Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao đầu dò huỳnh quang để phân tích đồng thời aflatoxin B1, B2, G1, G2 trong một số loại thực phẩm

Aflatoxin (AF) là một độc tố vi nấm nguy hiểm, do nấm Aspergillus sản sinh, gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe con người và động vật, bao gồm tổn thương DNA, ung thư và dị tật bẩm sinh. Đặc biệt, aflatoxin B1 (AFB1) được phân loại là chất gây ung thư nhóm 1. Các loại thực phẩm phổ biến như hạt có dầu, ngũ cốc, gia vị và trái cây khô thường bị nhiễm AF, gây thiệt hại kinh tế đáng kể và đe dọa an toàn thực phẩm trên toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam.

Nghiên cứu này hướng đến các nhà khoa học, nghiên cứu sinh trong lĩnh vực hóa phân tích và an toàn thực phẩm; các cơ quan quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; các doanh nghiệp sản xuất và chế biến thực phẩm; và cộng đồng khoa học quan tâm đến độc tố nấm mốc và sức khỏe cộng đồng.

Luận án này tập trung vào vấn đề ô nhiễm aflatoxin (AF) trong thực phẩm, một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng và kinh tế nông nghiệp. Mở đầu, luận án chỉ ra rằng AF, đặc biệt là AFB1, là chất gây ung thư nhóm 1 và thường nhiễm vào các loại thực phẩm thiết yếu như hạt có dầu, ngũ cốc, gia vị và trái cây khô, gây ra những hậu quả nghiêm trọng từ ngộ độc cấp tính đến ung thư gan. Các phương pháp phân tích AF hiện có như sắc ký bản mỏng, ELISA, HPLC-FD và LC-MS/MS còn tồn tại nhiều hạn chế về độ nhạy, độ phức tạp và chi phí. Để khắc phục, nghiên cứu này đề xuất phát triển và chuẩn hóa phương pháp sắc ký lỏng siêu hiệu năng cao với đầu dò huỳnh quang (UPLC-FD) không cần dẫn xuất để phân tích đồng thời aflatoxin B1, B2, G1, G2. Phương pháp này được kỳ vọng sẽ đơn giản, nhạy, tiết kiệm thời gian, dung môi và thân thiện với môi trường. Các mục tiêu cụ thể của luận án bao gồm: phát triển quy trình phân tích UPLC-FD cho bốn loại thực phẩm có nguy cơ cao là đậu phộng, bột ớt, nho khô và bắp; xác định hàm lượng aflatoxin trong các mẫu thực phẩm này thu thập tại TP.HCM giai đoạn 2020-2022; và đánh giá rủi ro phơi nhiễm AFB1 qua khẩu phần ăn đối với người trưởng thành Việt Nam ở các thể trạng khác nhau (gầy, bình thường, thừa cân). Những đóng góp mới của luận án bao gồm việc lần đầu tiên chuẩn hóa phương pháp UPLC-FD không dẫn xuất tại Việt Nam với độ nhạy cao (LOD 0,1 µg/kg; LOQ 0,3 µg/kg), đánh giá sơ bộ sự hiện diện và phân bố aflatoxin, phát hiện mối tương quan giữa AFB1 và tổng aflatoxin, và lần đầu tiên đánh giá phơi nhiễm AFB1 qua khẩu phần ăn cho người trưởng thành Việt Nam, cung cấp dữ liệu quan trọng cho công tác đánh giá rủi ro sức khỏe cộng đồng.