BTC TRẠI HÈ HÙNG VƯƠNG LẦN THỨ XI
---------*---------
KỶ YẾU
CHUYÊN ĐỀ MÔN HOÁ
Lạng Sơn, tháng 7 năm 2015
2
MỤC LỤC
CÁC NỘI DUNG
Trang
1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐIỆN HOÁ HỌC VÀ BÀI TẬP DÙNG CHO BỒI
DƯỠNG HỌC SINH GIỎI- THPT Chuyên Hùng Vương - Phú Thọ
2
PHẦN A: MỞ ĐẦU
2
PHẦN B: NỘI DUNG
5
Chương I: Ôn tập và bổ sung một số kiến thức về điện hóa học
5
Chương II: Hệ thống bài tập trắc nghiệm
14
Chương III :Hệ thống bài tập tự luận
50
Chương IV : Một số bài tập điện hóa trong các đề thi học sinh giỏi khu vực và quốc
gia
80
PHẦN C: KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT
99
2. ĐIỆN HÓA HỌC VÀ CÁC DẠNG BÀI TẬP BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
- THPT Chuyên Chu Văn An – Lạng Sơn
102
PHẦN A: MỞ ĐẦU
102
PHẦN B: NỘI DUNG
102
I/ Pin điện hóa
102
II/ Điện phân
108
III/ Bài tập ấp dụng
111
KẾT LUẬN
136
3. VÀI NÉT VỀ ĐIỆN HÓA TRONG HỌC SINH GIỎI - THPT Chuyên Sơn La
137
PHẦN I: MỞ ĐẦU
137
PHẦN II: NỘI DUNG
138
II.1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN
139
II.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÂN BẰNG OXH – KHỬ
142
II.3: HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP
144
PHẦN III: KẾT LUẬN
187
4. PIN ĐIỆN HÓA - THPT Chuyên Lào Cai
188
LỜI MỞ ĐẦU
188
Phần A: CƠ SỞ LÝ THUYẾT TÓM TẮT
189
Phần B: BÀI TẬP VẬN DỤNG
195
Phần C: MỘT SỐ KIẾN THỨC THỰC TIỄN VỀ PIN ĐIỆN HÓA
228
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
237
5. ĐIỆN HÓA HỌC - THPT Chuyên Tuyên Quang
239
PHẦN I: MỞ ĐẦU
239
PHẦN II: NỘI DUNG
240
Chương 1. PHẢN ỨNG OXI HÓA- KHỬ
240
Chương 2. PIN ĐIỆN
243
Chương 3. SỰ ĐIỆN PHÂN
262
PHẦN III. KẾT LUẬN
269
6. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA HỢP CHẤT DỊ VÒNG
- THPT Chuyên Chu Văn An – Lạng Sơn
270
PHẦN I: MỞ ĐẦU
270
PHẦN II: NỘI DUNG
271
Phần 1. Hệ thống hóa lí thuyết cơ bản của Hợp chất dị vòng
271
Phần 2. Một số bài luyện tập về Hợp chất dị vòng
274
PHẦN III. KẾT LUẬN
308
PHỤ LỤC – Tổng hợp nhận xét ngắn gọn từ kết quả chấm của chuyên đề khoa học
trại hè hùng vương
311
3
TRƯỜNG THPT CHUYÊN HÙNG VƯƠNG - PHÚ THỌ
CHUYÊN ĐỀ
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐIỆN HOÁ HỌC VÀ BÀI TẬP
DÙNG CHO BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
PHẦN A: MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Đầu thế kỉ XXI, nền giáo dục của thế giới có những bước tiến lớn với nhiều thành tựu về
mọi mặt. Hầu hết các quốc gia nhận thức sự cần thiết và cấp bách phải đầu tư cho giáo dục. Luật
Giáo dục 2005 của nước ta đã khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng
cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Như vậy, vấn đề bồi dưỡng nhân tài nói chung,
đào tạo học sinh giỏi, học sinh chuyên nói riêng đang được nhà nước ta đầu tư hướng đến.
