Lịch sử Thái Lan

 
 
 
 
 
 
 
L ch s  Thái Lanị ử
L ch s  Thái Lanị ử  b t đ u t  nh ng ắ ầ ừ ữ ng i Tháiườ  di c  vào khu v c ư ự Thái Lan hi nệ 
nay trong thiên niên k  th  nh tỷ ứ ấ . Ng i Thái thành l p nh ng qu c gia riêng c a h .ườ ậ ữ ố ủ ọ  
Nh ng qu c gia này b  đe d a b i ữ ố ị ọ ở Mi n Đi nế ệ  và Đ i Vi tạ ệ , cũng nh  s  đ i đ u gi aư ự ố ầ ữ  
ng i Thái và ườ ng i Làoườ . Trong th  k  19ế ỷ  và đ u ầth  k  20ế ỷ , Thái Lan là qu c gia duyố 
nh t   ấ ở Đông Nam Á không tr  thành thu c đ a c a các đ  qu c ở ộ ị ủ ế ố châu Âu. Sau s  k tự ế  
thúc c a n n ủ ề quân ch  chuyên chủ ế năm 1932, Thái Lan n m d i ch  đ  quân s  trongằ ướ ế ộ ự  
60 năm tr c khi chuy n sang th  ch  ướ ể ể ế quân ch  l p hi nủ ậ ế  nh  hi n nay.ư ệ
Các kh o c  h c đã tìm th y t i ả ổ ọ ấ ạ Ban Chiang, Thái Lan nhi u công c  đ  đ ng vàề ụ ồ ồ  
n n ềvăn minh lúa n cướ  t n t i vào kho ng 3600 năm TCN.ồ ạ ả
Các n n văn minh ềMalay, Mon và Khmer t ng phát tri n th nh v ng trên lãnhừ ể ị ươ  
th  Thái Lan hi n nay. Đáng chú ý là V ng qu c ổ ệ ươ ố Srivijaya   mi n nam, ở ề Dvaravati ở 
mi n trung và ềĐ  ch  Khmerế ế    ởAngkor. Ng i Thái có liên h  ngôn ng  v i m t sườ ệ ữ ớ ộ ố 
dân t c t i mi n Nam c a ộ ạ ề ủ Trung Qu cố, và có l  s  di dân t  mi n Nam Trung Qu c đãẽ ự ừ ề ố  
x y ra r t s m, qua phía b c c a ả ấ ớ ắ ủ Lào.

V ng qu c Sukhothaiươ ố

Nh ng nhóm ng i Thái có l đã b t đ u di c đ n vùng đ t ngày nay là Tháiữ ườ ẽ ắ ầ ư ế ấ

Lan ngay t th k th VIII. Ng i ừ ế ỷ ứ ườ Khmer đã dùng h làm lính t th k XII. Nh ngọ ừ ế ỷ ư

khi quy n l c c a ng i ề ự ủ ườ Môn và ng i Khmer suy y u thì quy n l c c a các v ngườ ế ề ự ủ ươ

tri u khác b t đ u tăng lên. Vào năm 1238, ng i Thái Sukhothai không ch t ch iề ắ ầ ườ ở ỉ ừ ố

đóng thu s d ng n c cho nh ng lãnh chúa ng i Khmer mà h còn đánh đu i luônế ử ụ ướ ữ ườ ọ ổ

nh ng lãnh chúa đó ra kh i vùng đ t này và thi t l p nên m t nhà n c m i. V th lĩnhữ ỏ ấ ế ậ ộ ướ ớ ị ủ

m i là ớSri Indradit chi m l y ngai vàng. V i các th n dân c a mình, ông ta gi ng nhế ấ ớ ầ ủ ố ư

m t ng i cha h n là m t ông vua, m t th lĩnh đáng kính h n là m t nhà cai tr đ c tài.ộ ườ ơ ộ ộ ủ ơ ộ ị ộ

D i tri u đ c vua vĩ đ i nh t c a mình, vua ướ ề ứ ạ ấ ủ Ramkhamhaeng (1279 ? - 1317 ?), ng iườ

Sukhothai đã xâm chi m lãnh th c a ng i Khmer đ n t n mi n Nam ế ổ ủ ườ ế ậ ề Nakhon Si

