PHÒNG THÍ NGHIỆM KHOA HỌC DỮ LIỆU VÀ CÔNG NGHỆ TRI THỨC
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KINH TẾ SỐ, TRÍ TUỆ NHÂN TẠO, CHUYỂN ĐỔI SỐ
VÀ LIÊN HỆ VỚI VIỆT NAM
HÀ NỘI, THÁNG 12-2020
1
MỤC LỤC
KINH TẾ SỐ: BỐI CẢNH THẾ GIỚI VÀ LIÊN HỆ VỚI VIỆT NAM ...................................................... 4
1. Giới thiệu ...................................................................................................................................... 4
2. Khái niệm về Kinh tế số .............................................................................................................. 6
2.1. Khái niệm về kinh tế số .............................................................................................. 6
2.2. Khung khái niệm Kinh tế số ...................................................................................... 7
3. Cơ hội từ kinh tế số ..................................................................................................................... 8
3.1. Kinh tế gắn kết lỏng ................................................................................................... 8
3.2. Kinh tế chia sẻ ............................................................................................................. 9
3.3. Các loại hình kinh tế số khác ................................................................................... 10
4. Thách thức từ kinh tế số ............................................................................................................ 11
4.1. Nghịch lý năng suất từ kinh tế số ........................................................................... 12
4.2. Nghịch lý về bất bình đẳng ..................................................................................... 13
4.3. Thách thức đo lường kinh tế số ............................................................................... 14
5. Đo lường kinh tế số ................................................................................................................... 15
5.1. Khung khái niệm đo lường kinh tế số .................................................................... 16
5.2. Một khung đo lường kinh tế số ............................................................................... 16
5.3. Một mô hình tích hợp đo lường kinh tế số............................................................. 18
5.4. Đo lường chuyển đổi số và kinh tế số hướng tới tương lai .................................. 18
5.5. Khung công cụ đo lường kinh tế số ........................................................................ 18
6. Một số trao đổi về phát triển kinh tế số Việt Nam .................................................................. 19
6.1. Tăng cường nhận thức về kinh tế số và phát triển kinh tế số Việt Nam ............. 20
6.2. Nâng cao năng lực quản lý nhà nước kinh tế số Việt Nam .................................. 22
6.3. Phát triển nguồn nhân lực kinh tế số ...................................................................... 23
6.4. Phát triển hệ sinh thái kinh tế số Việt Nam............................................................ 25
7. Kết luận ...................................................................................................................................... 26
Tài liệu tham khảo ......................................................................................................................... 26
Tóm tắt tiếng Anh.......................................................................................................................... 30
TRÍ TUỆ NHÂN TẠO TRONG THỜI ĐẠI SỐ: BỐI CẢNH THẾ GIỚI VÀ LIÊN HỆ VỚI VIỆT NAM ........ 32
1. Giới thiệu .................................................................................................................................... 32
2. Trí tuệ nhân tạo: Khái niệm, quá trình tiến hóa và các thành phần ....................................... 33
2.1. Khái niệm Trí tuệ nhân tạo ...................................................................................... 33
2.2. Quá trình tiến Hóa và phát triển của Trí tuệ nhân tạo........................................... 35
2.3. Các khu vực chính của Trí tuệ nhân tạo ................................................................. 36
3. Trí tuệ nhân tạo với dữ liệu lớn ................................................................................................ 37
3.1. Thời đại số ................................................................................................................. 37
3.2. Dữ liệu lớn ................................................................................................................ 38
2
3.3. Trí tuệ nhân tạo – “công nghệ hàm mũ” trong thời đại số ................................... 40
3.4. Công nghiệp Trí tuệ nhân tạo trong thời đại số..................................................... 41
3.5.Thách thức từ Trí tuệ nhân tạo ................................................................................. 43
4. Nghiên cứu triển khai Trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam ............................................................. 44
4.1. Công bố khoa học về Trí tuệ nhân tạo của Việt Nam............................................ 44
4.2. Một số hoạt động khoa học về Trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam ................................ 45
5. Về một chiến lược Trí tuệ nhân tạo quốc gia của Viêt Nam ................................................... 47
5.1. Sơ lược về chiến lược Trí tuệ nhân tạo quốc gia trên thế giới .............................. 47
5.2. Một số trao đổi về một chiến lược Trí tuệ nhân tạo quốc gia của Việt Nam ....... 56
6. Kết luận ...................................................................................................................................... 60
Tài liệu tham khảo ......................................................................................................................... 61