Trong hội nghị toàn quốc các trường THPT chuyên, Phó Thủ tướng, nguyên Bộ
trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh: “Hội nghị được tổ chức nhằm tổng
kết kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập, đồng thời đề ra mục tiêu, giải pháp nhằm
xây dựng, phát triển các trường THPT chuyên thành hệ thống các trường THPT chuyên
chất lượng cao làm nhiệm vụ phát hiện, bồi dưỡng tài năng trẻ, đáp ứng yêu cầu phát
triển đất nước trong thời kỳ đổi mới và hội nhập”. Hệ thống các trường THPT chuyên đã
đóng góp quan trọng trong việc phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu, tạo nguồn
nhân lực chất lượng cao cho đất nước, đào tạo đội ngũ học sinh có kiến thức, có năng lực
tự học, tự nghiên cứu, đạt nhiều thành tích cao góp phần quan trọng nâng cao chất lượng
và hiệu quả giáo dục phổ thông. Tuy nhiên một trong những hạn chế, khó khăn của hệ
thống các trường THPT chuyên trong toàn quốc đang gặp phải đó là chương trình, sách
giáo khoa, tài liệu cho môn chuyên còn thiếu, chưa cập nhật và liên kết giữa các trường.
Bộ Giáo Dục và Đào tạo chưa xây dựng được chương trình chính thức cho học sinh
chuyên nên để dạy cho học sinh, giáo viên phải tự tìm tài liệu, chọn giáo trình phù hợp,
phải tự xoay sở để biên soạn, cập nhật giáo trình.
Bộ môn Hóa học là một trong các bộ môn khoa học cơ bản, rất quan trọng. Mỗi
mảng kiến thức đều vô cùng rộng lớn. Đặc biệt là những kiến thức giành cho học sinh
chuyên hóa, học sinh giỏi cấp khu vực, cấp Quốc Gia, Quốc tế. Trong đó điện hoá học là
một trong các nội dung rất quan trọng. Phần này thường có trong các đề thi học sinh giỏi
lớp 10, 11 khu vực; Olympic trại hè Hùng Vương hoặc gắn với các kiến thức phần kim
loại trong các đề thi học sinh giỏi Quốc Gia, Quốc Tế. Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy
ở các trường phổ thông nói chung và ở các trường chuyên nói riêng, việc dạy và học phần
kiến thức về điện hoá gặp một số khó khăn:
- Đã có tài liệu giáo khoa dành riêng cho học sinh chuyên hóa, nhưng nội dung kiến thức lí
thuyết về điện hoá còn sơ sài chưa đủ để trang bị cho học sinh, chưa đáp ứng được yêu cầu của các
kì thi học sinh giỏi các cấp.
- Tài liệu tham khảo về mặt lí thuyết thường được sử dụng là các tài liệu ở bậc đại học, cao
đẳng đã được biên soạn, xuất bản từ lâu. Khi áp dụng những tài liệu này cho học sinh phổ thông gặp
rất nhiều khó khăn. Giáo viên và học sinh thường không đủ thời gian nghiên cứu do đó khó xác
định được nội dung chính cần tập trung là vấn đề gì.
- Trong các tài liệu giáo khoa chuyên hóa lượng bài tập rất ít, nếu chỉ làm các bài trong đó
thì HS không đủ “lực” để thi vì đề thi khu vực, HSGQG, Quốc Tế hằng năm thường cho rộng và
sâu hơn nhiều. Nhiều đề thi vượt quá chương trình.
4
- Tài liệu tham khảo phần bài tập vận dụng các kiến thức lí thuyết về điện hoá cũng rất ít,
chưa có sách bài tập dành riêng cho học sinh chuyên hóa về các nội dung này.
Để khắc phục điều này, tự thân mỗi GV dạy trường chuyên phải tự vận động, mất rất nhiều thời
gian và công sức bằng cách cập nhật thông tin từ mạng internet, trao đổi với đồng nghiệp, tự nghiên
cứu tài liệu…Từ đó, GV phải tự biên soạn nội dung chương trình dạy và xây dựng hệ thống bài tập
để phục vụ cho công việc giảng dạy của mình.
Xuất phát từ thực tiễn đó, là giáo viên trường chuyên, chúng tôi rất mong có được một
nguồn tài liệu có giá trị và phù hợp để giáo viên giảng dạy - bồi dưỡng học sinh giỏi các cấp và
cũng để cho học sinh có được tài liệu học tập, tham khảo. Trong năm học này chúng tôi tập trung
biên soạn chuyên đề : ĐIỆN HOÁ và một số dạng bài tập hay gặp trong các đề thi học sinh giỏi khu
vực và quốc gia.
