Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:88

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội" nhằm phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, đánh giá những kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại cùng nguyên nhân; Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ĐỖ ĐỨC LONG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI – 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ĐỖ ĐỨC LONG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI NGÀNH : QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ : 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS NGUYỄN THỊ BÍCH LOAN HÀ NỘI, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn nghiên cứu là của cá nhân dựa trên cơ sở lý thuyết được học tập và qua tham khảo tình hình thực tiễn tại huyện Đông Anh dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Thị Bích Loan. Số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam kết trên. Đông Anh, ngày tháng năm 2024 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đỗ Đức Long
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề án này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ của thầy cô, bạn bè và tập thể cán bộ giáo viên trường Đại học Thương mại. Xin trân trọng cảm ơn PGS, TS Nguyễn Thị Bích Loan, người hướng dẫn khoa học của đề án đã hướng dẫn tận tình và giúp đỡ tôi về mọi mặt để hoàn thành đề án. Xin trân trọng cảm ơn các vị lãnh đạo và tập thể cán bộ, công chức Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Đông Anh đã cung cấp thông tin, tài liệu và tạo điều kiện trong quá trình thực hiện đề án. Và sau cùng, để có kiến thức như ngày hôm nay, cho phép tôi gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy, cô trường Đại học Thương mại trong thời gian qua đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu. Tôi xin chân thành cảm ơn! Cao học viên Đỗ Đức Long
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ..................................................................................vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................... 1 2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI .................................. 2 3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU..................................................... 2 4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................ 3 5. KẾT CẤU CỦA ĐỀ ÁN ........................................................................................ 3 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ...................................................................................................... 4 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN ...................................................................... 4 1.1.1. Ngân sách ........................................................................................ 4 1.1.2. NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ..................................... 4 1.1.3. Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện .............................. 8 1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN11 1.2.1. Lập dự toán ngân sách cấp xã ..................................................... 11 1.2.2. Tổ chức chấp hành dự toán ngân sách cấp xã ............................ 13 1.2.3. Quyết toán ngân sách cấp xã ....................................................... 17 1.2.4. Kiểm tra, giám sát quá trình quản lý ngân sách cấp xã .......................... 18 1.3. MỘT SỐ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ VÀ NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ............................................................ 18 1.3.1. MỘT SỐ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ ............................................................................................................................. 18 1.3.2. Một số nguyên tắc quản lý ngân sách xã ..................................................... 21 1.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN........................................................................................ 21
iv 1.3.1. Yếu tố khách quan ........................................................................ 22 1.3.2. Yếu tố chủ quan: .......................................................................... 23 TÓM TẮT CHƢƠNG 1 .......................................................................................... 24 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .......................................... 25 2.1. Giới thiệu khái quát về huyện Đông Anh và tình hình ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. .............................................. 25 2.1.1. Giới thiệu khái quát về huyện Đông Anh ................................................... 25 2.1.2. Tình hình ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh (2021-2023) ..... 29 2.2. Phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội (giai đoạn 2021-2022) ..................................................... 32 2.2.1. Thực trạng lập dự toán ngân sách cấp xã...................................................... 32 2.2.2. Thực trạng tổ chức chấp hành dự toán ngân sách cấp xã......................... 38 2.2.3. Thực trạng quyết toán ngân sách cấp xã: ................................................... 