu trách nhiệm với

hành động bản thân;

1.9. Phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học thí nghiệm

gắn kết cuộc sống.

Đây là công cụ đánh giá của GV, đánh giá đồng đẳng (HS trong cùng

nhóm đánh giá lẫn nhau), tự đánh giá của HS.

Tuy nhiên để phù hợp với thực tế giảng dạy, GV có thể cân nhắc, lựa chọn và

chỉnh sửa các tiêu chí sao cho phù hợp với đặc trưng của đối tượng HS, với

phương pháp dạy học mình lựa chọn,..

Bảng đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh

Bảng 1. 2 Bảng đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh.

Mức độ thể hiện

Tiêu chí Rõ ràng Không rõ Không có

Tự tìm ra vấn đề mới, tình huống

mới trong thực tiễn ngành kỹ

thuật và đề xuất phương án giải

quyết đúng, mang lại hiệu quả;

Thiết kế được sơ đồ, bản vẽ thể

hiện nguyên lí cấu tạo và hoạt

động , vận hành của hệ thống kỹ

thuật và chỉ ra được tính mới,

tính hiệu quả của nó so với

những cái đã biết;

Tìm ra các giải pháp khảo sát, đo

đạc mới, đảm bảo tính hiệu quả

nhưng dễ thực hiện, đảm bảo

tính chính xác;

Tìm ra các thiết bị, vật liệu mới

thay thế cho thiết bị, vật liệu cũ

nhưng vẫn đảm bảo tính hiệu

quả cao và tiết kiệm;

Đề xuất giải pháp thiết kế mới

cho hệ thống kỹ thuật đã có, thay

đổi một số chi tiết thiết kế nhằm

tăng hiệu quả cho hệ thống kỹ

thuật;

Tiến hành thực hiện giải pháp,

thi công, chế tạo,... hệ thống kỹ

thuật nhằm mang lại lợi ích và

có ý nghĩa xã hội;

Rất rõ ràng ràng

Vận dụng kiến thức được học để

giải quyết các vấn đề mới, tình

huống mới trong thực tiễn liên

quan đến ngành kỹ thuật;

Kết hợp các thao tác tư duy (so

sánh, phân tích, đánh giá) và các

phương pháp phán đoán, mô

hình giả thuyết, từ đó đưa ra kết

luận chính xác cho vấn đề;

Lập được nhiều phương án giải

quyết cho một vấn đề thực tiễn

và mang lại kết quả tối ưu;

CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC

SỐNG MỘT SỐ KIẾN THỨC VẬT LÝ 10

2.1. Phân tích nội dung kiến thức vật lý 10

2.1.1. Nội dung kiến thức bài “Lực đàn hồi của lò xo. Định luật Húc”

(SGK cơ bản)

1. Lực đàn hồi

• Lực đàn hồi của lò xo xuất hiện ở cả hai đầu của lò xo và tác dụng vào các

vật tiếp xúc (hay gắn) với nó làm nó biến dạng. Khi bị dãn, lực đàn hồi của

lò xo hướng vào trong, còn khi bị nén, lực đàn hồi của lò xo hướng ra ngoài.

• Nếu trọng lượng của tải vượt quá một giới hạn nào đó, gọi là giới hạn đàn

hồi, thì độ dãn của lò xo sẽ không còn tỉ lệ với trọng lượng của tải và khi bỏ

tải đi thì lò xo không co được về đến lo nữa.

2. Định luật Húc

• Phát biểu: Trong giới hạn đàn hồi, độ lớn của lực đàn hồi của lò xo tỉ lệ thuận

với độ biến dạn của lò xo.

• Biểu thức:

Fđh = k.|D𝒍|

Trong đó

Fđh: Lực đàn hồi của lò xo

k: độ cứng của lò xo

|D𝒍|: độ dãn của lo xo.

* Chú ý

- Đối với dây cao su, dây thép…, khi bị kéo lực đàn hồi gọi là lực căng.

- Đối với các mặt tiếp xúc bị biến dạng khi ép vào nhau, lực đàn hồi có

phương vuông góc với mặt tiếp xúc.

2.1.2. Nội dung kiến thức chương chất khí (SGK cơ bản).

A. CẤU TẠO CHẤT:

A.1. Những điều đã học về cấu tạo chất:

- Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt là phân tử.

- Các phân tử chuyển động không ngừng.

- Các phân tử chuyển động càng nhanh thì nhiệt độ càng cao.

A.2. Lực tương tác phân tử:

- Các vật có thể giữ được hình dạng và thể tích là do giữa các phân tử cấu tạo

nên vật đồng thời có lực hút và lực đẩy.

- Khi khoảng cách giữa các phân tử nhỏ thì lực đẩy mạnh hơn lực hút.

- Khi khoảng cách giữa các phân tử lớn thì lực hút mạnh hơn lực đẩy.

A.3. Các thể rắn, lỏng, khí:

A.3.a. Thể khí:

- Mật độ phân tử nhỏ.

- Lực tương tác giữa các phân tử rất yếu nên các phân tử chuyển động hoàn

toàn hỗn loạn.

⇒ Chất khí không có hình dạng và thể tích riêng.

A.3.b. Thể rắn:

- Mật độ phân tử rất lớn.

Lực tương tác giữa các phân tử rất mạnh nên giữ được các phân tử ở các vị trí

cân bằng xác định, làm cho chúng chỉ có thể dao động xung quanh các vị trí

này.

⇒ Các vật rắn có thể tích và hình dạng xác định.

A.3.c. Ở thể lỏng:

- Mật độ phân tử nhỏ hơn so với chất rắn nhưng lớn hơn rất nhiều so với chất

khí.

- Lực tương tác giữa các phân tử lớn hơn so với thể khí nhưng nhỏ hơn so với

thể rắn, nên các phân tử dao động xung quanh các vị trí cân bằng xác định

có thể di chuyển được.

⇒ Chất lỏng có thể tích riêng xác định nhưng không có hình dạng riêng xác

định.

B. THUYẾT ĐỘNG HỌC PHÂN TỬ CHẤT KHÍ:

B.1. Nội dung cơ bản của thuyết động học phân tử chất khí:

- Chất khí được cấu tạo từ các phân tử riêng rẽ, có kích thước rất nhỏ so với

khoảng cách giữa chúng.

- Các phân tử khí chuyển động hỗn loạn không ngừng; chuyển động này càng

nhanh thì nhiệt độ chất khí càng cao.

- Khi chuyển động hỗn loạn các phân tử khí va chạm vào nhau và va chạm vào

thành bình gây áp suất lên thành bình.

B.2. Khí lí tưởng:

- Chất khí trong đó các phân tử được coi là các chất điểm và chỉ tương tác khi

va chạm được gọi là khí lí tưởng.

C. QUÁ TRÌNH ĐẲNG NHIỆT. ĐỊNH LUẬT BOYLE - MARIOTTE

C.1. Trạng thái và quá trình biến đổi trạng thái

- Trạng thái của một lượng khí được biểu diễn bằng các thông số trạng thái: áp

suất p, thể tích V và nhiệt độ tuyệt đối T.

- Lượng khí có thể chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác bằng các quá

trình biến đổi trạng thái (gọi tắt là quá trình).

C.2. Quá trình đẳng nhiệt:

- Là quá trình biến đổi trạng thái mà trong đó nhiệt độ không thay đổi.

C.3. Định luật Boyle – Mariotte:

C.3.a. Phát biểu: Trong quá trình đẳng nhiệt của một lượng khí nhất định, áp

suất tỉ lệ nghịch với thể tích.

C.3.b. Biểu thức:

p.V = hằng số

C.3.c. Hệ quả:

- Gọi: p1, V1 là áp suất và thể tích của một lượng khí ở trạng thái 1.

p2, V2 là áp suất và thể tích của một lượng khí ở trạng thái 2.

• Đối với quá trình đẳng nhiệt ta có:

p1V1 = p2V2

C.4. Đường đẳng nhiệt:

C.4.a. Khái niệm: Đường đẳng nhiệt là đường biểu diễn sự biến thiên của áp

suất theo thể tích khi nhiệt độ không đổi.

C.4.b. Đồ thị đường đẳng nhiệt:

Hình 2. 1. Đồ thị đường đẳng nhiệt

D. QUÁ TRÌNH ĐẲNG TÍCH. ĐỊNH LUẬT CHARLES

D.1. Quá trình đẳng tích: Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích không đổi

gọi là quá trình đẳng tích.

D.2. Định luật Charles:

Phát biểu: Trong quá trình đẳng tích của một lượng khí nhất định, áp suất tỉ lệ

thuận với nhiệt độ tuyệt đối.

$& %&

$’ %’

Biểu thức: . = hằng số. hay

D.3. Độ không tuyệt đối

Kelvin đã đưa ra một nhiệt giai bắt đầu bằng nhiệt độ 0 K và 0 K gọi là độ

không tuyệt đối.

Các nhiệt độ trong nhiệt giai của Kenvil đều có giá trị dương và mỗi độ chia

trong nhiệt giai này cũng bằng mỗi độ chia trong nhiệt giai Celsius.

Chính xác thì độ không tuyệt đối thấp hơn -2730C một chút (vào khoảng -

273,150C).

Liên hệ giữa nhiệt giai Kenvil và nhiệt giai Celsius: .T = t + 273.

D.4. Đường đẳng tích:

Khái niệm: Đường đẳng tích là đường biểu diễn sự biến thiên của áp suất theo

nhiệt độ khi thể tích không đổi.

Đồ thị đường đẳng tích:

Hình 2. 2 Đồ thị đường đẳng tích

E. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÍ TƯỞNG

E.1. Khí thực và khí lí tưởng:

- Khí lí tưởng là khí tuân theo đúng các định luật về chất khí đã học.

- Các khí thực (chất khí tồn tại trong thực tế) chỉ tuân theo gần đúng các định

luật Boyle - Mariotte và Charles. Giá trị của tích p.V và thương thay đổi

theo bản chất, nhiệt độ và áp suất của chất khí.

- Trong điều kiện áp suất và nhiệt độ không lớn lắm và không đòi hỏi độ chính

xác cao, có thể xem khí thực là khí lí tưởng.

E.2. Phương trình trạng thái của khí lí tưởng:

Xét một lượng khí nhất định.

Gọi:

p1, V1, T1 là áp suất, thể tích và nhiệt độ tuyệt đối của lượng khí ở trạng thái 1.

p2, V2, T2 là áp suất, thể tích và nhiệt độ tuyệt đối của lượng khí ở trạng thái 2.

Khi đó ta có:

Phương trình trạng thái của khí lý tưởng:

= hằng số.

$&(& %&

$’(’ %’

E.3. Quá trình đẳng áp:

Quá trình đẳng áp: Quá trình biến đổi trạng thái khi áp suất không đổi gọi là

quá trình đẳng áp.

E.4. Định luật Gay-Luysac:

Phát biểu: Trong quá trình đẳng áp của một lượng khí nhất định, thể tích tỉ lệ

(

thuận với nhiệt độ tuyệt đối.

= hằng số. =>

(& %&

(’ %’

Biểu thức: .

E.5. Đường đẳng áp:

Khái niệm: Đường đẳng áp là đường biểu diễn sự biến thiên của thể tích theo

nhiệt độ khi áp suất không đổi.

E.6. Đồ thị đường đẳng áp:

Hình 2. 3 Đồ thị đường đẳng áp

2.1.3. Nội dung kiến thức bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn” (SGK cơ bản). 1. Sự nở dài

- Sự tăng độ dài của vật rắn khi nhiệt độ tăng gọi là sự nở dài vì nhiệt.

- Độ nở dài Dl của vật rắn hình trụ đồng chất tỉ lệ với độ tăng nhiệt độ Dt và

độ dài ban đầu lo của vật đó.

∆l = l − l. = αl.∆t

Với a là hệ số nở dài của vật rắn( K-1)

Giá trị của a phụ thuộc vào chất liệu của vật rắn.

2. Sự nở khối

- Sự tăng thể tích của vật rắn khi nhiệt độ tăng gọi là sự nở khối.

- Độ nở khối của vật rắn đồng chất đẳng hướng được xác định theo công thức:

∆V = V − V. = βV.∆t

Với b là hệ số nở khối, b » 3a và cũng có đơn vị là K-1.

3. Ứng dụng

- Phải tính toán để khắc phục tác dụng có hại của sự nở vì nhiệt.

- Lợi dụng sự nở vì nhiệt để lồng ghép đai sắt vào các bánh xe, để chế tạo các

băng kép dùng làm rơle đóng ngắt điện tự động...