Trong thời gian tới nhờ sự quan tâm đầu tư của nhà nước, của Bộ Giáo Dục cùng với sự nỗ
lực của từng giáo viên dạy chuyên, sự giao lưu học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm của các trường chuyên
trong khu vực và cả nước chúng tôi hi vọng sẽ có 1 bộ tài liệu phù hợp, đầy đủ giành cho giáo viên
và học sinh chuyên.
II. Mục đích nghiên cứu
Đúc rút và tổng kết kinh nghiệm trong rất nhiều năm giảng dạy đội tuyển hoá học quốc gia để từ
đó hoàn thành chuyên đề ‘MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐIỆN HOÁ VÀ BÀI TẬP DÙNG CHO BỒI
DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN HOÁ HỌC ‘ để làm tài liệu phục vụ cho giáo viên trường
chuyên giảng dạy, ôn luyện, bồi dưỡng học sinh giỏi các cấp và làm tài liệu học tập cho học sinh
chuyên hoá. Ngoài ra còn là tài liệu tham khảo cho giáo viên môn hóa học và học sinh yêu thích
môn hóa học nói chung.
III. Nhiệm vụ
1- Nghiên cứu chương trình hóa học phổ thông nâng cao và chuyên hóa học, phân tích các đề thi
học sinh giỏi cấp tỉnh, khu vực, cấp quốc gia, quốc tế và đi sâu về nội dung liên quan đến vấn đề
điện hoá .
2- Sưu tầm, lựa chọn trong tài liệu giáo khoa, sách bài tập cho sinh viên, trong các tài liệu
tham khảo. Các đề thi học sinh giỏi các cấp có nội dung liên quan; phân loại, xây dựng các
bài tập lí thuyết và tính toán các bài tập cả trắc nghiệm và tự luận.
3- Đề xuất phương pháp xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập dùng cho việc giảng dạy, bồi dưỡng
học sinh giỏi các cấp ở trường THPT chuyên
IV. Giả thuyết khoa học
Nếu giáo viên giúp học sinh nắm vững vấn đề lí thuyết và xây dựng được hệ thống bài tập
chất lượng, đa dạng, phong phú đồng thời có phương pháp sử dụng chúng một cách thích hợp thì sẽ
nâng cao được hiệu quả quá trình dạy- học và bồi dưỡng học sinh giỏi, chuyên hóa học.
V. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu thực tiễn dạy học và bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học ở trường THPT chuyên
- Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học hóa học, các tài liệu về bồi dưỡng học sinh giỏi,
các đề thi học sinh giỏi, . . .
- Thu thập tài liệu và truy cập thông tin trên internet có liên quan đến đề tài.
- Đọc, nghiên cứu và xử lý các tài liệu.
VI. Điểm mới của chuyên đề
- Chuyên đề đã xây dựng được hệ thống hệ thống lí thuyết cơ bản có mở rộng và nâng cao một cách
hợp lí và hệ thống bài tập gồm 168 bài có phân loại rõ ràng các dạng câu hỏi lí thuyết, các dạng bài
tập về điện hoá học để làm tài liệu phục vụ cho học sinh và giáo viên trường chuyên học tập. giảng
dạy, ôn luyện, bồi dưỡng trong các kì thi học sinh giỏi các cấp và làm tài liệu học tập cho học sinh
5
đặc biệt cho học sinh chuyên về điện hoá. Ngoài ra còn là tài liệu tham khảo mở rộng và nâng cao
cho giáo viên môn hóa học và học sinh yêu thích môn hóa học nói chung.
- Đề xuất phương pháp xây dựng và sử dụng có hiệu quả hệ thống bài tập hóa học
NỘI DUNG
Chương I: Ôn tập và bổ sung một số kiến thức về điện hoá
Chương II: Hệ thống bài tập trắc nghiệm gồm 90 bài - hướng dẫn giải
Chương III: Hệ thống bài tập tự luận gồm 59 bài - hướng dẫn giải
Chương IV: Các bài tập chọn lọc trong các đề thi học sinh giỏi hoá học khu vực và quốc gia
gồm 19 bài và hướng dẫn giải chi tiết.