42 2.2.4. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát quá trình quản lý ngân sách cấp xã ............................................................................................................................... 47 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội ............................................................................... 49 2.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc .......................................................................... 49 2.3.2. Những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân...................................................... 51 TÓM TẮT CHƢƠNG 2 .......................................................................................... 53 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐẾN NĂM 203054 3.1. MỤC TIÊU VÀ PHƢƠNG HƢỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ CỦA HUYỆN ĐÔNG ANH VÀ THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2030................. 54 3.1.1. Mục tiêu và phƣơng hƣớng phát triển kinh tế của Thành phố Hà Nội54 3.1.2 Mục tiêu và phƣơng hƣớng phát triển kinh tế của huyện Đông Anh đến năm 2030 ................................................................................. 56
v 3.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH ĐẾN NĂM 2030............................ 57 3.2.1. HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN NGÂN SÁCH CẤP XÃ ... 57 3.2.2. Hoàn thiện tổ chức chấp hành dự toán ngân sách cấp xã ......................... 59 3.2.3. Hoàn thiện quyết toán ngân sách cấp xã..................................................... 62 3.2.4. Một số giải pháp khác ................................................................................... 63 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 67 3.3.1 Kiến nghị với Chính phủ, Bộ Tài chính........................................ 67 3.3.2 Kiến nghị với UBND Thành phố Hà Nội ...................................... 68 TÓM TẮT CHƢƠNG 3 .......................................................................................... 68 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu viết tắt Nội dung viết tắt 1 HĐND Hội đồng nhân dân 2 NSNN Ngân sách nhà nước 3 NS Ngân sách 4 NSĐP Ngân sách địa phương 5 TW Trung ương 6 UBND Ủy ban nhân dân 7 KTXH Kinh tế xã hội 8 NSX Ngân sách cấp xã 9 XDCB Xây dựng cơ bản 10 KBNN Kho bạc Nhà Nước
vii DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình phân cấp Ngân sách nhà nước .....................................................5 Bảng 2.2: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của Huyện Đông Anh giai đoạn 2021-2023..................................................................................................................27 Bảng 2.3: Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế huyện Đông Anh giai đoạn 2021- 2023 ...........................................................................................................................28 Bảng 2.4: Kết quả cân đối thu - chi NSNN sau quyết toán huyện Đông Anh ..........30 giai đoạn 2021-2023 ....................................................................................................30 Sơ đồ 2.2. Quy trình lập dự toán NSX ......................................................................35 Bảng 2.5: Dự toán thu ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh giai đoạn 2021-2023..................................................................................................................36 Bảng 2.6: Dự toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh giai đoạn 2021-2023..................................................................................................................37 Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy của phòng Tài chính – Kế hoạch Huyện ......................40 Bảng 2.7. Quyết toán thu NSX trên địa bàn Huyện giai đoạn 2021-2023 ................44 Bảng 2.8. Quyết toán chi chương trình mục tiêu Quốc gia.......................................46 tại các xã giai đoạn 2021-2023..................................................................................46 Phụ lục số 01: Tổng thu NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2021-2023 Phụ lục số 02: Tổng chi NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2021-2023 Phụ lục số 03: Tổng hợp quyết toán chi ngân sách các xã trên địa bàn huyện Đông Anh (giai đoạn 2021-2023)