MÔI TRƯỜNG VÀ GIẢI PHÁP CHO CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA VỀ TRÍ TUỆ NHÂN TẠO CỦA VIỆT
NAM ......................................................................................................................................... 65
1. Giới thiệu .................................................................................................................................... 65
2. Một số nghiên cứu có liên quan................................................................................................ 65
2.1. Khung chiến lược quốc gia về TTNT của WEF ...................................................... 65
2.2. Phân tích điểm mạnh - điểm yếu trong chiến lược kinh tế TTNT Việt Nam do
Viện Michael Dukakis đề xuất ................................................................................ 66
3. Phân tích SWOT về môi trường TTNT của Việt Nam ............................................................ 67
4. Một số giải pháp cho chiến lược TTNT của Việt Nam............................................................ 69
Tài liệu tham khảo ......................................................................................................................... 72
NHỮNG YẾU TỐ QUAN TRỌNG TRONG CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA VỀ TRÍ TUỆ NHÂN TẠO ............. 75
1. Chuyển đổi số cần phù hợp với độ trưởng thành số .............................................................. 75
3. Tài năng trong chiến lược và sáng kiến TTNT ........................................................................ 77
4. Liên hệ với Việt Nam ................................................................................................................ 78
4.1. Đối với Nhà nước ..................................................................................................... 78
4.2. Đối với các doanh nghiệp ........................................................................................ 78
Tài liệu tham khảo ........................................................................................................... 79
PHỤ LỤC 1. MỘT PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA VIỆT NAM VỀ TRÍ TUỆ
NHÂN TẠO (PHIÊN BẢN MỞ RỘNG) ........................................................................................... 81
1. Giới thiệu .................................................................................................................................... 81
2. Quản lý chiến lược và Khung quản lý chiến lược quốc gia về Trí tuệ nhân tạo của WEF... 82
2.1. Sơ bộ về quản lý chiến lược ..................................................................................... 82
2.2. Khung quản lý chiến lược quốc gia TTNT của WEF ............................................. 83
3. Các phân tích môi trường liên quan ......................................................................................... 85
3.1. Phân tích môi trường khoa học – công nghệ do OECD và WB tiến hành ........... 85
3.2. Phân tích điểm mạnh-điểm yếu và khuyến nghị về chiến lược kinh tế TTNT
Việt Nam của Viện Michael Dukakis (Hoa Kỳ) ..................................................... 86
3
4. Một phân tích môi trường CN TTNT của Việt Nam ............................................................... 87
4.1. Kinh tế tri thức và cạnh tranh kinh tế của Việt Nam............................................. 88
4.2. Công nghiệp Việt Nam: hợp tác và áp dụng TTNT .............................................. 91
4.3. Lực lượng lao động và năng lực đào tạo nguồn nhân lực .................................... 93
4.4. Khoa học-công nghệ, nghiên cứu – phát triển và hệ sinh thái đổi mới ............... 98
4.5. Độ sẵn sàng về Chính phủ số, Dữ liệu số và luật pháp, đạo đức TTNT ........... 100
4.6. Hợp tác quốc tế về TTNT ....................................................................................... 103
4.7. Tóm tắt kết quả phân tích môi trường TTNT Việt Nam ..................................... 105
4.8. Một số đề nghị ........................................................................................................ 106
5. Kết luận .................................................................................................................................... 115
Tài liệu tham khảo ....................................................................................................................... 116
NÂNG CẤP TRƯỞNG THÀNH SỐ, TĂNG CƯỜNG TỔ CHỨC CHUYỂN ĐỔI CÂN ĐỐI VÀ PHÁT TRIỂN
TÀI NĂNG TRONG CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA VIỆT NAM VỀ TRÍ TUỆ NHÂN TẠO (PHIÊN BẢN MỞ
RỘNG) ..................................................................................................................................... 120
1. Giới thiệu .................................................................................................................................. 120
2. Trưởng thành số thay vì chuyển đổi số ................................................................................. 121
3. Tổ chức chuyển đổi cân đối .................................................................................................... 124
4. Tài năng trong chiến lược và sáng kiến Trí tuệ nhân tạo ..................................................... 125
5. Liên hệ với Việt Nam .............................................................................................................. 126
5.1. Đối với Nhà nước ................................................................................................... 126
5.2. Đối với các doanh nghiệp ...................................................................................... 127
Tài liệu tham khảo ....................................................................................................................... 128
4
KINH TẾ SỐ: BỐI CẢNH THẾ GIỚI VÀ LIÊN HỆ VỚI VIỆT NAM
Hà Quang Thụy1, Phan Xuân Hiếu1, Nguyễn Trí Thành1, Trần Trọng Hiếu1, Trần
Mai Vũ1, Nguyễn Hữu Đức2.
