Lễ Tịch điền
Thứ Tư, 16/02/2011, 03:25 CH | Lượt xem: 124
Các vua chúa nước ta thường hàng năm có làm lễ
Tịch điền, đó là một lễ hội do nhà vua đích thân khai
mạc.
Cổ nhân nói: Ngũ cốc là sinh mệnh của muôn dân,
vật quí báu quan trọng của quốc gia.
Xã tắc còn có nghĩa là quốc gia, Xã là đất chỉ thần
đất, Tắc là lúa chỉ thần lúa, trong Từ điển Hán – Việt
của Đào Duy Anh định nghĩa như sau:
Thuở xưa dựng nước tất quí trọng nhân dân. Dân cần
có đất ở nên lập Xã để tế thần Hậu Thổ; dân cần có
lúa để ăn nên lập Tắc để tế Thần Nông. Mất nước thì
mất Xã Tắc, nên Xã Tắc cũng có nghĩa là quốc gia.
Người Việt rất quí thóc gạo. Ngay từ thời lập quốc
lúa gạo đã được nói đến. Trong Đại Việt sử ký toàn
thư tr 131, có nhắc đến năm Nhâm Tuất (2.879 năm
trước Công nguyên): Kinh Dương Vương tên húy là
Lộc Tục, con cháu họ Thần Nông; Thần Nông là
người dạy cho dân biết cày bừa, trồng trọt thóc lúa…
Lễ hội Tịch điền
Gạo nếp được đề cập trong truyện cổ tích Bánh
chưng bánh dày thời Hùng Vương, hàng năm vào
ngày hội đều có giữ tục cúng các vua Hùng bằng xôi
nhuộm đỏ, xôi nhuộm tím có ý nghĩa tượng trưng cho
nhiều giống lúa khác nhau.
Năm 111 trước Công nguyên, nước ta đã biết sản
xuất lúa gạo, dùng làm quân lương. Sử xưa còn ghi
lại: “Vào năm Hán Nguyên Đỉnh thứ 6: Mùa đông,
Dương Bộc nhà Hán đem 9 nghìn tinh binh vây hãm
Tam Hiệp, phá Thạch Môn do Lữ Gia dựng lên trên
sông và cướp đi thuyền thóc của ta…”.
Các vua chúa nước ta thường hàng năm có làm lễ
Tịch điền, đó là một lễ hội do nhà vua đích thân khai
mạc.
Lễ Tịch điền thường được tổ chức vào mùa xuân.
Trong bộ Khâm Định Đại Nam Hội Điển Sự Lệ gồm
có 262 quyển thì quyển số 81 dành viết riêng về cày
ruộng Tịch điền gồm có các chương: Điền lệ cày
ruộng Tịch điền, công việc cày ruộng Tịch điền, lời
chúc cho lúa tốt…
Nghi thức lễ Tịch điền được ghi lại dưới thời nhà
Nguyễn như sau: “Giao cho bộ Lễ phụ trách, Ruộng
Tịch điền gồm 12 mẫu nằm ở trong kinh thành, phía
Bắc Ngự Hà. Ở đây có đàn Thần Nông, có đài quan
canh để nhà vua ngự xem cày, có hệ thống nhà làm
việc, nhà kho”.
Trước lễ Tịch điền, quan Phủ doãn Thừa Thiên chịu
trách nhiệm chuẩn bị đầy đủ cày, bừa, thóc giống và
lễ vật. Trước đó vài ngày, các quan mời vua ra tập
cày trước. Sáng sớm ngày hành lễ, đám rước vua đi
hành lễ đầy đủ nghi thức của hoàng đế xuất cung.
Phường bát âm luôn cử khúc nghinh xuân, tiếp giá.
Mở đầu lễ Tịch điền là nghi thức quán tẩy (rửa tay).
Tiếp theo là nghi thức tiến tửu (dâng rượu). Lễ tất,
nhạc nổi lên. Quan bộ Lễ dẫn vua sang nhà cụ phục
thay áo, đội khăn rồi ra ruộng cày. Vua cày song 3
luống thì trao cày cho quan Phủ doãn và quan
Thượng thư bộ Hộ.
Sau đó, nhà vua ngự đến đài quan canh chứng kiến
các quan chức, hoàng thân cày tiếp. Các hoàng thân,
hoàng tử cày 10 luống, quan văn võ đại thần gồm 9
người, cày 18 luống. Phần còn lại dành cho các chức
sắc, bộ lão sở tại. Mọi người cày xong, vua lên kiệu
về cung ban yến cho các quan. Mùa lúa chín, quan
Phủ doãng Thừa Thiên trông coi việc gặt hái cùng
một quan thuộc bộ Hộ. Lúa gặt về được lựa giống để
gieo và Lễ tịch điền mùa sau. Số còn lại được sử
dụng cho tế lễ trong Đại Nội, tế giao, tế thần linh và
lăng miếu.
Ý nghĩa của Lễ Tịch điền được vua Thiệu Trị thể
hiện trong bài Thường Mậu quan canh, nhân một lần
lên đài quan canh xem các quan cày ruộng: