Luận văn cao học: Tăng cường quản lý ngân sách xã trên địa bàn Thị xã Sơn Tây - Hà Nội

PHẦN MỞ ĐẦU 1- Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu. Trong công cuộc đổi mới đất nước, xã là đơn vị hành chính cơ sở có tầm quan trọng đặc biệt, đó không chỉ là một đơn vị hành chính về mặt Nhà nước mà còn là “ngôi nhà chung” của cộng đồng dân cư. Chính quyền cấp xã là chính quyền nhỏ nhất, gắn bó mật thiết nhất với người dân và là đại diện của Nhà nước giải quyết mối quan hệ lợi ích giữa Nhà nước và nhân dân. Gắn kết hoạt động bình thường của chính quyền cấp xã là ngân sách cấp xã(gọi chung là ngân sách xã), phương tiện vật chất đảm bảo sự hoạt động bình thường của chính quyền cấp xã, là công cụ tài chính giúp chính quyền cấp xã thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao. Ngân sách cấp xã phải là công cụ thực sự và phương tiện vật chất bằng tiền tương xứng để thực hiện nhiệm vụ đó. Trong những năm qua, cùng với những đổi thay của đất nước, xây dựng nông thôn mới, ngân sách cấp xã đã có nhiều biến đổi tích cực, công tác quản lý điều hành ngân sách xã cũng đã góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển, giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội từ cơ sở. Nguồn thu của ngân sách xã đã không ngừng tăng lên, ngoài các khoản thu thường xuyên, ngân sách xã đã tích cực khai thác và huy động các nguồn khác tại địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý Ngân sách xã cũng đã bộc lộ những yếu kém và hạn chế nhất định. Hạn chế trong quản lý thu ngân sách do chưa tổ chức khai thác tiềm năng sẵn có, còn buông lỏng quản lý các nguồn thu được giao, để thất thu lớn. Hạn chế trong công tác lập, chấp hành, quyết toán ngân sách dẫn đến việc quản lý ngân sách cấp xã bị buông lỏng, thất thoát và lãng phí. Xuất phát từ tình hình đó thì vấn đề tìm biện pháp nhằm hoàn thiện từng bước công tác quản lý ngân sách ở cấp cơ sở mang một ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với từng địa phương trên địa bàn Thành phố Hà Nội nói chung và đối với Thị xã Sơn Tây nói riêng trong giai đoạn hiện nay. Với lý do trên tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài “Tăng cường quản lý ngân sách xã trên địa bàn Thị xã Sơn Tây – Hà Nội” 1 2- Mục đích vµ nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn. 2.1- Mục đích nghiên cứu: Kiến nghị c¸c gi¶i ph¸p nhằm tăng cường công tác quản lý NSX trên địa bàn Thị xã Sơn Tây cho phù hợp với điều kiện hiện nay. 2.2- Nhiệm vụ nghiên cứu. - Tr×nh bµy những nội dung lý luËn cơ bản của NSX và quản lý NSX. - Phân tích thực trạng quản lý NSX trên địa bàn thị xã Sơn Tây qua các năm 2010 - 2014. - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị về lý luận và thực tiễn nhằm tăng cường công tác quản lý NSX trên địa bàn thị xã Sơn Tây trong thêi gian tíi . 3- Đối tượng, phạm vi nghiên cứu. 3.1- Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý NSNN cấp xã trên địa bàn Thị xã Sơn Tây. 3.2- Phạm vi nghiên cứu: Các xã trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. 3.3- Thời gian nghiên cứu: Tình hình và số liệu được thu thập, phân tích trong giai đoạn 5 năm (2010 – 2014) vµ kiÕn nghÞ ®Õn n¨m 2020. 