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Từ khi đất nước đổi mới và hội nhập quốc tế, nền kinh tế thị trường tại nước ta phát triển mạnh mẽ đã thúc đẩy mọi mặt đời sống kinh tế xã hội, năng suất lao động được nâng cao, các thành phần kinh tế phát triển, kinh tế cả nước đã có những tiến bộ vượt bậc, đưa nước ta lên vị thế mới trên trường quốc tế. Đạt được những thành tựu đó không thể không nói đến vai trò của ngân sách nhà nước. Ngân sách nhà nước với tư cách là công cụ quản lý vĩ mô của nhà nước đã thực sự góp phần vào việc điều chỉnh có hiệu quả nền kinh tế. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực, ngân sách nhà nước hiện tại cũng còn bộc lộ những hạn chế, bất cập nhất định. Thực tiễn đời sống kinh tế xã hội hiện nay đang đặt ra những yêu cầu, thách thức mới đòi hỏi công tác quản lý ngân sách nhà nước ở các cấp phải được tiếp tục đổi mới, ngày càng hoàn thiện, đi vào quản lý chiều sâu nhằm đạt hiệu quả cao hơn nữa. Vì vậy, việc tăng cường công tác quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nước trở thành vấn đề cấp thiết của cả nước và của các cấp chính quyền địa phương.. Đáp ứng yêu cầu thiết thực về đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, từ nhiều năm nay, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm công tác quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt là Ngân sách cấp xã với xu hướng phân cấp ngày càng nhiều về quản lý kinh tế - xã hội đi đôi với phấn cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cho chính quyền cấp cơ sở. Điều đó đã được thể hiện bằng những văn bản Luật và những văn bản có tính chất pháp lý như: Luật NSNN số 83/2015/QH13; Nghị định số 163/2016/NĐ - CP ngày 21/12/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật NSNN; Thông tư số 342/TT-BTC ngày 30/12/2016 của Bộ Tài chính quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 163/2016/NĐ - CP ngày 21/12/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật NSNN; Thông tư số 344/TT-BTC ngày 30/12/2016 của Bộ Tài chính quy định về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị trấn và các văn bản quy định về chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách hiện hành khác. Cấp xã là chính đơn vị hành chính cơ sở có tầm quan trọng đặc biệt, là cấp gần dân nhất, chính quyền cấp xã là cầu nối trực tiếp giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước, là nơi tổ chức thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và địa phương, có chức năng quản lý nhà nước. Để thực hiện đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ này, đòi hỏi chính quyền cấp xã phải có phương tiện tài chính đủ
2 mạnh. Do đó, ngân sách cấp xã là công cụ, phương tiện tài chính quan trọng để chính quyền cấp xã thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Trong thời kỳ Đảng và Nhà nước ta đang thực hiện đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước như hiện nay, ngân sách cấp xã cũng có nhiều thay đổi theo hướng tính cực, tạo nguồn thu nhiều hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn trên địa bàn các xã. Chính vì lẽ đó, đòi hỏi công tác quản lý ngân sách cấp xã ngày càng phải nâng cao, chuyên nghiệp đảm bảo tính công khai, minh bạch và hiệu quả trong quá trình tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, trong điều kiện hiện nay, công tác quản lý Ngân sách cấp xã trên phạm vi cả nước nói chung và trên địa bàn Thành phố Hà Nội và huyện Đông Anh nói riêng vẫn còn những bất cập nhất định cả về cơ chế quản lý và tổ chức thực hiện cần được nghiên cứu tìm kiếm những giải pháp hoàn thiện để đáp ứng được sự phát triển lớn mạnh của nền kinh tế đất nước cả về chiều rộng lẫn chiều sâu để phù hợp với thời đại hội nhập mới. Xuất phát từ lý do trên, em đã chọn đề tài:“Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” làm đề án tốt nghiệp. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Đề án đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Trình bày một số lý luận cơ bản về quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện. - Phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, đánh giá những kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại cùng nguyên nhân. - Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện nói chung và tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội nói riêng.
3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề án nghiên cứu tại các xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. - Về thời gian: Đề án phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2023; đề xuất giải pháp đến năm 2030. - Về nội dung: Trên cơ sở lý luận, phân tích thực trạng, đề án đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Đề án tập trng nghiên cứu nội dung quản lý ngân sách cấp xã, đó là: lập dự toán, tổ chức chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách ngân sách cấp xã. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu Với đề án này, tác giả sử dụng chủ yếu dữ liệu thứ cấp, cụ thể: - Các dữ liệu thu thập từ các văn bản của các cơ quan Trung Ương: văn bản quy định chính sách, luật kế toán, luật ngân sách nhà nước… - Các số liệu từ các báo cáo, tổng hợp của UBND huyện Đông Anh và Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Đông Anh. - Các tài liệu sách, tạp chí, luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học... 4.2. Phương pháp xử dữ liệu Dữ liệu thứ cấp sau khi thu thập được tổng hợp trên bảng biểu và thực hiện so sánh biến động giữa các năm. Trên cơ sở đó, đề án sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, đánh giá thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2021-2023. 5. Kết cấu của đề án Ngoài phần mục lục, danh mục các biểu, các bảng, phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, phụ lục, đề án gồm 3 chương chính như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện. Chương 2: Thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội đến năm 2030.
