Giáo án Chính tr ị Lê Th M An ị ỹ
Bài 5
Ự
Ế Ủ Ờ Ố
Ữ
B N C A S V N Đ NG VÀ PHÁT TRI N C A XÃ H I (Ti
Ậ Ơ LĨNH V C KINH T C A Đ I S NG XÃ H I NH NG QUY LU T C t 4) ế
Ủ Ự Ậ Ộ
Ộ Ể
Ộ
Ủ
Ả
I. M c đích, yêu c u: ụ ầ
1. M c đích: ụ
ự ứ ử ữ ể ệ ể ậ ị
- Xây d ng quan đi m duy v t bi n ch ng vè l ch s . Phê phán nh ng quan đi m sai trái.
2. Yêu c u:ầ
- V n đ s n xu t v t ch t và ph ng th c s n xu t c a xã h i. ấ ậ ề ả ấ ấ ươ ứ ả ấ ủ ộ
- N i dung ý nghĩa và nh ng quy lu t c b n. ậ ơ ả ữ ộ
II. Gi ng bài m i: ớ ả
Giáo viên
ả ầ Ự ấ ủ ả ậ
ủ ử ủ ủ ộ ủ ự ậ ộ ộ ự ể ữ ủ
ệ ố ự ư
ữ ề ả ng siêu t ng đ … ế t h c duy v t siêu hình gi ậ ế ọ ộ ẫ ỏ
t các th i kì l ch s . ử ứ ể ử ờ ấ ặ i. ơ ở ả ầ ườ ấ ậ ườ i, v n đ ng và phát tri n c a xã h i. N i dung ộ I. LĨNH V C KINH T C A Đ I S NG XÃ H I Ế Ủ Ờ Ố Ộ 1. S n xu t ra c a c i v t ch t là yêu c u khách ấ i và phát tri n c a xã h i quan c u s t n t ả ự ồ ạ ộ ể ủ Quan đi m c a ch nghĩa duy tâm và ch nghĩa duy ủ ủ ể v t siêu hình v l ch s ề ị ậ - Ch nghĩa duy tâm ch quan cho s v n đ ng phát ừ tri n c a xã h i có nguyên nhân, đ ng l c là t nh ng vĩ nhân. Ch nghĩa duy tâm khách và tôn giáo ự thì cho nguyên nhân và đ ng l c đó trong các l c ự ộ l nhiên nh “ý ni m tuy t đ i”, chúa, ượ ệ th ượ - Tri ấ i thích v nh ng v n ẳ đ c a xã h i v n không tránh kh i duy tâm. Ch ng ề ủ ng chính c u s phát tri n h n cho tôn giáo là l c l ể ả ự ự ượ ạ l ch s , là căn c đ phân bi ệ ị ị Quan đi m c a tri t h c Mác-Lênin ế ọ ủ ể - S n xu t v t ch t là yêu c u khách quan, là c s ấ ấ ậ c a s t n t ủ ự ồ ạ ể ủ ậ ộ ộ ộ ậ ượ ỉ ậ i là s n xu t.” ườ ủ ả ậ ả ả ấ ủ ể ế ế - S n xu t v t ch t là c s hình thành các lo i quan ơ ở ả ạ ấ ậ ộ t t ch xã h i ng, các quan h và các thi đi m t ệ ư ưở ể khác nhau. S n xu t v t ch t là ho t đ ng đ c tr ng ư ạ ộ ả i và xã h i loài ng c a con ng ộ ủ Theo Ăngghen “đi m khác nhau căn b n ả ể i và xã h i loài v t là gi a xã h i loài ng ữ ườ ộ ch : loài v t may l m ch hái l m, trong ắ ỗ ở khi con ng ấ ấ Trong quá trình s n xu t ra c a c i v t ch t ấ i và phát tri n c a mình, con cho s t n t ự ồ ạ ặ i đ ng th i sáng t o ra toàn b các m t ng ộ ạ ờ ườ ồ c, pháp c a đ i s ng xã h i. t ướ ừ ộ ờ ủ quy n, đ o đ c, ngh thu t… đ u hình ề ệ nhà n ậ ố ạ ứ ề
Trang 1
Giáo án Chính tr ị Lê Th M An ị ỹ