4- Phương pháp nghiên cứu: Khảo sát, thống kê, tổng hợp, phân tích và so sánh. 5- Kết cấu của luận văn gồm 3 chương: Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, luận văn gồm các chương sau: Chương 1: Lý luận chung về ng©n s¸ch x· vµ qu¶n lý ngân sách xã. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn thị xã Sơn Tây, Thành phố Hà Nội. Chương 3: Giải pháp tăng cường quản lý ngân sách xã trªn ®Þa bµn thị xã Sơn Tây, Thành phố Hà Nội. 2 Thang Long University Libraty Chương 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ NSX vµ QUẢN LÝ NSX 1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ NSX. 1.1.1. Khái niệm về NSX. “NSX là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền Nhà nước cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền Nhà nước cấp cơ sở trong khuôn khổ đã được phân công, phân cấp quản lý”. Xét về nguồn gốc xuất hiện NSNN nói chung và NSX nói riêng, thì các nhà nghiên cứu đều nhất trí rằng: Sự xuất hiện và tồn tại của nhà nước và nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ đã tạo ra những điều kiện cần và đủ cho NSNN ra đời và tồn tại. Chừng nào còn tồn tại cả 2 điều kiện trên, thì NSNN vẫn còn tồn tại. Cơ cấu tổ chức của bộ máy nhà nước ở mọi quốc gia đều là sự hợp thành của một số cấp hành chính nhất định, và có sự phân công, phân cấp về quản lý kinh tế, xã hội cho mỗi cấp đó. Nên cấu trúc của hệ thống NSNN ở các quốc gia luôn bao gồm một số cấp ngân sách nhất định; trong đó NSX luôn được coi là cấp ngân sách cơ sở. Trong thực tiễn, thuật ngữ ngân sách thường để chỉ tổng số thu và chi của một đơn vị trong một thời gian nhất định. Một bảng tính toán các chi phí để thực hiện một kế hoạch, hoặc một chương trình cho một mục đích nhất định của một chủ thể nào đó. Hiện nay trong Luật NSNN và các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật NSNN cũng chưa đưa ra khái niệm cụ thể và đầy đủ về NSX. Thông tư số 60/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ Tài chính xác định: “NSX là một bộ phận của NSNN”. Vai trò của NSX là công cụ của chính quyền Nhà nước cấp xã để thực hiện chức năng quản lý kinh tế - tài chính ở xã. NSX được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai, minh bạch, có sự phân công cụ thể, gắn quyền hạn với trách nhiệm. 3 Nhiệm vụ của NSX là huy động nguồn thu, bảo đảm các nhu cầu chi tiêu của xã, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Thông qua hoạt động thu, chi NSX, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, văn hóa tinh thần cho nhân dân trong xã, đảm bảo sự công bằng xã hội, tăng cường hiệu quả các hoạt động quản lý Nhà nước, bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn xã. 1.1.2. Đặc điểm của NSX. Lµ mét cÊp NS c¬ së trong hÖ thèng NSNN thèng nhÊt, NSX võa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña NSNN l¹i võa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã sau ®©y: Thø nhÊt, Ng©n s¸ch x· lµ cÊp ng©n s¸ch cuèi cïng g¨n chÆt víi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x·. NSX lµ cÊp ng©n s¸ch cuèi cïng v× nã lµ n¬i trùc tiÕp gi¶i quyÕt mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a Nhµ n-íc víi nh©n d©n, ®¶m b¶o cho ph¸p luËt cña Nhµ n-íc ®-îc thùc hiÖn nghiªm minh. NSX lµ mét lo¹i quü tiÒn tÖ cña c¬ quan chÝnh quyÒn Nhµ n-íc cÊp c¬ së. Ho¹t ®éng cña quü nµy thÓ hiÖn trªn hai ph-¬ng diÖn: Huy ®éng nguån thu vµo quü (gäi t¾t lµ thu NSX) vµ ph©n phèi, sö dông c¸c kho¶n vèn quü ®ã ( gäi t¾t lµ chi NSX). Th«ng qua ho¹t ®éng thu, chi NSX th× mèi quan hÖ vÒ lîi Ých gi÷a ng-êi d©n- ng-êi d©n, ng-êi d©n- Nhµ n-íc còng sÏ ®-îc gi¶i quyÕt tèt vµ triÖt ®Ó nÕu nh- chÝnh quyÒn cÊp x· thùc hiÖn ®óng viÖc ph©n cÊp nguån thu vµ nhiÖm vô chi trong nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña m×nh. VÝ dô nh- thu thuÕ ch¼ng h¹n th× ®ã chÝnh lµ viÖc lÊy bít mét phÇn thu nhËp cña d©n ®Ó tËp trung vµo NSX, ®iÒu nµy sÏ ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña d©n, tõ ®ã ®Æt ra yªu cÇu ng­êi d©n còng muèn biÕt “ kho¶n ®ãng gãp” cña m×nh sÏ ®-îc sö dông nh- thÕ nµo. MÆt kh¸c, th«ng qua chi NSX ®· t¹o ra phóc lîi c«ng céng cho mäi ng-êi d©n h-ëng, nh- x©y dùng c¸c Nhµ v¨n ho¸ n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn cho nh©n d©n, hay gãp phÇn lµm ®-êng giao th«ng n«ng th«n... Qua ho¹t ®éng thu, chi NSX nh- vËy còng chÝnh lµ ®Ó chÝnh quyÒn x· thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh mµ th«i. 4 Thang Long University Libraty Thø hai, ho¹t ®éng thu, chi NSX lu«n g¾n liÒn víi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn x· ®-îc ph©n cÊp, ®ång thêi lu«n chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¬ quan quyÒn lùc cña Nhµ n-íc ë cÊp x·. ChÝnh v× vËy, c¸c chØ tiªu thu, chi NSX lu«n mang tÝnh ph¸p lý. Thø ba: C¸c quan hÖ thu, chi NSX rÊt ®a d¹ng vµ biÓu hiÖn d-íi nhiÒu hÝnh thøc kh¸c nhau. Nh-ng sè thu hoÆc sè chi theo tõng h×nh thøc chØ cã thÓ ®-îc thùc thi mét khi nã ®· ®-îc ghi vµo dù to¸n vµ ®· ®-îc c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Èn chøa ®»ng sau c¸c ho¹t ®éng thu, chi NSX lµ c¸c quan hÖ lîi Ých gi÷a mét bªn lµ lîi Ých céng ®ång cÊp c¬ së mµ chÝnh quyÕn x· lµ ng-êi ®¹i diÖn víi mét bªn lµ lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ x· héi kh¸c. Thø t-: Mét ®iÓm kh¸c biÖt víi cÊp ng©n s¸ch kh¸c ®ã lµ: NSX võa lµ mét cÊp ng©n s¸ch võa lµ mét ®¬n vÞ dù to¸n ®Æc biÖt. NSX lµ mét ®¬n vÞ dù to¸n ®Æc biÖt v× d-íi nã kh«ng cã c¸c ®¬n vÞ dù to¸n trùc thuéc nµo vµ nã ph¶i t¹o nguån kinh phÝ th«ng qua kho¶n thu ng©n s¸ch x· ®-îc ph©n ®Þnh, võa duyÖt cÊp, chi trùc tiÕp vµ tæng hîp c¸c kho¶n chi trùc tiÕp ®ã vµo chi ng©n s¸ch. ChÝnh ®Æc ®iÓm riªng cã nµy ¶nh h-ëng vµ chi phèi rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh tæ chøc, lËp, chÊp hµnh, kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n NSX. 1.1.3. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của NSX 1.1.3.1. Nguồn thu NSX được hình thành từ 3 nguồn thu sau: a) Các khoản thu NSX hưởng 100%: Là các khoản thu phát sinh trên địa bàn xã, do xã tổ chức huy động và dành cho NSX được hưởng 100% số thu từ các khoản này. Cơ sở để hình thành các khoản thu và cho phép xã được hưởng 100% xuất phát bởi: cơ sở kinh tế của nguồn thu và yêu cầu tập trung quản lý nguồn thu. Dựa trên cơ sở kinh tế, người nào là chủ sở hữu (hoặc được giao quyền như chủ sở hữu) các tư liệu sản xuất, thì người đó được hưởng lợi ích từ khai thác, sử dụng các tư liệu sản xuất đó. Nên, các khoản thu từ đấu thầu, khoán trên đất công ích của xã; các khoản thu do kết quả đầu tư của xã mang lại, như: phí chợ đò, bến bãi, thu kết dư NSX…; Ngoài ra, một số khoản thu được 5