BỘ GIÁO DỤC
VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
Nguyễn Bá Kiên
NGHIÊN CỨU HÓA HỌC LIPID CA HAI LOÀI
SAN HÔ THY TỨC Millepora dichotoma VÀ
Millepora platyphylla Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT
Hà Nội - 2025
BỘ GIÁO DỤC
VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
Nguyễn Bá Kiên
NGHIÊN CỨU HÓA HỌC LIPID CA HAI LOÀI
SAN HÔ THY TỨC Millepora dichotoma VÀ
Millepora platyphylla Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT
Ngành: Hóa học các hợp chất thiên nhiên
Mã số: 9 44 01 17
Xác nhận của Học viện
Khoa học và Công nghệ
Người hướng dẫn 1
Lưu Văn Huyền
Người hướng dẫn 2
Trịnh Thị Thu Hương
Hà Nội - 2025
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án: "Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy
tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam" là công trình nghiên
cứu của chính mình dưới sự hướng dẫn khoa học của tập thể hướng dẫn. Luận án sử
dụng thông tin trích dẫn từ nhiều nguồn tham khảo khác nhau và các thông tin trích
dẫn được ghi rõ nguồn gốc. Các kết quả nghiên cứu của tôi được công bố chung với
các tác giả khác đã được sự nhất trí của đồng tác giả khi đưa vào luận án. Các số liệu,
kết quả được trình bày trong luận án là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công
bố trong bất kỳ một công trình nào khác ngoài các công trình công bố của tác giả.
Luận án được hoàn thành trong thời gian tôi làm nghiên cứu sinh tại Học viện Khoa
học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Hà Nội, ngày tháng năm 2025
Tác giả luận án
Nguyễn Bá Kiên
ii
LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến hai thầy, cô hướng
dẫn là TS. Lưu Văn Huyền và TS. Trịnh Thị Thu Hương những người thầy tận tâm
và nhiệt huyết đã định hướng giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu
làm luận án tại Học viện Khoa học và Công nghệ -Viện Hàn lâm Khoa học và Công
nghệ Việt Nam.
Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và kính trọng nhất đến GS.TS. Phạm Quốc
Long người luôn tâm huyết chỉ bảo và quan tâm em trong suốt quá trình làm luận án.
Tôi xin cảm ơn Ban Lãnh đạo, phòng Đào tạo, các phòng chức năng của Học
viện Khoa học và Công nghệ, Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Thổ
nhưỡng Nông hóa đã hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học
tập và nghiên cứu.
Tôi xin tỏ lòng kính trọng, biết ơn và tri ân sâu sắc đến cố GS. Andrey Imbs
Borisovich - Viện Hàn lâm khoa học Liên bang Nga đã giúp đỡ tôi trong quá trình
làm luận án.
Tôi cũng xin cảm ơn TS. Đặng Thị Phương Ly cùng nhóm nghiên cứu và các
anh chị em Phòng Hóa sinh hữu cơ - Viện HCTN đã hỗ trợ tôi trong quá trình làm
thực nghiệm cũng như thực hiện luận án, Trung tâm Khoa học Quốc gia về sinh vật
biển - Viện Hàn lâm khoa học Liên bang Nga đã hỗ trợ tôi đo phổ khối HPLC-HRMS.
Tôi xin tỏ lòng lời biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới toàn thể người thân
trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên để tôi hoàn thành luận án này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng năm 2025
Tác giả luận án
Nguyễn Bá Kiên
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG .............................................................................................. viii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... x
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TNG QUAN ..................................................................................... 4
1.1. Tổng quan về San hô và San hô thủy tức ......................................................... 4
1.1.1. Gii thiu chung v lp San hô và San hô thủy tức ................................... 4
1.1.2. Gii thiu chung v san hô thủy tức thuộc chi Millepora ......................... 6
1.2. Giới thiệu chung về Lipid ................................................................................ 11
1.2.1. Khái nim v lipid ...................................................................................... 11
1.2.2. Phân loi lipid ............................................................................................ 11
1.2.2.1. Lipid không phân cực ........................................................................ 12
1.2.2.2. Lipid trung tính.................................................................................. 12
1.2.2.3. Lipid phân cực ................................................................................... 14
1.3. Những nghiên cứu về lipid San hô và San hô thủy tức ................................. 20
1.3.1. Nghiên cứu v lipid tổng............................................................................ 20
1.3.2. Nghiên cứu v thành phần axit béo .......................................................... 24
1.3.3. Những nghiên cứu v các lp chất lipid ................................................... 25
1.3.4. Những nghiên cứu v các nhóm chất trong lp phospholipid phân cực 26
1.4. Giới thiệu chung về vi sinh vật cộng sinh Zooxanthellae ............................ 30
1.5. Giới thiệu chung về hai đối tượng nghiên cứu .............................................. 33
1.5.1. Gii thiu chung v loài san hô thủy tức Millepora dichotoma .............. 33
1.5.2. Gii thiu chung vê loài san hô thủy tức Millepora platyphylla ............. 36
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................... 38
2.1. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 38
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 38
2.2.1. Phương pháp thu và bảo quản mẫu.......................................................... 38
2.2.2. Phương pháp chiết và xác định hàm lượng lipid tổng ............................. 38
2.2.3. Phương pháp xác định thành phần và hàm lượng các axit béo ............. 39