ơ ở ả ấ ổ ế ấ ậ ấ ậ ự ế ơ ở ấ ộ ộ - S n xu t v t ch t còn là c s cho s ti n b xã ả h i.ộ ậ ả ấ ủ ụ ế ạ ầ ồ ạ i.ườ ể ạ ồ ườ
i t ớ ự ấ ạ
i. ầ ườ ứ ấ ứ ấ ậ ự ệ ả ấ ủ ng th c s n xu t ấ ứ ả 2. C u trúc và vai trò c a ph C u trúc c a ph ạ ị ấ ị ủ ươ ng th c s n xu t ấ ứ ả ươ ủ ấ i. thành bi n đ i trên c s s n xu t v t ch t. ấ ấ ậ ườ ử S n xu t v t ch t là quá trình con ng i s ả ự d ng công c lao đ ng tác đ ng vào t ộ ụ nhiên, c i bi n các d ng v t ch t c a t ấ ủ ự ạ ả ỏ nhiên nh m t o ra c a c i v t ch t th a ậ ủ ằ mãn nhu c u t n t i và phát tri n c a con ể ng i và phát tri n con Trong quá trình t n t i không thõa mãn v i nh ng cái đã có ng ữ ớ nhiên mà luôn ti n hành s n trong gi ế ẵ ư ệ s n xu t v t ch t nh m t o ra các t li u ấ ậ ằ ả s n xu t nh m đáp ng nhu c u ngày càng ứ ằ ấ ả phong phú, đa d ng c a con ng ạ ủ Ph ng th c s n xu t là cách th c con ả ươ ng ấ i th c hi n qua trình s n xu t v t ch t ườ nh ng giai đo n l ch s nh t đ nh c a xa ở ử ữ h i loài ng ộ ườ
ng s n xu t: m i quan h gi a con ng ố ả ệ ữ ự ượ ộ ủ ụ ự nhiên c a ph ấ nhiên, là trình đ chinh ph c t i, là m t t ủ ươ ng s n xu t bao g m: t ấ ấ ặ ự ả ỹ ớ ộ ấ ồ ụ ộ ộ ộ
ấ ệ ả ả ệ ữ ặ ấ ươ li u s n xu t, quan h ệ ả ả ấ ấ ộ ẩ ặ
ệ ơ ả ệ ở ữ ế ở ữ ộ ể ổ ứ ế ự ộ ư
ng th c s n xu t ứ ả ấ ng th c s n xu t quy t đ nh tính ch t c a xã ế ị ấ ươ ứ ả ấ ủ ươ
ng th c s n xu t quy t đ nh k t c u c a xã ứ ả ế ấ ế ị ươ ủ ấ
ế ị ươ ấ ng xu t s n xu t quy t đ nh s chuy n hóa i qua các giai đo n l ch s khác ự ạ ị ể ử ườ
L c l ng sx và qhsx là hai m t c a ptsx, - L c l ườ i v i t nhiên c a con ớ ự ng ấ ng th c s n xu t. ườ ứ ả li u s n xu t và L c l ồ ự ượ ả ư ệ i lao đ ng v i trình đ k thu t, k năng và thói ng ậ ộ ỹ ườ quên trong lao đ ng c a h . T li u s n xu t g m có ủ ọ ư ệ ả ng lao đ ng và công c lao đ ng, trong đó đ i t ố ượ ộ ớ đ ng nh t luôn đ i m i công c lao đ ng là y u t ổ ấ ế ố ộ ụ theo ti n trình phát tri n khách quan c a s n xu t v t ấ ậ ủ ả ể ế ch t.ấ - Quan h s n xu t là m i quan h gi a ng ườ ớ i v i ố ộ ủ nhau trong quá trình s n xu t, là m t xã h i c a ấ ng th c s n xu t. Quan h s n xu t bao g m: ph ồ ứ ả ệ quan h s h u đ i v i t ệ ở ữ ố ớ ư ệ trong t ch c, qu n lý, phân công lao đ ng và quan ứ ổ ả h trong phân ph i s n ph m lao đ ng. Trong đó, ộ ố ả ệ quan h s h u đ i v i t ế li u s n xu t là m t quy t ấ ệ ở ữ ố ớ ư ệ ả đ nh các quan h khác. ị ở ữ ư Có hai ki u c b n trong quan h s h u: s h u t ệ ở ữ nhân và s h u xã h i. Tùy theo ki u quan h s h u ch c, qu n lý và phân d n đ n s khác nhau trong t ả ẫ công lao đ ng cũng nh trong phân ph i s n ph m ẩ ố ả lao đ ng.