1Phòng Thí nghiệm Khoa học dữ liệu và Công nghệ Tri thức,
2 Phòng Thí nghiệm Công nghệ Vật liệu Nano,
Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội)
Tóm tắt: Sự phát triển mạnh mẽ song hành giữa các công nghệ số hóa (điển hình
là Internet vạn vật) và kinh tế số (điển hình là sự xuất hiện và phát triển của
nhiều hình thức kinh doanh sáng tạo và đa dạng) đã tạo nên sự biến đổi to lớn
và nhanh chóng đối với kinh tế, xã hội và mọi mặt của đời sống con người. Kinh
tế số đã trở thành một thành phần kinh tế đóng góp một tỷ trọng đáng kể với xu
thế ngày càng tăng trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Đồng thời, kinh tế số
cũng làm phát sinh không ít các thách thức đáng quan tâm về khái niệm kinh tế
số, mô hình phát triển kinh tế số và đo lường kinh tế số. Tìm ra các mô hình
(khái niệm, phát triển, đo lường) kinh tế số nhận được sự quan tâm đặc biệt của
nhiều quốc gia và các tổ chức quốc tế như Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
thế giới, Ngân hàng thế giới, v.v. Bài báo này cung cấp một số tìm hiểu bước đầu
về kinh tế số, về một số cơ hội và thách thức từ kinh tế số cũng như mô hình đo
lường. Bài báo cũng đưa ra một vài trao đổi sơ bộ về kinh tế số tại Việt Nam.
Tăng thêm nhận thức đúng đắn và toàn diện về kinh tế số, phát triển nguồn
nhân lực chuyên nghiệp kinh tế số (đặc biệt là lực lược chuyên gia hàng đầu về
kinh tế số) và hệ sinh thái kinh tế số tại Việt Nam sẽ góp phần đẩy nhanh phát
triển kinh tế số của Việt Nam.
Từ khóa: kinh tế số, cơ hội kinh tế số, nghịch lý kinh tế số, đo lường kinh tế số,
quan hệ chính trị-công nghệ, quan hệ kinh tế số-kinh tế tri thức.
1. GIỚI THIỆU
Sự phổ biến và nâng cấp không ngừng hệ thống máy tính và thiết bị truyền thông nhờ
vi mạch điện tử được sản xuất theo Định luật Moore với hiệu năng tăng và giá thành
giảm theo cấp số nhân1 [10], sự kết nối ngày càng sâu rộng các cá nhân, doanh nghiệp
và tổ chức nhờ sự hình thành và phát triển của Internet, World Wide Web (Web) đã
thúc đẩy quá trình hình thành và phát triển tốc độ cao các công nghệ số tiên tiến. Máy
tính tạo nền tảng cho thương mại Internet, Internet tạo nền tảng cho Web, và đến lượt
1 https://www.karlrupp.net/2018/02/42-years-of-microprocessor-trend-data/