2.2. Xây dựng thí nghiệm gắn kết cuộc sống một số kiến thức phần vật lý

2.2.1. Thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo

a) Mục đích.

- Khảo sát lực đàn hồi của lò xo.

- Chế tạo dụng cụ để cân một số vật.

b) Dụng cụ thí nghiệm

Bảng 2. 1: Bảng dụng cụ thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi của lò xo

Thiết bị, vật liệu Thiết bị, vật liệu Số lượng

Số lượng 01 Ốc dài 4cm 01

Bảng điện 16cm x 20cm Lò xo dài 5cm Quả cân nặng 500g Cân 5kg 01 01 01 Thước thẳng 20cm Băng keo 2 mặt Dây nhựa 01 01 01

Tua vít 01 Mỏ lết/ cờ lê 10 01

Hình ảnh

Bảng điện 16cm x 20cm

Lò xo dài 5cm

Quả cân nặng 500g

Cân 5kg

Tua vít

Ốc dài 4cm

Thước thẳng 20cm

Băng keo 2 mặt

Dây nhựa

Mỏ lết/ cờ lê 10

c) Các bước tiến hành thí nghiệm

Bước 1: Đặt bảng điện lên bàn, gắn ốc vào phần trên của bảng điện.

Bước 2: Treo lò xo ngay ngắn vào con ốc đã gắn trên bản điện sao cho lò xo

có phương thẳng đứng.

Bước 3: Dán cố định thước đo song song với chiều dài của lò xo.

Bước 4: Đo chiều dài l0 của lò xo.

Bước 5: Đặt quả nặng 500gram lên lò xo.

Bước 6: Đo độ dãn Dl0 của lò xo.

Bước 7: Dùng công thức Fđh = k.|D𝒍| để tính được k (hệ số đàn hồi của lò

xo).

Bước 8: Khi có được k, ta bỏ quả nặng ra và bỏ vật cần cân vào.

Bước 9: Đo độ dãn mới của lò xo, tiếp tục dùng công thức Fđh = k.|D𝒍| để

tính khối lượng vật.

Bước 10: Đo 3 lần để tính được giá trị trung bình của vật cần đo.

Bước 11: Dùng cân để cân kiểm tra lại khối lượng vật.

2.2.2. Thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí.

a) Mục đích

- Khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí bao gồm định luật Boyle - Mariotte,

định luật Charles, định luật Gay - Luysac.

b) Dụng cụ thí nghiệm

Bảng 2. 2 Bảng dụng cụ thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí

Thiết bị, vật liệu

Thiết bị, vật liệu Ống tiêm loại 50ml/cc Dây truyền nước biển Đồng hồ đo áp suất Số lượng 02 02 02 Số lượng 01 01 02

Nhiệt kế thuỷ ngân Tua vít Bình đựng nước sôi 02 01 01 Keo nến Súng bắn keo Bình thuỷ tinh chịu nhiệt Chậu nước Mỏ lết/ cờ lê 10 Máy sấy 01 01 01

Hình ảnh

Ống tiêm loại 50ml/cc

Dây truyền nước biển

Đồng hồ đo áp suất

Nhiệt kế thuỷ ngân

Tua vít

Bình đựng nước sôi

Keo nến

Súng bắn keo

Bình thuỷ tinh chịu nhiệt

Chậu nước

Mỏ lết/ cờ lê 10

Máy sấy

c) Các bước tiến hành thí nghiệm

Bước 1: Khảo sát định luật Boyle - Mariotte. Gắn ống tiêm với dây truyền nước

biển, sau đó gắn với đồng hồ đo áp suất.

Bước 2: Giữ ống tiêm ở vạch 60 ml/cc, quan sát đồng hồ đo áp suất.

Bước 3: Từ từ giảm ống tiêm xuống vạch 40 ml/cc, quan sát đồng hồ đo áp

suất, ghi lại số liệu của áp suất lúc này.

Bước 4: Tiếp tục giảm xuống vạch 20 ml/cc, quan sát đồng hồ đo áp suất và

ghi lại số liệu lúc này.

Bước 5: Làm lại 3 lần để lấy giá trị trung bình và so sánh với lí thuyết đã học.

Bước 6: Khảo sát định luật Charles. Gắn đồng hồ đo áp suất vào bình thuỷ tinh

chịu nhiệt.

Bước 7: Gắn nhiệt kế để đo nhiệt độ của không khí bên trong bình.

Bước 8: Cho bình đã gắn nhiệt kế và đồng hồ đo áp suất vào một chậu nước.

Bước 9: Từ từ thêm nước sôi vào và quan sát nhiệt độ T1 và áp suất p1 của khí

lúc này, ghi lại vào bảng số liệu.

Bước 10: Thêm nước sôi để nhiệt độ tăng lên tới nhiệt độ T2 > T1, quan sát áp

suất lúc này và ghi lại vào bảng số liệu.

Bước 11: Làm lại 3 lần để lấy giá trị trung bình và so sánh với lí thuyết đã học.

Bước 12: Khảo sát định luật Gay-luysac. Ta cố định ống tiêm với nhiệt kế.

Bước 13: Cố định ống tiêm ở vạch 20ml/cc.

Bước 14: Dùng máy sấy để tăng nhiệt độ của khí bên trong ống tiêm. Khi đó

vạch của ống tiêm sẽ tăng lên, ghi lại số liệu và số liệu của nhiệt độ.

Bước 15: Tiếp tục sấy để cho khối khí trong ống tiêm có nhiệt độ T2 > T1.

Tiếp tục ghi lại số liệu của vạch ống tiêm và nhiệt độ.

Bước 16: Làm lại 3 lần để lấy giá trị trung bình và so sánh với lí thuyết đã học.

2.2.3. Thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của chất rắn.

a) Mục đích

Khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn.

b) Dụng cụ thí nghiệm

Bảng 2. 3 Bảng dụng cụ khí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của chất rắn

Số lượng 03 Số lượng 12

Thiết bị, vật liệu Thanh sắt có đường răng (F = 6 mm, l = 15 cm) Đèn cồn Bảng điện 01 01 Thiết bị, vật liệu Bu lông-đai ốc-lông đền (l = 3 cm, F = 3 mm) Quẹt ga Ống nhựa PVC 01 01

02 02

01 05 01 01 01 01 01 01 01 01 01 06 Ke L có hai lỗ (10 cm x 15 cm) Tua vít Dây rút Cánh quạt nhựa Công tắc điện Băng keo đen Dây dẫn điện l = 30 cm Ke L có hai lỗ (3,5 cm x 3,5 cm) Mỏ lết/ cờ lê 10 DC motor 9 V Jack pin 9 V Kìm tút dây điện Cờ lê 6 Đai ốc Ftrong = 6 mm

Hình ảnh

Thanh sắt có đường răng (F = 6 mm, l = 15 cm)

Đèn cồn

Bảng điện

Ke L có hai lỗ (10 cm x 15 cm)

Tua vít

Dây rút

Cánh quạt nhựa

Công tắc điện

Băng keo đen

Dây dẫn điện l = 30 cm

Bu lông-đai ốc-lông đền (l = 3 cm, F = 3 mm)

Quẹt ga

Ống nhựa PVC

Ke L có hai lỗ (3,5 cm x 3,5 cm)

Mỏ lết/ cờ lê 10

DC motor 9 V

Jack pin 9 V

Kìm tút dây điện

Cờ lê 6

c) Các bước tiến hành thí nghiệm

Bước 1: Sử dụng cờ lê, tua vít lắp hai ke L vào một đầu của ống nhựa PVC.

Bước 2: Sử dụng dây rút lắp DC motor vào đầu còn lại của ống nhựa PVC.

Bước 3: Lắp các bu lông, lông đền vào các lỗ đã khoan sẵn trên tấm gỗ.

Bước 4: Sử dụng cờ lê, tua vít lắp ống nhựa PVC và ke L vào tấm gỗ bằng bu

lông, đai ốc.

Bước 5: Sử dụng cờ lê, tua vít lắp ke L (10 x 15 cm) vào tấm gỗ bằng bu lông,

đai ốc làm trục đỡ thanh.

Bước 6: Lắp hai thanh sắt (1) vào trụ đỡ, sử dụng cờ lê 10 để điều chỉnh và siết

chặt đai ốc, giữ hai thanh nằm ngang trên trụ.

Bước 7: Sử dụng kìm tút dây đến tách vỏ jack pin 9 V và hai đầu của dây dẫn

điện.

Bước 8: Nối 02 dây dẫn điện với 02 thanh sắt.

Bước 9: Nối một dây dẫn với công tắc điện.

Bước 10: Dùng dây rút buộc pin 9 V vào chân đế.

Bước 11: Nối công tắc với jack pin 9V, dùng dây rút buộc công tắc lên trụ đỡ.

Bước 12: Nối đầu còn lại của jack pin với dây dẫn điện đấu với thanh sắt còn

lại.

Bước 13: Thu gọn dây dẫn điện, dùng dây rút bó lại.

Bước 14: Dùng băng keo đen quấn quanh thanh sắt có răng, nhằm cách điện.

Bước 15: Lắp vào trụ đỡ, dùng cờ lê 10 để vặn các đai ốc, điều chỉnh sao cho

tiếp điểm của hai thanh sắt (1) gần nhau nhất.

Bước 16: Chuẩn bị đèn cồn, bật công tắc điện.

Bước 17: Đốt đèn cồn.

Bước 18: Chờ và quan sát, cánh quạt quay.

Bước 19: Tắt đèn cồn.

2.3. Tổ chức dạy học thí nghiệm gắn kết cuộc sống một số kiến thức vật lý

2.3.1. Tổ chức dạy học bài “Lực đàn hồi của lò xo. Định luật Húc”

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

CÂN VẬT BẰNG LÒ XO

1. Mục đích

Kiểm chứng lực đàn hồi của lò xo, định luật Húc.

2. Cấu tạo của bộ cân vật bằng lò xo

Bộ cân vật bằng lò xo có cấu tạo gồm: (1) bảng điện; (2) đinh ốc; (3) lò

xo gắn vào đinh ốc; (4) Dây nhựa; (5) vật cần đo khối lượng;

3. Kiến thức cần thiết

a. Lực đàn hồi

• Lực đàn hồi của lò xo xuất hiện ở cả hai đầu của lò xo và tác dụng vào các

vật tiếp xúc (hay gắn) với nó làm nó biến dạng. Khi bị dãn, lực đàn hồi của

lò xo hướng vào trong, còn khi bị nén, lực đàn hồi của lò xo hướng ra

ngoài.

• Nếu trọng lượng của tải vượt quá một giới hạn nào đó, gọi là giới hạn đàn

hồi, thì độ dãn của lò xo sẽ không còn tỉ lệ với trọng lượng của tải và khi

bỏ tải đi thì lò xo không co được về đến lo nữa.

b. Định luật Húc

• Phát biểu: Trong giới hạn đàn hồi, độ lớn của lực đàn hồi của lò xo tỉ lệ

thuận với độ biến dạn của lò xo.

• Biểu thức:

Fđh = k.|D𝒍|

Trong đó

Fđh: Lực đàn hồi của lò xo

k: độ cứng của lò xo

|D𝑙|: độ dãn của lo xo.

4. Vận hành bộ cân vật bằng lò xo

Vận hành: Cột quả nặng 500g và treo vào lò xo → đo độ dãn của lò xo

→ dùng công thức định luật Húc để tính k → lặp lại 3 lần để lấy trung bình →

tháo quả nặng ra → cột vật cần cân → treo vật cần cân vào lò xo → tiếp tục đo

độ dãn → dùng công thức để tính vật → lặp lại 3 lần để lấy trung bình.

Giải thích: Mỗi lò xo sẽ có độ cứng khác nhau cho nên việc ban đầu là

chúng ta nên xác định độ cứng của lò xo, sau khi có được độ cứng k của lò xo

chúng ta có thể cân vật bằng cách cột vật lên cân để đo độ dãn ra và dùng công

thức của định luật Húc để tính khối lượng vật.

5. Lắp ráp bộ cân vật bằng lò xo

a. Dụng cụ thí nghiệm

Thiết bị, vật liệu Số lượng Thiết bị, vật liệu Số lượng

Bảng điện 16cm x 01 Ốc dài 4cm 01

20cm

Lò xo dài 5cm 01 Thước thẳng 20cm 01

Quả cân nặng 01 Băng keo 2 mặt 01

500g

Cân 5kg 01 Dây nhựa 01

Tua vít 01 Mỏ lết/ cờ lê 10 01

b. Các bước tiến hành thí nghiệm

Bước 1: Đặt bảng điện lên bàn, gắn ốc vào phần trên của bảng điện.