ộ Vai trò c a ph ủ - Ph h i.ộ - Ph h i.ộ - Ph ấ ả c a xã h i loài ng ộ ủ nhau. Nh n th c vai trò c a ph ậ ấ ố ớ ng th c s n xu t đ i v i ứ ả ươ ứ ủ ự ượ ặ ủ
Trang 2
Giáo án Chính tr ị Lê Th M An ị ỹ
ủ ệ ộ ệ ủ ươ ả , công nghi p hóa, hi n đ i hóa l ạ ệ ứ ạ ẫ ẩ ợ ậ ủ ộ ự ả ề ấ ấ ủ ự ậ ấ Ữ ể ấ ậ Ộ ể ậ ề ự ợ ủ ộ ấ ắ ướ ế ng: “Phát s phát tri n c a xã h i, Đ ng ta ch tr ể ự nhi m tri n kinh t ệ ầ ế ể v trung tâm”. “ Đ y m nh công nghi p hóa, hi n ệ ệ ạ ụ đ i hóa nông nghi p và nông thôn, gi ế ồ i quy t đ ng ệ ạ b các v n đ nông nghi p, nông thôn và nông dân”. ệ ộ II. NH NG QUY LU T C B N C A S V N Ủ Ự Ậ Ậ Ơ Ả Đ NG VÀ PHÁT TRI N XÃ H I Ộ Ể ấ 1. Quy lu t v s phù h p c a quan h s n xu t ệ ả v i tính ch t và trình đ phát tri n c a l c l ể ủ ự ượ ng ớ s n xu t. ả ấ ừ
ấ ề ệ ườ ụ ự ể ả ộ ộ ủ ụ ộ ả ộ ỹ ứ ủ ộ ụ ụ ọ ộ ế ạ ả ả ộ ớ ể ọ ộ ị ộ ộ ộ ấ ấ ụ ủ ự ườ ộ ụ ự ể ệ ấ ộ ộ ấ ả ấ ọ ng s n xu t. ộ ủ ự a. Khái ni m v tính ch t và trình đ c a l c l ng s n xu t ấ ượ ng s n xu t là tính ch t cá - Tính ch t c a l c l ấ ủ ự ượ ấ ấ ư ệ li u nhân hay tính ch t xã h i trong vi c s d ng t ệ ử ụ ộ ấ lao đ ng, mà ch y u là công c lao đ ng trong vi c ệ ủ ế ộ ch t o s n ph m. ẩ ng s n xu t là trình đ phát - Trình đ c a l c l ấ ộ ủ ự ượ ụ tri n khoa h c công ngh , khoa h c k thu t, công c ọ ỹ ệ ậ i lao đ ng. lao đ ng, phân công lao đ ng và ng Trong đó, phân công lao đ ng và trình đ chuyên môn ộ hóa là s bi u hi n rõ ràng nh t. Công c lao đ ng là ộ ể ủ ự tiêu chí quan tr ng nói lên trình đ phát tri n c a l c l ượ ả ấ ệ ộ i không tách r i nhau, tác đ ng chúng t n t ờ ồ ạ i l n nhau m t cách bi n ch ng, t o qua l ạ thành quy lu t “S phù h p c a qhsx v i ớ tính ch t và trình đ c a llsx- quy lu t c ậ ơ ộ ủ b n nh t c a s v n đ ng, phát tri n xã h i. ộ ộ ả ấ ng chung c a s n xu t v t ch t Khuynh h ủ ả ướ là không ng ng phát tri n. S phát tri n đó ể ự ừ ể s phát tri n suy cho cùng là b t ngu n t ồ ừ ự c h t là công c lao đ ng. c a llsx mà tr ộ ụ ủ Trình đ c a llsx trong t ng giai đo n