Thammarat. Cũng chính ông vua này đã t o ra b ng ch cái đ u tiên c a ng i Thái vàạ ả ữ ầ ủ ườ

đã làm cho th n dân c a ông hi u rõ s coi tr ng c a ông dành cho ngh thu t. Nh ngầ ủ ể ự ọ ủ ệ ậ ư

sau cái ch t c a ông vào năm 1300 đã báo hi u s suy đ i c a đ qu c Sukhothai.ế ủ ệ ự ồ ủ ế ố

Tho t đ u nh ng t nh n m quanh Sukhothai đã h y b t t c nh ng ràng bu c v i đạ ầ ữ ỉ ằ ủ ỏ ấ ả ữ ộ ớ ế

qu c này. R i đ n l t ng i Môm c a ố ồ ế ượ ườ ủ Pegu t n công và chi m m t ph n bán đ oấ ế ộ ầ ả

Malay. Cu i cùng m t nhà n c m i ra đ i vào năm 1378, nó t n công và chi m đóngố ộ ướ ớ ờ ấ ế

Sukhothai. T đó tr đi v ng qu c Ayuthaya, đ c thành l p vào năm 1350, tr thànhừ ở ươ ố ượ ậ ở

nhà n c hùng m nh nh t trong s t t c nh ng v ng qu c Thái t ng t n t i cho đ nướ ạ ấ ố ấ ả ữ ươ ố ừ ồ ạ ế

bây gi .ờ

V ng qu c Ayutthayaươ ố

Ayutthaya là m t nhà n c mà đó đ c Vua đ c xem nh v chúa t c a m iộ ướ ở ứ ượ ư ị ể ủ ọ

sinh linh trong v ng qu c. Th m chí ng i ta ph i dùng m t th ngôn ng dành riêngươ ố ậ ườ ả ộ ứ ữ

cho hoàng gia khi nói v đ c Vua hay gia đình c a ngài. T ch c xã h i c a Ayutthayaề ứ ủ ổ ứ ộ ủ

đ c đ nh hình d i tri u ượ ị ướ ề Vua Trailok (1448 - 1488). Các quí t c thu c nh ng t ng l pộ ộ ữ ầ ớ

khác nhau đ c phân lo i và ban t c hi u tùy theo h có bao nhiêu đ t; th ng dânượ ạ ướ ệ ọ ấ ườ

không đ c cho phép có nh ng quan h thông th ng v i h . Ch đ nô l r t phượ ữ ệ ườ ớ ọ ế ộ ệ ấ ổ

bi n, mà n n nhân th ng là các tù binh chi n tranh. Bành tr ng m r ng và chi nế ạ ườ ế ướ ở ộ ế

tranh v i nh ng n c láng gi ng là nh ng s ki n n i b t trong hai th k đ u tiên c aớ ữ ướ ề ữ ự ệ ổ ậ ế ỷ ầ ủ

 
 
 
 
 
 