Bước 2: Treo lò xo ngay ngắn vào con ốc đã gắn trên bản điện sao cho lò xo

có phương thẳng đứng.

Bước 3: Dán cố định thước đo song song với chiều dài của lò xo.

Bước 4: Đo chiều dài l0 của lò xo.

Bước 5: Đặt quả nặng 500gram lên lò xo.

Bước 6: Đo độ dãn Dl0 của lò xo.

Bước 7: Dùng công thức Fđh = k.|D𝒍| để tính được k (hệ số đàn hồi của lò

xo).

Bước 8: Khi có được k, ta bỏ quả nặng ra và bỏ vật cần cân vào.

Bước 9: Đo độ dãn mới của lò xo, tiếp tục dùng công thức Fđh = k.|D𝒍| để

tính khối lượng vật.

Bước 10: Đo 3 lần để tính được giá trị trung bình của vật cần đo.

Bước 11: Dùng cân để cân kiểm tra lại khối lượng vật.

THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Nhiệm vụ 1. Với các thiết bị, vật liệu giáo viên đã chuẩn bị, hãy thiết kế

một bộ cân bằng lò xo để lần lượt cân khối lượng 1 quyển sách giáo khoa vật

lý, 2 quyển sách giáo khoa vật lý, 1 quyển vở 96 trang, 2 quyển vở 96 trang.

Nhiệm vụ 2. Vẽ sơ đồ bố trí bộ cân bằng lò xo.

THIẾT KẾ KẾ HOẠCH BÀI DẠY

BÀI HỌC: LỰC ĐÀN HỒI CỦA LÒ XO. ĐỊNH LUẬT HÚC.

1. Mục tiêu

a) Kiến thức

- Nêu được đặc điểm của lực đàn hồi của lò xo đặc biệt về điểm đặt và hướng.

- Phát biểu và viết công thức của định luật Húc, nêu rõ các đại lượng có trong

công thức và đơn vị của các đại lượng đó.

- Biết được ý nghĩa của khái niệm: giới hạn đàn hồi của lò xo.

b) Kĩ năng

- Tiến hành thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo với sự hỗ trợ của tài

liệu hướng dẫn.

- Sử dụng các dụng cụ gia công cơ bản (Tua-vít).

- Làm việc nhóm, hợp tác của các thành viên trong nhóm.

- Rèn luyện tư duy phản biện.

- Rèn luyện kỹ năng thuyết trình trước đám đông, sắp xếp thời gian hợp lí.

c) Thái độ

- Thận trọng, biết xem xét giới hạn đàn hồi của lò xo.

- Hoà nhã, say mê học tập và trách nhiệm cá nhân.

- Tôn trọng và hợp tác trong quá trình thực hiện.

- Tích cực và sáng tạo.

d) Năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực sáng tạo.

- Năng lực giao tiếp, hợp tác.

2. Chuẩn bị

- Chuẩn bị tài liệu dạy học

+ Tài liệu hướng dẫn thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo.

+ Phiếu học tập.

Phiếu học tập

KHẢO SÁT LỰC ĐÀN HỒI BẰNG LÒ XO

Nhóm …………………..lớp…………...

1. Mục đích của khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo.

............................................................................................................................

2. Sơ đồ bố trí thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo.

Hãy vẽ sơ đồ bố trí thí nghiệm và chú thích các chi tiết và nêu công dụng của

chúng, vẽ ở tờ giấy khác giáo viên đã phát.

3. Kết quả vận hành

……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

………………….

=> Kết luận:

……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

………………….

- Chuẩn bị thiết bị dạy học.

+ Chuẩn bị 6 bộ dụng cụ thí nghiệm.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học

+ Máy chiếu để trình chiếu khi hướng dẫn HS.

+ Phòng học, bàn ghế cho các nhóm.

2.1. Dặn dò học sinh xem trước bài “Lực đàn hồi của lò xo. Định luật Húc”.

3.1. Lắp ráp và vận hành bộ cân khối lượng bằng lò xo

3.1.1. Đặt vấn đề thực tiễn

Hoạt động

Đặt vấn đề: Một hôm mẹ đi chợ về và cảm giác rằng hôm nay mua một cân

cam nhưng có vẻ như ít hơn mọi khi, nhưng nhà thì lại không có cân, vậy có

cách nào kiểm tra xem khối lượng của cam hay không?

- Tiếp nhận và phân tích các câu trả lời của học sinh.

3.1.2. Nghiên cứu kiến thức nền và trình bày sơ đồ tư duy

Hoạt động

- Yêu cầu các nhóm đọc sách giáo khoa bài “Lực đàn hồi của lò xo” và tại

liệu hướng dẫn bộ cân vật bằng lò xo để vẽ sơ đồ tư duy hệ thống kiến thức

bài “Lực đàn hồi của lò xo. Định luật Húc”.

- Sau khi các nhóm đã vẽ xong sơ đồ tư duy, thực hiện cho một nhóm lên

bảng để thuyết trình về sơ đồ tư duy của nhóm.

- Sau khi nhóm thuyết trình, thực hiện cho phản biện giữa các nhóm khác

trong lớp.

- Giáo viên kết luận vấn đề.

3.1.3. Đề xuất phương án thiết kế thí nghiệm

Hoạt động

- Giới thiệu bộ cân vật bằng lò xo và phân tích các dụng cụ có trong thí

nghiệm, hướng dẫn học sinh đọc phần tài liệu hướng dẫn cân vật bằng lò xo

để chuẩn bị lắp đặt.

- Giới thiệu nội quy an toàn khi thí nghiệm.

- Cho học sinh thực hiện làm thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo.

3.1.4. Trình bày thí nghiệm và kết luận vấn đề

Hoạt động

- Sau khi kết thúc thời gian thí nghiệm, đại diện một nhóm lên để vận hành

thí nghiệm cân vật và trình bày cho cả lớp.

- Thực hiện cho các nhóm hỏi và đáp về quá trình vận hành thí nghiệm.

- Giáo viên kết luận vấn đề.

3.1.5 Mở rộng vấn đề

Hoạt động

Mở rộng vấn đề ứng dụng thí nghiệm trong đời sống hằng ngày, chế tạo

những mô hình hỗ trợ cuộc sống.

2.3.2. Tổ chức dạy học bài “Thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của

chất khí”.

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

THÍ NGHIỆM KHẢO SÁT BA ĐỊNH LUẬT CƠ BẢN CỦA CHẤT KHÍ

1. Mục đích

Kiểm chứng 3 định luật đã học về các trạng thái đẳng nhiệt, đẳng áp, đẳng tích.

2. Cấu tạo bộ thí nghiệm 3 định luật cơ bản của chất khí

Bộ phương trình trạng thái của khí lí tưởng có cấu tạo gồm: (1) ống tiêm,

(2) dây truyền nước biển, (3) áp kế, (4) Bình chịu nhiệt, (5) áp kế; (6) nhiệt kế,

(7) bình chịu nhiệt, (8) nhiệt kế, (9) dây truyền nước biển, (10) ống tiêm.

3. Kiến thức cần thiết

3.1. QUÁ TRÌNH ĐẲNG NHIỆT. ĐỊNH LUẬT BOYLE - MARIOTTE

3.1.1. Trạng thái và quá trình biến đổi trạng thái

- Trạng thái của một lượng khí được biểu diễn bằng các thông số trạng thái:

áp suất p, thể tích V và nhiệt độ tuyệt đối T.

- Lượng khí có thể chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác bằng các quá

trình biến đổi trạng thái (gọi tắt là quá trình).

3.1.2. Quá trình đẳng nhiệt:

- Là quá trình biến đổi trạng thái mà trong đó nhiệt độ không thay đổi.

3.1.3. Định luật BOYLE – MARIOTTE:

3.1.3.a. Phát biểu: Trong quá trình đẳng nhiệt của một lượng khí nhất định,

áp suất tỉ lệ nghịch với thể tích.

3.1.3.b. Biểu thức:

p.V = hằng số

3.1.3.c. Hệ quả:

- Gọi: p1, V1 là áp suất và thể tích của một lượng khí ở trạng thái 1.

p2, V2 là áp suất và thể tích của một lượng khí ở trạng thái 2.

• Đối với quá trình đẳng nhiệt ta có:

p1V1 = p2V2

3.2. QUÁ TRÌNH ĐẲNG TÍCH. ĐỊNH LUẬT CHARLES

3.2.1. Quá trình đẳng tích: Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích không

đổi gọi là quá trình đẳng tích.

3.2.2. Định luật CHARLES:

Phát biểu: Trong quá trình đẳng tích của một lượng khí nhất định, áp suất tỉ lệ

thuận với nhiệt độ tuyệt đối.

$& %&

$’ %’

Biểu thức: . = hằng số. hay

3.3. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÍ TƯỞNG:

3.3.1. Phương trình trạng thái của khí lí tưởng.

Xét một lượng khí nhất định.

Gọi:

p1, V1, T1 là áp suất, thể tích và nhiệt độ tuyệt đối của lượng khí ở trạng thái 1.

p2, V2, T2 là áp suất, thể tích và nhiệt độ tuyệt đối của lượng khí ở trạng thái 2.

Khi đó ta có:

= hằng số.

$&(& %&

$’(’ %’

Phương trình trạng thái của khí lý tưởng:

3.3.2 Quá trình đẳng áp:

Quá trình đẳng áp: Quá trình biến đổi trạng thái khi áp suất không đổi gọi là

quá trình đẳng áp.

3.3.3. Định luật Gay-Luysac:

Phát biểu: Trong quá trình đẳng áp của một lượng khí nhất định, thể tích tỉ lệ

thuận với nhiệt độ tuyệt đối.

( =>

= hằng số.

(& %&

(’ %’

Biểu thức: .

4. Vận hành bộ thí nghiệm 3 định luật cơ bản của chất khí

Vận hành: Với thí nghiệm đầu tiên giảm thể tích khí trong xilanh →

quan sát đồng hồ đo áp suất → ghi lại số liệu → tiếp tục giảm thể tích khí

trong xilanh → quan sát đồng hồ đo áp suất → ghi lại số liệu → lặp lại 3 lần để

lấy trung bình → với thí nghiệm thứ 2 đổ nước sôi vào chậu, cho bình vào chậu

→ quan sát nhiệt kế và áp kế → ghi lại số liệu → tiếp tục đổ thêm nước sôi và

đo nhiệt độ và áp suất → lặp lại 3 lần để lấy trung bình → Với thí nghiệm thứ

3, dùng máy sấy tăng nhiệt độ của bình → ghi lại số liệu nhiệt độ và thể tích →

tiếp tục sấy để tăng nhiệt độ → ghi lại số liệu → Lặp lại 3 lần để lấy giá trị

trung bình.

Giải thích: Với thí nghiệm một, khi giảm thể tích xuống mà nhiệt độ

không đổi thì áp suất chất khí sẽ tăng lên vì vậy làm cho áp kế tăng lên.

Với thí nghiệm hai khi nhiệt độ tăng lên mà thể tích không đổi nên áp suất sẽ

tăng lên.

Với thí nghiệm 3 khi tăng nhiệt độ lên nhưng áp suất không đổi sẽ làm cho thể

tích tăng lên.

5. Lắp ráp bộ thí nghiệm 3 định luật cơ bản của chất khí.

a. Dụng cụ thí nghiệm

Thiết bị, vật liệu

Thiết bị, vật liệu Ống tiêm loại 50ml/cc Dây truyền nước biển Đồng hồ đo áp suất Số lượng 02 02 02 Số lượng 01 01 02

Nhiệt kế thuỷ ngân Tua vít Bình đựng nước sôi 02 01 01 Keo nến Súng bắn keo Bình thuỷ tinh chịu nhiệt Chậu nước Mỏ lết/ cờ lê 10 Máy sấy 01 01 01

b. Các bước tiến hành thí nghiệm

Bước 1: Khảo sát định luật Boyle-Mariotte. Gắn ống tiêm với dây truyền nước

biển, sau đó gắn với đồng hồ đo áp suất.

Bước 2: Giữ ống tiêm ở vạch 60 ml/cc, quan sát đồng hồ đo áp suất

Bước 3: Từ từ giảm ống tiêm xuống vạch 40 ml/cc, quan sát đồng hồ đo áp

suất, ghi lại số liệu của áp suất lúc này.