l ch ạ ị ộ ủ ủ s th hi n trình đ chinh ph c t nhiên c a ử ể ệ trình i. trình đ c a llsx bi u hi n co ng ệ ở đ c a công c lao đ ng, trình đ , kinh ộ ủ ộ ộ ổ nghi m và k năng lao đ ng, trình đ t ệ ườ i, ch c và phân công lao đ ng c a con ng trình đ ng d ng khoa h c công ngh vào ộ ứ ệ s n xu t. ả ấ G n li n v i trình đ c a llsx là tính ch t ấ ộ ủ ề ắ ể . Trong l ch s xã h i llsx phát tri n c a llsx ử ủ ộ t ch tính ch t cá nhân lên tính ch t xã h i ừ ỗ hóa cao. Khi sx d a trên công c th công, phân công lao đ ng th p kém thì llsx mang i trình tính ch t cá nhân. Khi s n xu t đ t t ấ ạ ớ đ co khí, hi n đ i phân công lao đ ng xã ộ ạ ộ h i phát tri n thì llsx có tính ch t xã h i hóa. ộ ộ ể ấ
ự ậ ế ị ộ S v n đ ng, phát tri n c a llsx quy t đ nh ể và làm thay đ i qhsx phù h p v i nó. ủ ợ ổ ớ
ố ả ng s n ữ ự ượ
ệ ệ ệ ả ấ ấ ả ệ ả ề ỏ ấ ả y đ đ m b o cho phù h p. ấ ấ ổ ề ấ ả ệ ả ổ ị ư ng đ i và tác đ ng tr l ự ượ ả ấ ấ ộ ả ng s n xu t đã thay đ i v tính ch t và ự ượ ể ộ ả ự ượ ớ Llsx quy t đ nh qhsx nh ng qhsx cũng có ế tính đ c l p t ở ạ ự i s ố ộ ậ ươ phát tri n c a llsx. ể ủ ợ ng s n xu t cũ m t đi, l c l ệ ả ờ ớ ấ ả ệ ả ờ l i l c l ở ạ ự ượ ợ ệ ả ả ng s n ấ ộ ấ ế ẽ ị
ệ ả ấ ợ ớ ữ ớ ẫ ả ậ ng s n xu t phát tri n, ng i n u quan h c l ộ ủ ự ượ ấ ủ i th i kìm hãm s phát tri n c a Khi qhsx l ể ự ỗ t y u s b thay th b ng m t qhsx llsx thì t ộ ế ằ i quy t mâu m i phù h p. Tuy nhiên vi c gi ả ế ệ ợ thu n gi a llsx và qhsx ko ph i đ n gi n mà ả ả ơ ph i thông qua nh n th c và ho t đ ng c i ả ứ ạ ộ ấ t o xã h i c a con ng i thông qua đ u ườ ộ ủ ạ tranh giai c p, cách m ng c a xã h i. ộ ủ ấ ạ b. M i quan h bi n ch ng gi a l c l ứ xu t và quan h s n xu t ấ ấ ng s n xu t quy t đ nh quan h s n xu t: - L c l ế ị ả ự ượ ấ ng s n xu t nh th nào v tính ch t và + L c l ấ ư ế ự ượ trình đ thì nó đòi h i quan h s n xu t ph i nh th ư ế ộ ệ ả ấ ợ ể ả + Khi l c l trình đ thì quan h s n xu t cũng thay đ i theo đ đ m b o phù h p. ả + Khi l c l ả ng s n ả xu t m i ra đ i thì quan h s n xu t cũ cũng ph i ấ m t đi và quan h s n xu t m i ph i ra đ i đ đ m ờ ể ả ấ ấ b o s phù h p. ả ự - Quan h s n xu t tác đ ng tr xu t:ấ + N u quan h s n xuât phù h p v i tính ch t và ế ng s n xu t thì nó thúc đ y l c trình đ c a l c l ẩ ự ả ấ ệ l ượ ạ ế ể ả ượ s n xu t không phù h p thì nó kìm hãm, th m chí phá ậ ấ ả v l c l ỡ ự ượ ợ ng s n xu t. ấ ả