 
tri u đ i Ayutthaya. Sau khi tiêu di t đ c Sukhothai, tri u đ i Ayutthaya, còn đ cề ạ ệ ượ ề ạ ượ  
bi t đ n d i cái tên ế ế ướ Xiêm La (Siam), b t đ u xâm chi m mi n Nam. Vào năm 1431,ắ ầ ế ề  
Vua Boromaraja đ  nh  c p thành ph  Khmer ệ ị ướ ố Angkor Thom, bu c nh ng ng i Khmerộ ữ ườ  
ph i d i v  ả ờ ề Phnom Penh. S  ki n này đã đ t d u ch m h t cho quy n l c c a ng iự ệ ặ ấ ấ ế ề ự ủ ườ  
Khmer trong đ a h t tôn giáo. Nh ng v ng qu c Xiêm đã th t b i trong vi c chinhị ạ ư ươ ố ấ ạ ệ  
ph c v ng qu c ụ ươ ố Chiang Mai   mi n B c. D i s  cai tr  c a Vua Tilokaraja, Chiangở ề ắ ướ ự ị ủ  
Mai đã đ ng v ng tr c t t c  nh ng cu c t n công c a Xiêm. Trong th i gian đó, m tứ ữ ướ ấ ả ữ ộ ấ ủ ờ ộ  
hi m h a m i đã n i lên   s n phía Tây n c Xiêm, khi các tri u vua Mi n Đi n đ yể ọ ớ ổ ở ườ ướ ề ế ệ ầ  
tham v ng b t đ u ti n vào vùng đ t này. Th m chí Chiang Mai cũng b  r i vào tayọ ắ ầ ế ấ ậ ị ơ  
quân xâm lăng vào năm 1557. Còn Ayutthaya thì ph i đ u hàng vào năm 1569. Xiêm trả ầ ở 
thành lãnh th  c a Mi n Đi n mãi cho đ n năm 1584, khi hoàng t  ổ ủ ế ệ ế ử Naresuan n m l yắ ấ  
c  h i t  cu c chi n tranh   Mi n Đi n, ông đã tuyên b  đ c l p. Naresuan lên ngôiơ ộ ừ ộ ế ở ế ệ ố ộ ậ  
vua vào năm 1590, và ch  trong vòng ba năm ông đã đu i h t ng i Mi n Đi n ra kh iỉ ổ ế ườ ế ệ ỏ  
đ t n c. Ông tr  thành ng i cai tr  m t vùng đ t mênh mông, bao g m t t c  cácấ ướ ở ườ ị ộ ấ ồ ấ ả  
vùng lãnh th  ổmi n B cề ắ  và m t ph n c a  ộ ầ ủ Lào. Trong th  k  ti p theo, v ng qu cế ỷ ế ươ ố  
Xiêm b t đ u thu hút s  chú ý c a ng i ph ng Tây. Nh ng th ng nhân ắ ầ ự ủ ườ ươ ữ ươ Hà Lan đã 
đ n buôn bán   mi n Nam ế ở ề Pattani t  năm 1601, và nh ng lái buôn ng i ừ ữ ườ Anh đã đ nế 
Ayutthaya vào năm 1612. Ng i  ườ Châu Âu  c nh tranh nhau nh m giành nh ng đ cạ ằ ữ ặ  
quy n v  b n c ng và buôn bán, và cu c c nh tranh đã lên đ n đ nh đi m d iề ề ế ả ộ ạ ế ỉ ể ướ  
th i ]]Narai]] Đ i đ  (1656 - 1688). Vua Xiêm c  các s  th n đ n n c Pháp, và vuaờ ạ ế ử ứ ầ ế ướ  
Pháp Louis XIV đã c  m t s  th n đ n g p vua Narai đ  đáp l . Nh ng v i cái ch tử ộ ứ ầ ế ặ ể ễ ư ớ ế  
c a Narai, ng i châu Âu b ng th y mình không còn đ c  u đãi nh  tr c n a, trongủ ườ ỗ ấ ượ ư ư ướ ữ  
khi đó nh ng cu c n i lo n đã bùng n    kh p x  Xiêm. Ngay l p t c ng i Mi nữ ộ ổ ạ ổ ở ắ ứ ậ ứ ườ ế  
Đi n tranh th  c  h i chi m l y mi n B c. V ng qu c Xiêm suy y u gi  đây khôngệ ủ ơ ộ ế ấ ề ắ ươ ố ế ờ  
còn là đ i th  c a Mi n Đi n n a. Trong khi Ayutthaya đang h ng th i kỳ  n đ nhố ủ ủ ế ệ ữ ưở ờ ổ ị  
cu i cùng d i tri u vua ố ướ ề Boromakot (1733 - 1753), thì tháng 4 năm 1767 binh lính Mi nế 
Đi n đã thiêu r i kinh đô Xiêm.ệ ụ
V ng tri u Chakriươ ề
Khi v ng qu c Ayutthaya s p đ , m t v  t ng ng i Xiêm có tên là ươ ố ụ ổ ộ ị ướ ườ Taksin 
cũng đang   đó. T p h p nh ng ng i  ng h  mình thành m t đ i quân, m t năm sauở ậ ợ ữ ườ ủ ộ ộ ộ ộ  

 
 
 
 
 
 