Bước 4: Tiếp tục giảm xuống vạch 20 ml/cc, quan sát đồng hồ đo áp suất và

ghi lại số liệu lúc này.

Bước 5: Làm lại 3 lần để lấy giá trị trung bình và so sánh với lí thuyết đã học.

Bước 6: Khảo sát định luật Charles. Gắn đồng hồ đo áp suất vào bình thuỷ tinh

chịu nhiệt.

Bước 7: Gắn nhiệt kế để đo nhiệt độ của không khí bên trong bình.

Bước 8: Cho bình đã gắn nhiệt kế và đồng hồ đo áp suất vào một chậu nước.

Bước 9: Từ từ thêm nước sôi vào và quan sát nhiệt độ T1 và áp suất p1 của khí

lúc này, ghi lại vào bảng số liệu.

Bước 10: Thêm nước sôi để nhiệt độ tăng lên tới nhiệt độ T2 > T1, quan sát áp

suất lúc này và ghi lại vào bảng số liệu.

Bước 11: Làm lại 3 lần để lấy giá trị trung bình và so sánh với lí thuyết đã học.

Bước 12: Khảo sát định luật Gay-Luysac. Ta cố định ống tiêm với nhiệt kế.

Bước 13: Cố định ống tiêm ở vạch 20ml/cc.

Bước 14: Dùng máy sấy để tăng nhiệt độ của khí bên trong ống tiêm. Khi đó

vạch của ống tiêm sẽ tăng lên, ghi lại số liệu và số liệu của nhiệt độ.

Bước 15: Tiếp tục sấy để cho khối khí trong ống tiêm có nhiệt độ T2 > T1. Tiếp

tục ghi lại số liệu của vạch ống tiêm và nhiệt độ.

Bước 16: Làm lại 3 lần để lấy giá trị trung bình và so sánh với lí thuyết đã học.

THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Nhiệm vụ 1. Với các thiết bị, vật liệu giáo viên đã chuẩn bị, hãy thiết kế

một bộ 3 thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí.

Nhiệm vụ 2. Vẽ sơ đồ bố trí bộ thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản

của chất khí.

THIẾT KẾ KẾ HOẠCH BÀI DẠY

THÍ NGHIỆM KHẢO SÁT 3 ĐỊNH LUẬT CƠ BẢN CỦA CHẤT KHÍ

- Hiểu được các khái niệm “trạng thái” và “quá trình” - Nêu được định nghĩa quá trình đẳng nhiệt, đẳng tích, đẳng áp. - Phát biểu và nêu được hệ thức của định luật Bôi-lơ – Ma-ri-ốt, Sác lơ, định

luật quá trình đẳng áp.

1. Mục tiêu 1. Kiến thức

2. Kỹ năng

- Vận dụng được các kiến thức đã học giải thích các hiện tượng thực tế. - Xử lí được số liệu thu được từ thực nghiệm để rút ra mối quan hệ giữa áp suất và nhiệt độ trong quá trình đẳng tích, nhiệt độ và thể tích trong quá trình đẳng áp và áp suất thể tích trong quá trình đẳng nhiệt.

3. Thái độ, đạo đức

- Tích cực tham gia các hoạt động nhóm và thực hành thí nghiệm. - Chủ động tìm hiểu kiến thức mới.

- Thấy được vai trò của thực nghiệm trong quá trình phát triển của khoa học

vật lý.

- Kích thích sự tìm tòi và yêu mến môn học hơn.

4. Định hướng phát triển năng lực STEM

- Khoa học (S): Vận dụng được các kiến thức về quá trình đẳng nhiệt, đẳng

áp, đẳng tích.

- Công nghệ (T): Nêu được công dụng của các thiết bị, dụng cụ có trong thí

nghiệm. Biết cách lắp được mô hình thí nghiệm.

- Kỹ Thuật (E): Đọc được tài liệu, cách tiến hành mô hình thí nghiệm. - Toán học (M): Mối quan hệ giữa các đại lượng.

2. Chuẩn bị

- Phương pháp dạy học: dạy học theo nhóm, 6 nhóm (mỗi nhóm từ 3 – 5 HS).

- Chuẩn bị 6 bộ thiết bị, vật liệu lắp ráp khảo sát 3 định luật cơ bản của chất khí.

- Phòng học nhóm, có bàn làm việc nhóm.

- Tài liệu hướng dẫn khảo sát 3 định luật cơ bản của chất khí.

- Phiếu học tập.

Phiếu học tập

THÍ NGHIỆM KHẢO SÁT 3 ĐỊNH LUẬT

CƠ BẢN CỦA CHẤT KHÍ

Nhóm …………………..lớp…………...

1. Mục đích thí nghiệm

............................................................................................................................

2. Sơ đồ bố trí thí nghiệm

Hãy vẽ sơ đồ bố trí thí nghiệm và chú thích các chi tiết và nêu công dụng của

chúng. Vẽ ở tờ giấy thứ 2 giáo viên đã phát.

3. Kết quả vận hành

……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………

=> Kết luận:

……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………

3. Tổ chức dạy học

3.1. Lắp ráp và vận hành

3.1.1. Đặt vấn đề thực tiễn liên quan đến thí nghiệm

Hoạt động

Đặt vấn đề: Chuẩn bị sẵn một thau nước đá và đưa ra vấn đề là có những

hôm chúng ta lười, nên khi uống nước xong không đi rót lại mà lại bỏ chai

không vào tủ lạnh, hôm sau thấy chai bị móp cũng giống như việc bây giờ

thầy có một chai không và bỏ vào thau nước đá thì thấy chai bị móp đi.

Chuyện gì đã xảy ra với chai nhựa.

- Tiếp nhận và phân tích các câu trả lời của học sinh.

3.1.2. Nghiên cứu kiến thức nền và trình bày sơ đồ tư duy

Hoạt động

- Yêu cầu các nhóm đọc sách giáo khoa chương chất khí và tại liệu hướng

dẫn thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí để vẽ sơ đồ tư duy

hệ thống kiến thức chương chất khí.

- Sau khi các nhóm đã vẽ xong sơ đồ tư duy, thực hiện cho một nhóm lên

bảng để thuyết trình về sơ đồ tư duy của nhóm.

- Sau khi nhóm thuyết trình, thực hiện cho phản biện giữa các nhóm khác

trong lớp.

- Giáo viên kết luận vấn đề.

3.1.3. Đề xuất phương án thiết kế thí nghiệm

Hoạt động

- Giới thiệu bộ thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí và phân

tích các dụng cụ có trong thí nghiệm, hướng dẫn học sinh đọc phần tài liệu

hướng dẫn để chuẩn bị lắp đặt thí nghiệm.

- Giới thiệu nội quy an toàn khi thí nghiệm.

- Cho học sinh thực hiện làm thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của

chất khí

3.1.4. Trình bày thí nghiệm và kết luận vấn đề

Hoạt động

- Sau khi kết thúc thời gian thí nghiệm, đại diện một nhóm lên để vận hành thí

nghiệm và trình bày cho cả lớp.

- Thực hiện cho các nhóm hỏi và đáp về quá trình vận hành thí nghiệm.

- Giáo viên kết luận vấn đề.

3.1.5 Mở rộng vấn đề

Hoạt động

Mở rộng vấn đề ứng dụng thí nghiệm trong đời sống hằng ngày, chế tạo những

mô hình hỗ trợ cuộc sống.

2.3.3. Tổ chức dạy học bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn”.

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

THANH KIM LOẠI DÃN NỞ VÌ NHIỆT

1. Mục đích

Khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn.

2. Cấu tạo của thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Hình 2. 4 Mô hình thí nghiệm thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Thanh kim loại dãn nở vì nhiệt có cấu tạo gồm: (1) hai thanh sắt đặt sát

nhau, bộ phận được nung nóng; (2) đèn cồn là nguồn nhiệt; (3) thanh chốt để

điều chỉnh để hai thanh (1) sát nhau; (4) DC motor; (5) cánh quạt nhựa; (6) trụ

đỡ DC motor; (7) công tắc điện; (8) pin 9 V là nguồn điện cho DC motor; (9)

chân đế; (10) trụ đỡ thanh sắt (1); (11) dây dẫn điện.

3. Kiến thức cần thiết

Sự nở vì nhiệt của vật rắn là sự tăng kích thước của vật rắn khi nhiệt độ

tăng do nung nóng.

Độ nở dài của vật rắn tỷ lệ thuận với độ tăng nhiệt độ Dt của độ dài ban

đầu l0 của vật đó, ∆l = l − l4 = αl4∆t.

Độ nở khối của vật rắn tỷ lệ thuận với độ tăng nhiệt độ Dt của thể tích

ban đầu V0 của vật đó, ∆V = V − V4 = βl4∆t.

4. Vận hành thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Vận hành: Đốt đèn cồn, đặt phía dưới hai thanh sắt (1), sao cho ngọn

lửa đèn cồn hơ nóng được chúng → bật công tắc điện sang chế độ đóng → theo

dõi ít phút, DC motor tự khởi động và quay → tắt đèn cồn, DC motor vẫn tiếp

tục quay → sau một khoảng thời gian, DC motor giảm tốc và dừng quay.

Giải thích: Ban đầu, hai thanh sắt (1) được đặt gần nhau nhưng vẫn hở

nên mạch hở, tiếp điểm của hai thanh (1) đóng vai trò như một công tắc →

không có dòng điện đi qua DC motor → DC motor đứng yên. Khi bị hơ nóng

bằng đèn cồn, hai thanh sắt (1) nở ra, và hai thanh tiếp xúc với nhau → mạch

điện kín nên có dòng điện đi qua DC motor → DC motor quay. Khi tắt đèn cồn,

hai thanh sắt (1) chưa nguội ngay → hai thanh vẫn tiếp xúc với nhau → mạch

vẫn kín và DC motor vẫn quay → theo thời gian, hai thanh sắt (1) nguội dần

→ tiếp điểm ngày càng hở, sự tiếp xúc kém → dòng điện nhỏ dần → DC motor

quay yếu đi. Khi nguội hẳn, hai thanh sắt (1) trở về trạng thái ban đầu → tiếp

điểm hở nên mạch hở → DC motor ngừng quay.

5. Lắp ráp thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

5.1. Thiết bị, vật liệu lắp ráp thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Số lượng 03 Số lượng 12

01 01 02 01 01 02

Thiết bị, vật liệu Thanh sắt có đường răng (F = 6 mm, l = 15 cm) Đèn cồn Tấm gỗ Ke L có hai lỗ (10 cm x 15 cm) Tua vít Dây rút Cánh quạt nhựa Công tắc điện Băng keo đen Dây dẫn điện l = 30 cm 01 05 01 01 01 01 01 01 01 01 01 06 Thiết bị, vật liệu Bu lông-đai ốc-lông đền (l = 3 cm, F = 3 mm) Quẹt ga Ống nhựa PVC Ke L có hai lỗ (3,5 cm x 3,5 cm) Mỏ lết/ cờ lê 10 DC motor 9 V Jack pin 9 V Kìm tút dây điện Cờ lê 6 Đai ốc Ftrong = 6 mm

3.2. Hướng dẫn lắp ráp thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Bước 1: Sử dụng cờ lê, tua vít lắp hai ke L vào một đầu của ống nhựa PVC.

Bước 2: Sử dụng dây rút lắp DC motor vào đầu còn lại của ống nhựa PVC.

Bước 3: Lắp các bu lông, lông đền vào các lỗ đã khoan sẵn trên tấm gỗ.

Bước 4: Sử dụng cờ lê, tua vít lắp ống nhựa PVC và ke L vào tấm gỗ bằng bu

lông, đai ốc.

Bước 5: Sử dụng cờ lê, tua vít lắp ke L (10 x 15 cm) vào tấm gỗ bằng bu lông,

đai ốc làm trục đỡ thanh.

Bước 6: Lắp hai thanh sắt (1) vào trụ đỡ, sử dụng cờ lê 10 để điều chỉnh và siết

chặt đai ốc, giữ hai thanh nằm ngang trên trụ.

Bước 7: Sử dụng kìm tút dây đến tách vỏ jack pin 9 V và hai đầu của dây dẫn

điện.

Bước 8: Nối 02 dây dẫn điện với 02 thanh sắt.

Bước 9: Nối một dây dẫn với công tắc điện.

Bước 10: Dùng dây rút buộc pin 9 V vào chân đế.