Trang 3
Giáo án Chính tr ị Lê Th M An ị ỹ
ọ ấ ấ ượ ấ ộ ủ ự ượ ề ữ ề ấ ả ế ộ c g i là phù v i tính ch t và ớ ng s n xu t khi nó t o ra nh ng ữ ả ố ủ ự c a l c ệ ng s n xu t kêt h p v i nhau m t cách hài hòa ớ
ự ả ữ ỉ ế ễ ộ ầ ứ
ng l ố ổ ườ ớ ủ i đ i m i c a ậ ả c ta ch tr ả ự ướ
ề ủ ự ườ ề ủ c theo đ nh h th tr ế ị ườ
nhà n ứ ế ề vai trò ch đ o”.(Đ i h i X) ữ ố ứ ữ ơ ệ ệ ng t ng ầ ượ h t ng và ki n trúc ế ề ơ ở ạ ầ ế
ệ ả c a m t hình thái kinh t ơ ấ ữ ộ ệ ả ấ ấ ị ệ ả ấ ướ ầ ố ế xã h i t ị ố ố ủ ư ặ ộ
ượ ầ ng t ng do c ầ ượ ấ ủ ế ướ ộ ặ ấ ế ị ế ế ế ị ố ị ầ ị ề ị ộ ờ ố ấ ơ ở ạ ầ ướ ầ ậ ộ ộ ể ủ ị ố . ả ng t ng, nhà n ượ ấ ế ữ ơ ở ạ ầ ậ ổ ị nh tôn giáo, ngh ượ ữ ư ế ơ Tính ch t c a ki n trúc th ấ s h t ng quy t đ nh.Trong xh có giai c p, ở ạ ầ thì giai c p nào th ng tr v m t kinh t cũng chi m đ a v chính tr và đ i s ng tinh ề th n c a xã h i. Các cu c đ u tranh v chính tr là bi u hi n đ i kháng trong đ i ờ ệ s ng kinh t ố Trong đó chính tr pháp lu t thay đ i nhanh chóng, còn nh ng y u t ệ ế ố thu t ch m thay đ i. ổ ậ ậ
ượ ng ả ự ư ế ấ + Quan h s n xu t đ ệ ả trình đ c a l c l ạ ti n đ , nh ng đi u ki n cho các y u t ề l ợ ượ trong quá trình s n xu t. ấ ấ ớ ự ượ + S phù h p gi a quan h s n xu t v i l c l ng ệ ả ợ s n xu t không ch xu t hi n m t l n mà là m t quá ấ ấ ộ ệ ả trình, m t “cân b ng đ ng” đáp ng di n bi n nhanh ộ ằ ộ ng s n xu t. chóng c a l c l ấ ả ủ ự ượ V n d ng quy lu t trong đ ậ ụ Đ ng ta ấ ng th c hi n nh t - “Đ ng và Nhà n ệ ủ ươ và hàng quán và lâu dài chính sách phát tri n kinh t ế ể hóa nhi u thanh ph n, v n đ ng theo c ch th ị ế ơ ộ ậ ầ ướ ng ng có s qu n lý c a nhà n tr ị ướ ả xã h i ch nghĩa; đó là n n kinh t ng đ nh ộ ị h ng xã h i ch nghĩa”.(Đ i h i IX) ạ ộ ủ ộ ướ nhi u hình th c s h u, - “Phát tri n n n kinh t ở ữ ề ề ế ể ướ c trong đó kinh t nhi u thành ph n kinh t ế ầ gi ạ ộ ủ ạ 2. Quy lu t gi a m i quan h bi n ch ng gi a c ậ ữ s h t ng và ki n trúc th ở ạ ầ a. Khái ni m v c s ệ ng t ng th ầ ượ - C s h t ng là toàn b nh ng quan h s n xu t ấ ộ ơ ở ạ ầ ế xã h p thành c c u kinh t ế ủ ợ h i nh t đ nh bao g m quan h s n xu t th ng tr , ị ố ồ ộ ộ xã h i quan h s n xu t tàn d c a hình thái kinh t ế ư ủ tr c đó và quan h s n xu t m m m ng c a