 
đó ông đã chi m l i đ c thành ph , nh ng Ayutthaya đã b  tàn phá tr  tr i đ n n i ôngế ạ ượ ố ư ị ơ ụ ế ỗ  
quy t đ nh d i th  đô ra xa h n, xuôi theo dòng sông đ n ế ị ờ ủ ơ ế Thonburi. V i s  giúp s c c aớ ự ứ ủ  
hai v  t ng khác là anh em ị ướ Chao Phraya Chakri và Chao Phraya Surasih, Taksin đã chinh 
ph c đ c các n c ch  h u hung t n, đ y lui s  t n công c a ng i ụ ượ ướ ư ầ ợ ẩ ự ấ ủ ườ Mi n Đi nế ệ  và 
chi m l i vùng mi n B c. Nh ng nh ng thành công liên ti p r t cu c đã khi n ông taế ạ ề ắ ư ữ ế ố ộ ế  
m t h t lý trí, và tr  nên tàn ác c c kỳ. Nh ng viên t ng thu c h  đã tru t ngôi vàấ ế ở ự ữ ướ ộ ạ ấ  
chém đ u ông ta vào năm 1782. ầChao Phraya Chakri, th ng đ c bi t nhi u h n d iườ ượ ế ề ơ ướ  
cái tên Rama đ  Nh t, đã tr  thành v  vua m i. Ông là ng i khai sinh tri u đ i Chakriệ ấ ở ị ớ ườ ề ạ  
v n t n t i cho đ n t n ngày nay. Rama đ  Nh t l i d i đô, l n này là v  ẫ ồ ạ ế ậ ệ ấ ạ ờ ầ ề Bangkok, ông 
cho xây d ng thành ph  theo ki u m u Ayutthaya. Ông cũng làm h i sinh n n nghự ố ể ẫ ồ ề ệ 
thu t và văn hóa Thái Lan, m t ph n d a vào trí nh  c a nh ng ng i già c  đã đàoậ ộ ầ ự ớ ủ ữ ườ ả  
thoát đ c khi Ayutthaya b  h y di t. Châu Âu th i đó đang b n r n v i cu c chi nượ ị ủ ệ ờ ậ ộ ớ ộ ế  
tranh Napoleon. Nh ng t  năm 1818, Xiêm l i m  c a và ti p xúc v i ph ng Tây, b tư ừ ạ ở ử ế ớ ươ ắ  
đ u b ng m t hi p đ nh v i ng i ầ ằ ộ ệ ị ớ ườ B  Đào Nhaồ. V i m c tiêu chung là giành đ cớ ụ ượ  
nh ng đi u kho n buôn bán t i hu  và nh ng đ c quy n đ c l i khác, hai n c Anh vàữ ề ả ố ệ ữ ặ ề ặ ợ ướ  
M  đã ký k t các hi p  c v i Xiêm vào các năm 1826 và năm 1833.ỹ ế ệ ướ ớ
Th i kỳ 1763-1932ờ
Năm 1763 cu c t n công l n nh t c a ng i Mi n Đi n di n ra. Nh ng ng iộ ấ ớ ấ ủ ườ ế ệ ễ ữ ườ  
Xiêm ngay l p t c phát đ ng m t cu c ph n công. ậ ứ ộ ộ ộ ả Taksin, m t v  t ng ộ ị ướ g c Hánố, đã tổ 
ch c kháng chi n, đ y lùi ng i Mi n Đi n và l p ra m t th  đô m i   ứ ế ẩ ườ ế ệ ậ ộ ủ ớ ở Bangkok. Từ 
đó ông b t đ u cu c chinh ph c toàn b  các dân t c Thái. Taksin t n công ng i Mi nắ ầ ộ ụ ộ ộ ấ ườ ế  
Đi n   phía b c năm 1774 và chi m ệ ở ắ ế Chiang Mai năm 1776, th ng nh t Thái Lan. Nămố ấ  
1782 Chaophraya Chakri ph  tru t Taksin kh i ngôi vua n c Xiêm, lên ngôi và trế ấ ỏ ướ ở 
thành vua Rama I, l p ra tri u đ i ậ ề ạ nhà Chakri, t n t i cho đ n ngày nay.ồ ạ ế
Ch  đ  quân sế ộ ự
Năm 1932, Thái Lan chuy n t  ch  đ  quân ch  chuyên ch  sang l p hi n. Tháiể ừ ế ộ ủ ế ậ ế  
Lan n m d i ch  đ  đ c tài quân s .ắ ướ ế ộ ộ ự