Bước 11: Nối công tắc với jack pin 9V, dùng dây rút buộc công tắc lên trụ đỡ.

Bước 12: Nối đầu còn lại của jack pin với dây dẫn điện đấu với thanh sắt còn

lại.

Bước 13: Thu gọn dây dẫn điện, dùng dây rút bó lại.

Bước 14: Dùng băng keo đen quấn quanh thanh sắt có răng, nhằm cách điện.

Bước 15: Lắp vào trụ đỡ, dùng cờ lê 10 để vặn các đai ốc, điều chỉnh sao cho

tiếp điểm của hai thanh sắt (1) gần nhau nhất.

Bước 16: Chuẩn bị đèn cồn, bật công tắc điện.

Bước 17: Đốt đèn cồn.

Bước 18: Chờ và quan sát, cánh quạt quay.

Bước 19: Tắt đèn cồn.

THIẾT KẾ NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Nhiệm vụ 1. Với các thiết bị, vật liệu như: thanh sắt có đường răng F = 6 mm, đèn cồn, DC motor, ke L các loại,… Hãy nghiên cứu tài liệu hướng dẫn

và lắp ráp, vận hành thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

Nhiệm vụ 2. Vẽ sơ đồ bố trí thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

THIẾT KẾ KẾ HOẠCH BÀI DẠY

BÀI DẠY: SỰ NỞ VÌ NHIỆT CỦA VẬT RẮN

1. Mục tiêu

1.1. Kiến thức

- Mô tả được các thiết bị và phương pháp tiến hành thí nghiệm để xác định độ

nở dài của vật rắn.

- Phát biểu được quy luật về sự nở dài và sự nở khối của vật rắn. Đồng thời nêu

được ý nghĩa vật lý và đơn vị đo của hệ số nở dài và hệ số nở khối.

- Nêu được ý nghĩa thực tiễn của việc tính toán độ nở dài và độ nở khối của vật

rắn trong đời sống và kỹ thuật.

1.2. Kỹ năng

- Dựa vào bảng 36.1 SGK ghi kết quả đo độ dãn dài Dl của thanh đồng thay đổi

theo độ tăng nhiệt độ Dt = t – t0, tính được giá trị trung bình của hệ số nở dài a.

Từ đó suy ra công thức nở dài.

- Lắp ráp và tiến hành được thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

- Cùng làm việc nhóm, hoàn thành được các nhiệm vụ học tập.

1.3. Thái độ

- Tuân thủ các quy định về an toàn trong lắp ráp và vận hành thanh kim loại

dãn nở vì nhiệt.

- Tích cực tham gia các hoạt động học tập.

1.4. Định hướng phát triển năng lực STEM trong hoạt động “Lắp ráp

và vận hành thanh kim loại dãn nở vì nhiệt”

- Khoa học (S): Vận dụng sự thay đổi kích thước của vật rắn khi nhiệt độ thay

đổi để giải thích kết quả vận hành thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

- Công nghệ (T): Nêu được công dụng của các vật liệu như: thanh sắt có răng,

cờ lê 10, đèn cồn, công tắc điện; Nối được mạch điện có DC motor, công tắc

điện 9 V, pin 9 V và công tắc tự động nhiệt. Sử dụng được cờ lê 6, cờ lê 10 để

siết được các đai ốc; lựa chọn được tấm gỗ làm chân đế.

- Kỹ thuật (E): Đọc được tài liệu hướng dẫn thanh kim loại dãn nở vì nhiệt; Tự

lắp ráp và vận hành thanh kim loại dãn nở vì nhiệt theo hướng dẫn; Vẽ được sơ

đồ bố trí thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

- Toán học (M): Mối quan hệ tỷ lệ giữa độ nở dài Dl với độ tăng nhiệt độ Dt.

2. Chuẩn bị

2.1. Giáo viên

- Phương pháp dạy học: dạy học theo nhóm, a là số nhóm (mỗi nhóm từ 3 – 5

HS).

- Chuẩn bị a bộ thiết bị, vật liệu lắp ráp thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

- Phòng học nhóm, có bàn làm việc nhóm.

- Tài liệu hướng dẫn thanh kim loại dãn nở vì nhiệt.

- Phiếu học tập.

Phiếu học tập

HOẠT ĐỘNG STEM: LẮP RÁP VÀ VẬN HÀNH THANH KIM LOẠI DÃN NỞ VÌ NHIỆT

Nhóm …………………..lớp…………...

1. Mục đích của thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

............................................................................................................................

2. Sơ đồ bố trí thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Hãy vẽ sơ đồ bố trí thanh kim loại dãn nở vì nhiệt và chú thích các chi tiết và

nên công dụng của chúng ...................................................

Vẽ ở mặt sau.

3. Kết quả vận hành thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

Khi đốt nóng hai thanh sắt (1) thì .............................................................

=> Kết luận: Chiều dài của hai thanh sắt ..........................

Vì ......................................................................................................................

- Mối quan hệ giữa độ nở dài Dl và độ tăng nhiệt độ Dt: ..................................

.......................................................................................................................... ..........................................................................................................................

2.2. Học sinh

- Xem trước bài 29 “Sự nở vì nhiệt của vật rắn” – vật lý 10.

3. Tổ chức dạy học

3.1. Lắp ráp và vận hàn thanh kim loại dãn nở vì nhiệt

3.1.1. Đặt vấn đề thực tiễn liên quan đến thí nghiệm

Hoạt động

Đặt vấn đề: Nhiều gia đình có cửa sổ bằng kim loại nhận thấy rằng sau một

thời gian thì cửa sổ khó đóng lại và có lúc bị bung ra, chuyện gì đã xảy ra với

cửa sổ vậy?

- Tiếp nhận và phân tích các câu trả lời của học sinh.

3.1.2. Nghiên cứu kiến thức nền và trình bày sơ đồ tư duy

Hoạt động

- Yêu cầu các nhóm đọc sách giáo khoa bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn” và

tại liệu hướng dẫn thanh kim loại dãn nở vì nhiệt để vẽ sơ đồ tư duy hệ thống

kiến thức bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn.

- Sau khi các nhóm đã vẽ xong sơ đồ tư duy, thực hiện cho một nhóm lên

bảng để thuyết trình về sơ đồ tư duy của nhóm.

- Sau khi nhóm thuyết trình, thực hiện cho phản biện giữa các nhóm khác

trong lớp.

- Giáo viên kết luận vấn đề.

3.1.3. Đề xuất phương án thiết kế thí nghiệm

Hoạt động

- Giới thiệu bộ thí nghiệm thanh kim loại dãn nở vì nhiệt và phân tích các

dụng cụ có trong thí nghiệm, hướng dẫn học sinh đọc phần tài liệu hướng

dẫn để chuẩn bị lắp đặt thí nghiệm.

- Giới thiệu nội quy an toàn khi thí nghiệm.

- Cho học sinh thực hiện làm thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn.

3.1.4. Trình bày thí nghiệm và kết luận vấn đề

Hoạt động

- Sau khi kết thúc thời gian thí nghiệm, đại diện một nhóm lên để vận hành

thí nghiệm và trình bày cho cả lớp.

- Thực hiện cho các nhóm hỏi và đáp về quá trình vận hành thí nghiệm.

- Giáo viên kết luận vấn đề.

3.1.5 Mở rộng vấn đề

Hoạt động

Mở rộng vấn đề ứng dụng thí nghiệm trong đời sống hằng ngày, chế tạo

những mô hình hỗ trợ cuộc sống.

2.4. Đánh giá kết quả. Để đánh giá mức độ nắm vững kiến thức khoa học, chúng tôi sử dụng công cụ

là 1 bài kiểm tra bao gồm 20 câu trắc nghiệm khách quan 4 lựa chọn. HS sẽ

làm bài kiểm tra này trong thời gian 15 phút.

1. Khi bị dãn, lực đàn hồi của lò xo có hướng như thế nào?

A. Hướng vào trong.

B. Hướng ra ngoài.

C. Hướng bắc.

D. Hướng nam.

2. Các biểu thức dưới đây, đâu là biểu thức định luật Húc.

A. Fđh = k.l

B. Fđh = k.m

C. Fđh = k.|D𝑙|

D. Fđh = m.|D𝑙|

3. Khối lượng của một cuốn sách giáo khoa vật lí 10 cơ bản trong khoảng

nào?

A. 50-100g

B. 200-300g

C. 500-700g

D. 700-900g

4. Các phân tử chuyển động càng nhanh thì

A. nhiệt độ càng thấp

B. nhiệt độ càng cao

C. không có chuyện gì xảy ra

D. cả 3 đáp án trên đều sai.

5. Các vật có thể giữ được hình dạng và thể tích là do

A. chúng là chất rắn.

B. giữa các phân tử cấu tạo nên vật có lực hút.

C. giữa các phân tử cấu tạo nên vật có lực đẩy.

D. giữa các phân tử cấu tạo nên vật đồng thời có lực hút và lực đẩy.

6. Quá trình đẳng nhiệt là?

A. quá trình biến đổi trạng thái mà nhiệt độ không đổi.

B. quá trình biến đổi trạng thái mà nhiệt độ thay đổi.

C. quá trình biến đổi trạng thái mà nhiệt độ tăng nhanh.

D. quá trình biến đổi trạng thái mà nhiệt độ giảm nhanh.

7. Đâu là biểu thức hệ quả của quá trình đẳng nhiệt?

A. p1V2 = p2V1

B. p1V1 = p2V2

C. p2V1 = p1V2

D. pV1 = pV2

8. Quá trình đẳng tích là gì?

A. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích biến đổi một lượng nhỏ

B. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích giảm nhanh về 0

C. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích không đổi.

D. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích thay đổi.

9. Đâu là biểu thức hệ quả của quá trình đẳng tích?

$5 %’

$5 %&

$’ %&

$& %’

$’ %&

$& %&

$’ %’

10. Liên hệ giữa nhiệt giai Kelvin và nhiệt giai Celsius là?

A. T = t

B. T = 2t

C. T = t + 197

D. T = t + 273

11. Tại sao quả bóng bàn bị móp khi bỏ vào nước lại căng trở lại?

A. Khi bỏ quả bóng bàn vào nước, nhiệt độ của khí bên trong quả bóng bàn

tăng, áp suất không đổi nên thể tích tăng, làm cho quả bóng căng trở lại.

B. Khi bỏ quả bóng bàn vào nước, nhiệt độ của khí bên trong quả bóng bàn

giảm, áp suất không đổi nên thể tích tăng, làm cho quả bóng căng trở lại.

C. Khi bỏ quả bóng bàn vào nước, áp suất của khí bên trong quả bóng bàn

tăng, nhiệt độ không đổi nên thể tích tăng, làm cho quả bóng căng trở lại.

D. Khi bỏ quả bóng bàn vào nước, áp suất của khí bên trong quả bóng bàn

giảm, nhiệt độ không đổi nên thể tích tăng, làm cho quả bóng căng trở lại.

12. Tại sao khi bỏ một chai nước không có nước bên trong vào tủ lạnh thì chai

bị móp lại.

A. Do khi bị lạnh thì chai sẽ vỡ cấu trúc và móp lại.

B. Do khi bỏ chai nước không có nước vào tủ lạnh, nhiệt độ khí bên trong

chai giảm, áp suất không đổi làm cho thể tích giảm, nên chai bị móp.

C. Do khi bỏ chai nước không có nước vào tủ lạnh, nhiệt độ khí bên trong

chai tăng, áp suất không đổi làm cho thể tích giảm, nên chai bị móp.

D. Do khi bỏ chai nước không có nước vào tủ lạnh, áp khí bên trong chai

tăng, nhiệt độ không đổi làm cho thể tích giảm, nên chai bị móp.

13. Quá trình đẳng áp là gì?

A. Quá trình áp suất của khí bằng với áp suất khí quyển.

B. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích biến đổi.

C. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích không đổi.

D. Quá trình biến đổi trạng thái khi thể tích bằng 0.

14. Đâu là biểu thức hệ quả của quá trình đẳng áp.

(5 %&

(5 %’

A. .

(’ %&

(& %’

B. .

(& %’

(’ %&

C. .

(& %&

(’ %’

D. .

15. Tại sao khi để xe ngoài nắng, bánh xe sẽ căng lên?

A. Vì khi để ngoài nắng bánh xe sẽ nóng hơn nên sẽ căng lên

B. Vì khi để xe ngoài nắng, nhiệt độ của khí bên trong bánh xe sẽ tăng lên, áp

suất không đổi nên thể tích sẽ tăng lên, làm cho bánh xe căng hơn.