hình ệ ả ủ ấ ệ ả ng lai. Trong đó quan h s n thái kinh t ộ ươ xu t th ng tr là ch đ o và chi ph i các quan h s n ệ ả ấ ủ ạ xu t khác và làm nên đ c tr ng c a m t lo i c s ạ ơ ở ấ h t ng nào đó. ạ ầ ể ng t ng là toàn b nh ng quan đi m - Ki n trúc th ộ ữ ế ng (chính tr , pháp quy n, đ o đ c, ngh thu t, ậ t t ệ ề ạ ị ứ ư ưở ng ng t ch t t h c…) và nh ng thi ứ tôn giáo, tri ế ươ ữ ế ọ ầ ch c qu n c, đ ng phái, giáo h i, các t (nhà n ứ ổ ả c hình thành trên m t c s h t ng chúng…) đ ộ ơ ở ạ ầ ượ nh t đ nh và ph n ánh c s h t ng đó. Trong ki n ế ấ ị trúc th ề ự c là b ph n có quy n l c m nh nh t. ạ b. M i quan h bi n ch ng gi a c s h t ng và ệ ệ ứ ố ng t ng ki n trúc th ầ ế ng t ng - C s h t ng quy t đ nh ki n trúc th ầ ượ ế ị ơ ở ạ ầ + C s h t ng nh th nào thì ki n trúc th ế ư ế ơ ở ạ ầ t ng d ng trên nó ph i nh th y đ đ m b o s ự ể ả ả ầ ng ng. t ươ ứ
Trang 4
Giáo án Chính tr ị Lê Th M An ị ỹ
ế ế ơ ở ạ ầ ổ ả ỏ ể ả
l i c s h ng t ng tác đ ng tr ộ ầ ượ ở ạ ơ ở ạ
ượ ầ ng t ng
ầ
ế ự c l ẽ ng t ng tiên ti n s thúc đ y c ế ẽ ể ế ạ ủ ạ ẩ ơ i n u ki n trúc ượ ng t ng b o th , l c h u s kìm hãm s phát ậ
ủ ầ ấ ộ ơ ở ạ ầ ệ ả ữ ế ủ ề ố ự ậ ụ ự ể nhà n ể ệ ố ị ộ ủ ả ấ ấ ấ ấ t ư ưở
ủ ề ả ạ ộ ậ ọ ỗ ộ ị ề ấ ụ + Khi c s h t ng bi n đ i thì nó đòi h i ki n trúc ổ th ng t ng cũng ph i bi n đ i theo đ đ m b o s ả ự ầ ế ượ t ng ng. ươ ứ - Ki n trúc th ế t ngầ + Trong tình hu ng nào thì ki n trúc th ố ế cũng ra s c b o v c s h t ng. ệ ơ ở ạ ầ ứ ả + N u ki n trúc th ượ ế ế s h t ng phát tri n. Ng ở ạ ầ th ượ ả ầ tri n c a c s h t ng. ể ủ ơ ở ạ ầ c. S v n d ng c a Đ ng ta ả ấ ớ - Xây d ng m t c s h t ng không thu n nh t v i nhi u ki u quan h s n xu t khác nhau. Trong đó ề vai trò ch đ o, cùng v i kinh c gi kinh t ủ ạ ướ ớ t t p th là n n t ng c a n n kinh t qu c dân. ế ề ả ế ậ c ta mang b n - H th ng chính tr -xã h i c a n ả ướ i lãnh đ o duy ch t giai c p công nhân, Đ ng là ng ạ ườ ng H Chí nh t l y ch nghĩa Mác-Lênin và t t ư ưở ồ Minh làm n n t ng t ng chính tr và kim ch nam ỉ ị cho m i ho t đ ng. - M i b ph n trong h th ng chính tr đ u xác đ nh ị ệ ố m c tiêu chung là ch nghĩa c ng s n, l y con ng ườ i ủ làm trung tâm cho m i ho t đ ng c a mình. ọ ộ ạ ộ ả ủ
Giáo viên h ướ ng d n duy t ệ ẫ Giáo viên t p sậ ự
Nguy n Văn Trang Lê Th M An ễ ị ỹ
Trang 5