C. Vì khi để xe ngoài nắng, áp suất của khí bên trong bánh xe sẽ tăng lên,

nhiệt độ không đổi nên thể tích sẽ tăng lên, làm cho bánh xe căng hơn.

D. Em nghĩ là do ngẫu nhiên.

16. Tại sao khi bóp quả bóng bay lại, quả bóng lại căng lên? A. Vì quả bóng nhỏ lại nên căng lên.

B. Vì khi bóp lại nhiệt độ của quả

bóng không đổi, thể tích giảm làm

cho áp suất tăng lên. Vì thế quả bóng

Hình 2. 5 Hình quả bóng bay bị bóp

căng lên

C. Vì khi bóp lại thể tích của quả bóng không đổi, nhiệt độ giảm xuống làm

cho áp suất tăng lên.

D. Vì mọi vật sẽ căng lên khi bóp lại.

17. Sự nở vì nhiệt có lợi hay có hại.

A. Có lợi

B. Có hại

C. Vừa có lợi vừa có hại

D. Tất cả 3 đáp án trên đều sai

18. Tại sao giữa các viên gạch ở vỉa hè phải chừa ra một khoảng trống nhỏ?

A. Để dễ tháo lắp

B. Để giảm chi phí

C. Để tăng thẩm mĩ

D. Để khi trời nóng, các viên gạch có khoảng trống để nở ra và không vị vỡ.

19. Khi làm thí nghiệm tại sao lại đặt hai thanh sắt gần nhau?

A. Vì tính thẩm mĩ của thí nghiệm

B. Vì vật rắn nở vì nhiệt rất chậm, nên phải để gần nhau để dễ thực hiện thí

nghiệm

C. Vì để gần nhiệt độ sẽ tăng nhanh hơn

D. Tất cả các đáp án trên đều sai

20. Có một bạn trong lớp đưa ra ý kiến cho rằng, khi tăng nhiệt độ thì vật sẽ

nở ra, vậy nên bạn sẽ đem vàng đi đốt lên để vàng sẽ nở ra, và bạn sẽ có nhiều

vàng hơn. Em nhận xét gì về ý kiến này?

A. Ý kiến của bạn rất chính xác em rất ủng hộ.

B. Ý kiến của bạn chính xác nhưng khó thực hiện vì vàng nở quá lâu.

C. Ý kiến của bạn chưa chính xác vì thực chất khối lượng vàng vẫn vậy.

D. Tất cả 3 ý kiến trên đều sai.

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm.

Tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm: ”Thiết kế và sử dụng một số thí

nghiệm trong dạy học vật lí 10 theo hướng gắn kết với đời sống học sinh”

nhằm mục đích:

- Kiểm chứng giả thuyết khoa học đã đề ra trong luận văn

- Đánh giá tính khả thi của tiến trình dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc

sống học sinh.

3.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm.

• Học sinh lớp 10C1 trường THCS - THPT Hoa Sen.

• Đối tượng học sinh phần lớn là rớt công lập, có nhiều hoàn cảnh khác nhau

nên khi thực nghiệm ngoài việc tập trung vào bài dạy còn cần phải theo dõi

tâm lí học sinh.

3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

• Xin phép ban giám hiệu nhà trường, tổ vật lý trong trường được thực

nghiệm sư phạm.

• Trực tiếp đứng lớp để thực nghiệp các giáo án trong 2 tiết chính khoá kết

hợp với nhờ sự giúp đỡ của giáo viên ở trường dạy bằng giáo án đã biên

soạn.

• Tổ chức dạy học như tiến trình trong giáo án đã đề ra

• Tổ chức kiểm tra dựa trên đề kiểm tra đã biên soạn.

• Từ kết quả thực nghiệm, tôi đánh giá những gì đã đạt được và những mặt

còn hạn chế và cần phải chỉnh sửa.

3.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm Tổ chức thực nghiệm sư phạm theo các tiến trình đã chuẩn bị ở phần 2.

Hình 3. 1 Giáo viên chuẩn bị các dụng cụ cần thiết theo tiến trình mẫu ở chương 2

Diễn biến: Tiết thực nghiệm diễn ra vào tiết 8,9. Giáo viên chuẩn bị đầy đủ

dụng cụ như kế hoạch ở trên và chia làm 6 khay cho 6 nhóm. Giáo viên chuẩn

bị thêm ốc cho học sinh vì trong quá trình thí nghiệm học sinh có thể làm rơi

mất ốc nhỏ.

Nên lưu ý sử dụng khổ giấy A0 hoặc A1 để vẽ sơ đồ tư duy, vẽ hình ảnh thí

nghiệm cũng như làm phiếu học tập vì nếu dùng giấy khổ nhỏ hơn thì khi thuyết

trình học sinh bên dưới sẽ không nhìn rõ, giáo viên chuẩn bị bút lông viết bản

và màu tô để học sinh trình bày thêm phần trực quan, chuẩn bị nam châm đính

bản để hỗ trợ trình chiếu.

Hình 3. 2. Giáo viên ổn định lớp, chia nhóm và giới thiệu

Diễn biến:

Vì lớp thực nghiệm thuộc trường dân lập nên học sinh khá hiếu động, vì vậy

muốn tiết học diễn ra đúng kế hoạch khâu ổn định lớp rất quan trọng. Sau khi

ổn định lớp giáo viên chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm từ 4-5 học sinh. Tiếp

đến giáo viên cho lớp xem một video thí nghiệm và giới thiệu hôm nay sẽ học

bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn”, giáo viên thực hiện hướng dẫn vẽ sơ đồ tư duy

và phát cho mỗi nhóm một cuốn sách giáo khoa và 2 tài liệu hướng dẫn để học

sinh tra cứu sau đó yêu cầu các nhóm vẽ sơ đồ tư duy trên khổ giấy A1 đã chuẩn

bị sẵn.

Hình 3. 3. Học sinh đọc sách giáo khoa

Diễn biến:

Giáo viên nhờ lớp phó học tập phát tài liệu hướng dẫn và sách giáo khoa cho

các nhóm. Trong quá trình này thường thì lớp học sẽ ồn, nên giáo viên cần ổn

định lớp.

Các bạn chăm chú đọc sách rồi đưa ra nhiều ý tưởng khác nhau để trình bày sơ

đồ tư duy. Đối với phần này là lợi thế với những bạn có tư duy trừu tượng. Giáo

viên nên nhắc nhở học sinh cân đối thời gian hoàn thành nhiệm vụ.

Hình 3. 4. Học sinh xem tài liệu hướng dẫn và sách giáo khoa

Diễn biến:

Vì lượng kiến thức nhiều nên tổ trưởng nên chia nhiệm vụ đọc tài liệu cho nhiều

người, khi đó sẽ tiết kiệm thời gian và đồng thời sẽ có nhiều phương án để trình

bày sơ đồ tư duy.

Hình 3. 5. Học sinh thực hiện vẽ sơ đồ tư duy

Diễn biến:

Sau khi đã đọc tài liệu xong các nhóm tiến hành vẽ sơ đồ tư duy. Các nhóm có

đầy đủ nam và nữ thì có xu hướng vẽ nhanh hơn. Trong quá trình một bạn đang

trình bày thì các thành viên còn lại nên hỗ trợ vừa xem lại liệu vừa hỗ trợ bạn

cũng như trang trí cho sơ đồ tư duy của nhóm.

Hình 3. 6. Cả lớp thực hiện vẽ sơ đồ tư duy

Diễn biến:

Chủ đề nhóm đang học gần gũi với đời sống nên phần lớn học sinh trong lớp

chăm chú tiến hành, mỗi bạn đều có nhiệm vụ nên lớp không bị ồn nhiều, làm

việc riêng cũng như không có tình trạng ngủ trên lớp. Nhiều nhóm vẽ sơ đồ tư

duy tốt, kiến thức đầy đủ và hệ thống rõ ràng.

Hình 3. 7. Một nhóm đại diện thuyết trình về sơ đồ tư duy

Diễn biến:

Sau khi hết thời gian vẽ sơ đồ tư duy. Hai thành viên nhóm 6 đại diện nhóm lên

để thuyết trình về sơ đồ tư duy của nhóm. Thời gian này 5/6 nhóm đã hoàn

thành sơ đồ tư duy, vẫn còn 1 nhóm chưa hoàn thành phần việc trang trí. Một

bạn nữ hổ trợ bạn nam trong nhóm treo sơ đồ tư duy lên trước lớp. Bạn nam

trong nhóm trình bày rất tốt phần kiến thức của bài “Sự nở vì nhiệt của vật rắn”.

Hình 3. 8. Học sinh trong lớp đặt câu hỏi cho nhóm thuyết trình

Diễn biến:

Phần tiếp theo các bạn trong lớp sẽ nhận xét phần trình bày của nhóm thuyết

trình cũng như đặt câu hỏi cho nhóm. Một thành viên trong nhóm 4 đã nhận xét

phần trình bày của nhóm 6 là tốt, kiến thức chính xác, rõ ràng, cụ thể, phần hình

ảnh đẹp. Bên cạnh đó có đặt cho nhóm một câu hỏi là “Giữa hai thanh ray có

một khoảng trống nhỏ, vậy khi trời lạnh thì các thanh sắt bị thu hẹp lại nữa, liệu

có gây khó khăn gì đến quá trình vận hành của tàu hay không?”.

Hình 3. 9. Nhóm thuyết trình thực hiện phản biện

Diễn biến:

Khi gặp phải một câu hỏi ngoài sự chuẩn bị của nhóm, nhóm có phần lúng

túng. Thầy giáo đã gỡ rối cho nhóm bằng cách cho nhóm thêm một phút suy

nghĩ và được quyền trợ giúp của các thành viên khác trong nhóm. Bạn nữ

nhóm trưởng đã đại diện nhóm trả lời như sau “ Khoảng cách giữa hai thanh

khi nhỏ lại mới chừa ra một phần nhỏ, đoàn tàu vẫn an toàn khi qua đó”.

Hình 3. 10. Giáo viên nhận xét phần tranh luận của hai nhóm

Diễn biến:

Sau phần hỏi đáp của hai nhóm giáo viên trực tiếp nhận xét, khen ngợi câu hỏi

đầy tính sáng tạo và bổ sung rằng “Các nhà thiết kế đã tính toán rất chi tiết để

đảm bảo rằng khi nhiệt độ xuống thấp nhất có thể cũng như khi nhiệt độ tăng

lên cao nhất có thể thì khoảng cách giữa hai thanh ray vẫn không quá xa cũng

như không quá gần để có thể gây nguy hiểm cho việc vận hành tàu”. Giáo viên

tiến hành cho thành viên nhóm thuyết trình về vị trí của nhóm.

Hình 3. 11. Giáo viên tiến hành giao nhiệm vụ.

Diễn biến:

Giáo viên tiến hành giao 3 nhiệm vụ cho lớp trong đó bao gồm nhiệm vụ 1 là

lắp ráp và vận hành thí nghiệm, nhiệm vụ thứ hai là vẽ sơ đồ đối với thí

nghiệm và cuối cùng là hoàn thành phiếu học tập. Giáo viên hướng dẫn một

số nội quy an toàn khi thực hiện thí nghiệm đồng thời dặn dò các nhóm nên

chia công việc để hoàn thành đúng thời gian quy định.

Hình 3. 12. Các nhóm nhận dụng cụ thí nghiệm

Diễn biến:

Các nhóm nhận dụng cụ và kiếm tra so với tài liệu hướng dẫn để xem phần

dụng cụ của nhóm đã đầy đủ hay chưa. Các nhóm cũng thử đưa ra nhiều

phương án lắp đặt thí nghiệm để tìm ra phương án tối ưu nhất.

Hình 3. 13. Các nhóm thực hiện thí nghiệm

Diễn biến:

Tiếp đến các nhóm tiến hành lắp ráp thí nghiệm, các bạn thực hiện rất tích cực

và hỗ trợ nhau trong quá trình làm việc. Phần lắp ráp phải vặn ốc nhiều nhưng

nhiều bạn còn thiếu kĩ năng cho nên hai bạn sẽ hổ trợ nhau để vặn ốc. Đúng

như dự đoán từ trước, một vài nhóm bị thiếu ốc trong qua trình làm và giáo

viên đã hỗ trợ kịp thời để nhóm hoàn thành thí nghiệm.

Hình 3. 14. Các nhóm tiến hành chia nhiệm vụ cho mỗi thành viên

Diễn biến:

Các nhóm chia việc rất tốt, phần việc của mỗi người rõ ràng, từ đó sẽ phát huy

được điểm mạnh của từng bạn. Tuy nhiên có một vài nhóm vẫn thích từ đầu tất

cả sẽ cùng hoàn thiện sản phẩm sau đó mới hoàn thành sơ đồ và phiếu học tập.

Hình 3. 15. Hình ảnh thí nghiệm của một nhóm

Diễn biến:

Nhiều nhóm có năng khiếu nên vẽ rất nhanh, còn lại vẫn chưa hoàn thành

nhưng vẫn rất cố gắng và rất đáng khích lệ. Có nhiều nhóm gặp khó khăn khi

tiến hành thí nghiệm và có nhờ sự hướng dẫn của giáo viên nhưng trên tinh

thần giáo viên sẽ không giúp đỡ để cho nhóm rơi vào tình huống khó từ đó

kích thích tính sáng tạo cũng như tăng khả năng cho nhóm.

Hình 3. 16. Hình ảnh một nhóm hoàn thành mô hình

Diễn biến:

Sau khoảng 10 phút đã có một nhóm hoàn thành được mô hình thí nghiệm và

nhờ giáo viên đến kiểm tra. Nhưng không may bạn đã mắc nhầm mạch điện

và giáo viên gợi ý để bạn có thể lắp ráp lại.

Hình 3. 17. Sản phẩm của nhóm 4

Diễn biến:

Một nhóm khác cũng đã hoàn thành mô hình, giáo viên đã tới để kiểm tra và

xác nhận mạch đã lắp đúng. Nhóm nhanh chóng hoàn thành phần vẽ sơ đồ và

phiếu học tập để trình bày thí nghiệm trước lớp.

Hình 3. 18. Một nhóm tiến hành vận hành sản phẩm trước lớp

Diễn biến:

Vì tính chất nguy hiểm của đèn cồn nên khi các nhóm hoàn thành được mô hình

thì nghiệm thì giáo viên mới giao đèn cồn cho nhóm. Một bạn nam đại diện

nhóm 4 đã lên trước lớp để thuyết trình về thí nghiệm. Các thành viên trong

nhóm hỗ trợ bạn treo hình ảnh thí nghiệm lên bảng. Sau đó bạn tiến hành lắp

đặt phần đèn cồn vào mô hình.

Hình 3. 19. Một thành viên khác trong nhóm hỗ trợ bạn.

Diễn biến:

Vì chưa quen với đèn cồn nên bạn khá mất thời gian cho nên một thành viên

khác trong nhóm đã lên bảng để hỗ trợ bạn. Ban đầu bạn nam này khá nhút

nhát nên rất ngại việc phải lên bản đứng trước lớp. Tuy nhiên khi bạn của

mình gặp khó khăn bạn đã mạnh dạn lên hỗ trợ.

Hình 3. 20. Giới thiệu thí nghiệm và cách thực hiện trước lớp.

Diễn biến:

Sau khi đã đốt được đèn cồn và chỉnh lại mô hình thí nghiệm. Nhóm tiến

hành giới thiệu thí nghiệm cũng như cách lắp đặt trước lớp. Nhưng sau một

khoảng thời gian thì thí nghiệm vẫn chưa thực hiện thành công.

Hình 3. 21. Nhóm thứ 2 tiến hành thí nghiệm

Diễn biến:

Trong thời gian giáo viên cho nhóm 4 được chỉnh sửa lại mô hình thí nghiệm

thì nhóm số 2 đã xung phong lên trước lớp để thực hiện. Giáo viên đã kê thêm

1 bàn để nhóm có thể thực hiện thí nghiệm. Các nhóm khác cũng rất háo hức

xem phần trình diễn của nhóm.

Hình 3. 22 Thí nghiệm thành công

Diễn biến:

Với sự nhanh nhẹn của các thành viên, nhóm đã bày mô hình thí nghiệm rất

nhanh lên bàn để tránh mất thời gian. Thầy giáo đã nhắc nhở nhóm khi thực

hiện thí nghiệm điều chỉnh vị trí đứng để các bạn trong lớp có thể nhìn thấy.

Sau khoảng 2 phút thì nhóm đã thực hiện thành công thí nghiệm, cả lớp vỗ

tay ủng hộ nhóm.

Hình 3. 23. Giáo viên đặt câu hỏi cho lớp

Diễn biến:

Khi cả hai nhóm đều lắp đặt mạch điện đúng, đều thực hiện thí nghiệm theo

trình tự như nhau nhưng chỉ một nhóm thực hiện thành công thí nghiệm,

nhóm còn lại vẫn không thực hiện được thì thầy giáo đã đặt ra câu hỏi cho cả

lớp để giải thích vấn đề này.

Hình 3. 24. Nhóm thực hiện thành công trả lời

Diễn biến:

Sau khi lớp không có câu trả lời về câu hỏi của thầy giáo đưa ra thì một thành

viên của nhóm biểu diễn thí nghiệm thành công đã đại diện để trả lời câu hỏi

của thầy giáo là “khi thực hiện thí nghiệm chúng ta nên lưu ý vì hai thanh sắt

nở vì nhiệt chậm nên không nên đặt khoảng cách của hai thanh này quá xa,

nên đặt thật gần nhưng không được chạm”. Cả lớp vỗ tay với câu trả lời đầy

thuyết phục của nhóm.

Hình 3. 25. Hình ảnh sản phẩm thành công

Diễn biến:

Ngoài ra lớp còn đặt ra thêm một câu hỏi cho nhóm thực hiện thành công thí

nghiệm là “nếu nhóm vẫn để xa như cũ thì liệu sau một thời gian nữa thí

nghiệm có thành công hay không, nhóm có thể chờ để thanh sắt dãn nở ra”.

Với câu hỏi này nhóm 2 không có câu trả lời.

Hình 3. 26. Giáo viên tổng kết và kết thúc tiết học

Diễn biến:

Cả lớp dường như không có câu trả lời chính xác cho câu hỏi này nên giáo

viên đã giải đáp cho các bạn như sau “chúng ta nên lưu ý rằng nên đặt hai

thanh sắt gần nhau một tí vì nếu đặt xa trong quá trình chúng ta nung nóng

thanh sắt vẫn có sự truyền nhiệt sang môi trường không khí cho nên nhiệt

cũng bị thất thoát làm cho thí nghiệm không diễn ra trong thời gian cho

phép”. Sau đó giáo viên nhắc nhanh lại các kiến thức và kết thúc buổi học.

Hình 3. 27. Hình ảnh sản phẩm của 6 nhóm

Diễn biến:

Có 6 nhóm thực hiện thí nghiệm nhưng có 5 nhóm đã thực hiện thành công

duy chỉ có một nhóm vẫn chưa hoàn thành được thí nghiệm vì thiếu kiến thức

phần lắp mạch điện, sau giờ học nhóm đã gặp giáo viên để nhờ sự giúp đỡ của

giáo viên để hoàn thành được thí nghiệm của nhóm. Đây là một sự cố gắng rất

đáng ghi nhận của nhóm.

3.5. Kết quả và đánh giá thực nghiệm sư phạm.

3.5.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm. - Thí nghiệm khảo sát lực đàn hồi bằng lò xo:

Cả 6 nhóm đều thực hiện cân được vật theo hướng dẫn của giáo viên.

- Thí nghiệm khảo sát ba định luật cơ bản của chất khí:

Cả 6 nhóm đều thực hiện được thí nghiệm theo hướng dẫn của giáo viên.

- Thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn.

Có 5 nhóm thực hiện được thí nghiệm, có 1 nhóm đã hết thời gian nhưng

vẫn chưa thực hiện được thí nghiệm vì thiếu kĩ năng ở phần lắp mạch điện, dẫn

đến khi đóng mạch điện quạt không chạy.

3.5.2. Đánh giá tính tích cực

Bảng 3. 1 Bảng đánh giá tính tích cực

Tiêu chí Biểu hiện cụ thể

Thắc mắc, tìm hiểu - Khi GV đặt vấn đề vào bài học, hoặc hệ thống lại

các kiến thức mới, kiến thức, HS rất chú ý theo dõi.

tình huống mới. - Khi GV cho xem video về thí nghiệm học sinh rất tò

mò và thích thú.

- HS hứng thú đặt câu hỏi, nhận xét, đóng góp ý kiến,

có ý kiến phản biện,…

100

Hình 3. 28. Học sinh thích thú với phần giới thiệu của giáo viên

Hình 3. 29. Học sinh chú ý theo dõi giáo viên hướng dẫn.

Hình 3. 30. Học sinh tiến hành phần hỏi đáp.

Hợp tác, phối hợp -HS chủ động, biết cách phối hợp, hỗ trợ giữa các

với các thành viên thành viên.

trong nhóm và với

các thành viên nhóm

khác.

101

Hình 3. 31. Học sinh trong nhóm hỗ trợ nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập.

Chủ động trao đổi Trong quá trình làm nhóm 3 đã lắp xong mô hình

kiến thức, những nhưng quạt vẫn không chạy, nhóm đã phát hiện ra

vướng mắc, khó mình đã lắp sai mạch điện nên nhờ sự giáo viên cũng

khăn với giáo viên. cố nhanh phần kiến thức về mạch điện để nhóm tiếp

tục làm thí

nghiệm.

Hình 3. 32. Mô hình của nhóm 3

102

Tìm tòi, bổ sung kiến - HS biết đọc và lấy các thông tin cơ bản trong tài liệu

thức từ việc nghiên hướng dẫn để thực hành và hoàn thành phiếu học tập.

cứu lý thuyết và từ

những bài học kinh

nghiệm rút ra từ thực

tiễn.

Hình 3. 33. Một thành viên nhóm 2 đang hoàn thành phiếu học tập.

Tích cực trong thảo

luận nhóm, trao đổi

với bạn cùng lớp, với

chuyên gia,…

Hình 3. 34. Hình ảnh nhóm 3 tích cực trao đổi để hoàn thành sơ đồ tư duy.

3.5.3. Đánh giá năng lực sáng tạo.

103

Bảng 3. 2 Bảng đánh giá năng lực sáng tạo

Tiêu chí Biểu hiện cụ thể

Thiết kế được sơ HS vẽ được sơ đồ bố trí thí nghiệm và cấu tạo của mô hình

đồ, bản vẽ thể khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn. HS có thể tự trình bày

hiện nguyên lí lại nội dung bài học và kết quả của việc hoạt động nhóm

cấu tạo và hoạt theo ngôn ngữ riêng (thể hiện qua các hình thức báo cáo,

động , vận hành thuyết trình,…)

của hệ thống kỹ

thuật và chỉ ra

được tính mới,

tính hiệu quả của

nó so với những

cái đã biết.

Hình 3. 35. Bản vẽ sơ đồ bố trí thí nghiệm khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn

Kết hợp các thao Nhóm 3: Ban đầu khi lắp thí nghiệm thì nhóm lắp xong,

tác tư duy (so mạch kín nhưng quạt vẫn không chạy. Sau một lúc nhóm

sánh, phân tích, đã phát hiện rằng nhóm đã nối sai mạch điện, sau đó nhóm

đánh giá) và các đã hoàn thành sản phẩm.

phương pháp

phán đoán, mô

hình giả thuyết,

từ đó đưa ra kết

luận chính xác

cho vấn đề.

Hình 3. 36. Mô hình thí nghiệm của nhóm 3

104

Nhóm 1: Nhận thấy rằng nếu lắp mô hình như tài liệu

hướng dẫn thì bố cục sẽ không đẹp và không chắc chắn

nên nhóm đã có một điều chỉnh nhỏ nhưng vẫn giữ nguyên

cấu trúc thí nghiệm đó là xoay hai thanh L lớn vào trong.

Hình 3. 37. Mô hình thí nghiệm của nhóm 1.

Nhóm 5. Sau khi lắp ráp thí nghiệp xong, nhóm có đề xuất

là nên nối dây điện bên dưới bảng điện, khi đó vẫn đảm

bảo tính chất của thí nghiệm vừa mang lại tính thẩm mĩ.

Hình 3. 38. Mô hình thí nghiệm của nhóm 5

Nhóm 2. Sau khi hoàn thành thí nghiệm nhưng vẫn chưa

vận hành được nhóm mới rút ra vấn đề là kim loại dãn nở

vì nhiệt chậm nên phải để hai thanh kim loại gần nhau một

tí thì mới dễ dàng quan sát thí nghiệm.

105

Hình 3. 39. Mô hình thí nghiệm của nhóm 2

Lập được nhiều Khi được hỏi “Chúng ta có thể ứng dụng thí nghiệm này

phương án giải vào trong đời sống hằng ngày không?”.

quyết cho một HS đã đưa ra các phương án như:

vấn đề thực tiễn + Ứng dụng làm quạt điện tự đóng mở trên xe tải nhỏ. (Ý và mang lại kết tưởng là có nhiều xe tải nhỏ bị hư máy lạnh, đặt hai thanh quả tối ưu. kim loại mỏng lên phần mái của xe tải, khi trời nóng hai

thanh sẽ dãn nở ra và quạt sẽ chạy, khi trời mát lại thì hai

thanh kim loại sẽ thu lại và quạt sẽ ngừng. Lái xe không

cần thao tác lúc chạy).

+ Ứng dụng trong làm mát máy CPU máy tính để bàn. (Ý

tưởng là khi dùng máy tính một thời gian thì CPU của máy

sẽ nóng lên khi đó đặt hai thanh kim loại và chúng sẽ dãn

nở ra, quạt sẽ chạy để làm mát CPU, khi không hoạt động

thì hai thanh kim loại sẽ thu lại và quạt sẽ tắt).

3.5.4. Đánh giá định lượng.

Sau khi học ba bài ở trên chúng tôi cho học sinh kiểm tra với kết quả như

106

Bảng 3. 3 Bảng điểm kiểm tra kiến thức sau ba bài học của lớp 10C1

Điểm xi 4,0 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5

Tần số 1 4 4 5 7 4 1 3 4

12 16 21 28 32 33 4 8 Tần số 1

tích luỹ

Số lượng

4,0 - 5,0

5,1 - 6,5

6,6 - 8,0

>8,1

Đồ thị biểu diễn điểm số của học sinh

Hình 3. 40. Đồ thì biểu diễn điểm số học sinh lớp 10c1 sau bài kiểm tra.

Nhận xét:

- Điểm trung bình 𝑥̅ = 6,64

- Số điểm có trong phân bố là n = 33

- Vị trí số trung vị (33+1)/2 =17

- Dò theo hàng tần số tích luỹ, ta thấy vị trí 17 thuộc về cột điểm 7,0 vậy số

trung vị bằng 7,0.

- Số yếu vị 7,5

- Hàng số 4,5

- Độ lệch tiêu chuẩn 1,21

107

Điểm trung bình của lớp nằm ở mức khá, tuy nhiên vẫn có một HS có điểm

số dưới 5. Sau khi tìm hiểu chúng tôi phát hiện nguyên nhân là do HS thiếu

động lực khi học nên chưa thật sự tập trung vào bài kiểm tra.

108

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Từ kết quả thu được của luận văn, đối chiếu với nhiệm vụ đã đặt ra, chúng

tôi đã giải quyết được những vấn đề lí luận và thực tiễn sau:

- Hệ thống cơ sở lí luận về khái niệm, vai trò và chức năng của thí nghiệm trong

dạy học vật lý, đặc điểm thí nghiệm vật lý gắn kết với cuộc sống, tiến trình thiết

kế và tổ chức dạy học thí nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống nhằm phát huy tính

tích cực và năng lực sáng tạo cho học sinh.

- Dựa trên cơ sở lí luận và thực tiễn, chúng tôi đã thiết kế thí nghiệm gắn kết

cuộc sống trong dạy học vật lý và lên kế hoạch tổ chức dạy học có sử dụng thí

nghiệm vật lý gắn kết cuộc sống.

- Quá trình thực nghiệm sư phạm đã chứng tỏ tính khả thi của đề tài. Thiết kế

và sử dụng một số thí nghiệm trong dạy học vật lý 10 theo hướng gắn kết cuộc

sống học sinh giúp học sinh hứng thú, phát huy tính tích cực và phát triển năng

lực sáng tạo.

- Do điều kiện về thời gian, năng lực và khuôn khổ của luận văn nên quá trình

thực nghiệm chỉ tiến hành tổ chức dạy học chính khóa trên 1 lớp 10 ở trường

THCS – THPT Hoa Sen quận 9 nên quá trình thực nghiệm chưa có tính khái

quát cao. Chúng tôi sẽ tiếp tục đi sâu nghiên cứu, và có những cải tiến để tài

phát huy hiệu quả trong điều kiện dạy học ở nước ta.

* Ngoài ra, chúng tôi còn có có một số kiến nghị:

- Dạy học phải được đổi mới toàn diện, tăng tính thực tiễn từ nội dung kiến

thức, đến các bài tập liên quan.

- Muốn đổi mới dạy học thì phải đổi mới cách kiểm tra và đánh giá. GV

phải có hình thức đánh giá và cách thức xây dựng tiêu chí đánh giá cho phù

hợp với mục tiêu dạy học đã đề ra.

HẾT

109

1. Bộ môn phương pháp dạy học vật lý (2018), Tài liệu thực hành thí nghiệm vật

lý phổ thông, Khoa Vật lý, Trường ĐHSP TPHCM

2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), Lương Duyên Bình (Tổng chủ biên), Sách Giáo

Khoa Vật lí 10 (Ban Cơ bản), NXB Giáo dục Việt Nam.

3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), Tài liệu hội thảo Chương trình giáo dục phổ

thông tổng thể trong Chương trình giáo dục phổ thông mới, Tài liệu lưu hành

nội bộ, HN, tháng 3-2015.

4. Lê Văn Giáo (2005), “Thí nghiệm và phương tiện trực quan trong dạy học vật

lí ở trường phổ thông”, NXB Giáo dục.

5. Hoàng Phước Muội, Nguyễn Thanh Nga (2017), Tổ chức dạy học một số kiến

thức chương động lực học chất điểm vật lý 10 theo định hướng giáo dục STEM,

Kỷ yếu Hội thảo nghiên cứu khoa học giáo dục STEM trong chương trình giáo

dục phổ thông mới, NXB Đại học Sư Phạm, TP HCM.

6. Nguyễn Thanh Nga (Chủ biên), Phùng Việt Hải, Nguyễn Quang Linh, Hoàng

Phước Muội (2017), Thiết kế và tổ chức chủ đề giáo dục STEM cho học sinh

trung học cơ sở và trung học phổ thông, NXB Đại học Sư Phạm, TP HCM.

7. Nguyễn Thanh Nga (2015), Tổ chức dạy học dự án trong dạy học Vật lí đại

cương nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo và phát triển tư duy kỹ thuật của

sinh viên ngành kỹ thuật, Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục, Trường ĐHSP

HN.

8. Hoàng Phê chủ biên (2005), Từ điển Tiếng Việt, Trung tâm Từ điển học, NXB

Đà Nẵng.

9. Nguyễn Đăng Thuấn (2018), “Thí nghiệm vật lí gắn kết cuộc sống trong dạy

học vật lý”. Tài liệu tập huấn giáo viên.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

110

Khóa luận tốt nghiệp: Thiết kế và sử dụng một số thí nghiệm trong dạy học Vật lí 10 gắn kết với cuộc sống của học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN NGỌC TIẾN PHÁT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ THÍ NGHIỆM

TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 10

GẮN KẾT CUỘC SỐNG HỌC SINH

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM

TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ 10

GẮN VỚI CUỘC SỐNG HỌC SINH

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1. 1 Bảng tiêu chí đánh giá tính tích cực của HS .................................. 19

DANH MỤC HÌNH ẢNH

2. Kỹ năng

3. Thái độ, đạo đức

4. Định hướng phát triển năng lực STEM

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

THANH KIM LOẠI DÃN NỞ VÌ NHIỆT

Hình 2. 5 Hình quả bóng bay bị bóp

Hình 3. 38. Mô hình thí nghiệm của nhóm 5

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Có thể bạn quan tâm

Khóa luận tốt nghiệp: Hành trình đi tìm bản ngã trong tiểu thuyết “Biên niên ký chim vặn dây cót” của Haruki Murakami

Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp theo quan điểm hợp tác ở các trường tiểu học ngoài công lập quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu sự vận chuyển phóng xạ từ đất lên thực vật

Tài liệu hướng dẫn Thực tập tại doanh nghiệp, viết báo cáo thực tập tốt nghiệp và khoá luận tốt nghiệp

Khóa luận tốt nghiệp: Kế toán xác định kết quả hoạt động kinh doanh tại Chi Nhánh Công Ty Cổ Phần Việt Nam Kỹ Nghệ Súc Sản– Trung Tâm Kinh Doanh Chuỗi Cửa Hàng Vissan

Khóa luận tốt nghiệp: Bài toán biên dirichlet cho phương trình elliptic cấp 2 dạng bảo toàn trong hình tròn đơn vị

Khóa luận tốt nghiệp: Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác văn phòng tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I

Khóa luận tốt nghiệp: Khảo sát điều kiện tách chiết và hoạt tính sinh học của cao chiết hoa đu đủ đực (Carica papaya L.) từ methanol và acetone

Khóa luận tốt nghiệp: Trích xuất thông tin từ hóa đơn bán hàng (Informationextraction extraction)

Khóa luận tốt nghiệp: Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua của khách hàng đối với sản phẩm mứt gừng của Công ty Mộc Truly Hue’s

Khóa luận tốt nghiệp: Thiết kế - chế tạo máy tách hạt mắc ca

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu co giãn tài nguyên trong xử lý dữ liệu tài chính với nền tảng Apache Spark

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu biện pháp nâng cao hiệu quả phân phối dịch vụ giao nhận tại Hải Phòng: Ứng dụng hệ thống gợi ý phát triển ứng dụng báo giá tự động

Khóa luận tốt nghiệp Công nghệ nhiệt - lạnh: Tính toán thiết kế kho lạnh sử dụng trữ thuốc viên năng suất 1,5 tấn

Khóa luận tốt nghiệp Công nghệ nhiệt - lạnh: Tính toán thiết kế kho lạnh sử dụng trữ thuốc năng suất 9 tấn với nhiệt độ 0°C đến 8°C cho Công ty TNHH Thương mại và Dược phẩm Anh Sang tại Long An

Khóa luận tốt nghiệp Kế toán: Kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH Thương mại và Xuất nhập khẩu Goly

Khóa luận tốt nghiệp Kế toán: Kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH Giao nhận Vận tải Cargotrans Việt Nam

Đồ án tốt nghiệp Kỹ thuật Cơ điện tử: Thiết kế và thi công dây chuyền kiểm tra hoàn thiện sản phẩm dùng S7-200

Khóa luận tốt nghiệp Công nghệ kỹ thuật ô tô: Xây dựng quy trình chẩn đoán, bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống treo trên xe Toyota Land Cruiser Overview

Khóa luận tốt nghiệp Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật: Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng

Tài liêu mới

Đề tài nghiên cứu khoa học: Ảnh hưởng của việc sử dụng mạng xã hội Facebook đến học tập và đời sống của sinh viên hiện nay

Bài tập lớn: Cơ sở thiết kế quần áo

Bài tiểu luận: Giới thiệu Trường Đại học Công Thương TP.HCM

Bài tập lớn: Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm

Bài tập lớn: Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức và sự vận dụng của Đảng ta ở Việt Nam hiện nay

Khóa luận tốt nghiệp: Hành trình đi tìm bản ngã trong tiểu thuyết “Biên niên ký chim vặn dây cót” của Haruki Murakami

Bài tập lớn: Thực hành và diễn xướng văn học dân gian Việt Nam

Bài tập lớn: Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và sự vận dụng của Đảng ta ở Việt Nam hiện nay

Bài tập lớn: Ảnh hưởng của môi trường học tập đạo đức đến hành vi công dân trong lớp học của sinh viên

Bài tiểu luận: Đánh giá tổ chức, quản lý công tác văn thư, lưu trữ tại Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam

Bài tiểu luận: Làm rõ bước đi, biện pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam theo quan điểm Hồ Chí Minh, vận dụng vào công cuộc đổi mới kinh tế ở nước ta hiện nay

Tiểu luận Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Xây dựng chuỗi cung ứng trong các doanh nghiệp Việt Nam

Tiểu luận Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Tình hình thất nghiệp ở Việt Nam trong giai đoạn 2010-2016, nguyên nhân và giải pháp

Tiểu luận Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn của nguyên tắc “tương hợp thị trường” trong quản lý nhà nước về kinh tế - Liên hệ Việt Nam

Niên luận Kinh tế chính trị: Mô hình kinh doanh ứng dụng dịch vụ công nghệ kết nối vận tải của Công ty Trách nhiệm hữu hạn GRAB

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098