4 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Ngân sách Theo quan điểm của các nước hiện nay, ngân sách là một tài liệu tài chính sử dụng để “dự toán” các khoản thu nhập và chi tiêu trong tương lai của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, nhà nước. Trong phạm vi nghiên cứu của đề án, học viên xin đề cập đến Ngân sách Nhà nước nói chung và Ngân sách cấp xã nói riêng. Trong đề án này, tác giả sử dụng khái niệm Ngân sách Nhà nước theo Luật ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13 ngày 25/6/2015 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Ngân sách nhà nước (NSNN) được phân định thành ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách Trung ương là ngân sách của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở Trung ương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân (Tỉnh, huyện, xã), trong đó: - Ngân sách trung ương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp trung ương hưởng và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp trung ương (TW). - Ngân sách địa phương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương. 1.1.2. Ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Theo Điều lệ Ngân sách xã (NSX) số 64-CP ngày 08/4/1972 của Hội đồng Chính phủ nước Việt Nam, “NSX được hiểu là kế hoạch thu và chi tài chính của chính quyền cấp xã nhằm bảo đảm các điều kiện vật chất cho Hội đồng nhân dân và Uỷ ban hành chính cấp xã làm tròn nhiệm vụ và trách nhiệm của mình, bảo đảm sự chấp hành luật pháp, giữ gìn trật tự trị an và bảo vệ công sản, bảo hộ lợi quyền hợp pháp của công dân, quản lý các hoạt động kinh tế, xã hội, văn hoá trong xã, động
5 viên và giám sát hoạt động của hợp tác xã và công dân thi hành nghiêm chỉnh nghĩa vụ đối với Nhà nước”. Theo Luật ngân sách nhà nước năm 2015 của Việt Nam, ngân sách ở địa phương lại là những khoản thu NSNN được phân cấp cho địa phương hưởng và thu bổ sung từ nguồn ngân sách trung ương cấp cho địa phương cùng với những khoản chi thuộc nhiệm vụ chi NSNN của cấp địa phương. Trong nội dung đề án này, khái niệm về NSX là: NSX là toàn bộ các khoản thu, chi của chính quyền cấp xã được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định do HĐND cấp xã quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Chính quyền cấp xã. Ngân sách cấp xã là mắt khâu cuối cùng trong hệ thống ngân sách nhà nước có các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp xã hưởng, thu bổ sung từ ngân sách cấp huyện cho ngân sách cấp xã và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ của cấp xã. Theo luật NSNN số 83/2015/QH13 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, việc tổ chức hệ thống NSNN gồm có: NSNN ở Trung ương và NSNN ở cấp địa phương. Trong đó, Ngân sách ở cấp địa phương bao gồm:(1) Ngân sách cấp tỉnh: là Ngân sách của tỉnh và Thành phố trực thuộc Trung ương;(2) Ngân sách cấp huyện: là Ngân sách của huyện, thị xã, quận và thành phố thuộc tỉnh; (3) Ngân sách cấp xã: là Ngân sách của xã, thị trấn, phường. Mô hình phân cấp NSNN cụ thể như sau: NSNN NS Địa phương NS Trung ương NS cấp Tỉnh NS cấp Huyện NS cấp Xã Sơ đồ 1.1. Mô hình phân cấp Ngân sách nhà nƣớc (Nguồn: Ủy ban nhân dân huyện Đông Anh)
6 Ngân sách xã bao gồm các khoản thu NSX và chi NSX. * Đối với thu NSX Thông qua thu NSX mà các nguồn thu được tập trung hình thành nên quỹ NSX, đảm bảo nhu cầu chi tiêu của chính quyền xã. Thông qua thu chính quyền xã đã thực hiện việc kiểm tra, kiểm soát, điều chỉnh các hoạt động sản xuất kinh doanh và các hoạt động khác trên địa bàn xã, đảm bảo cho các hoạt động này tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật, các khoản thu bao gồm: Các khoản thu ngân sách xã hưởng 100%, Các khoản thu được chia theo tỷ lệ % giữa NSX với ngân sách của chính quyền cấp trên và Các khoản thu từ ngân sách của chính quyền cấp trên bổ sung cho NSX, cụ thể như sau: - Các khoản thu ngân sách xã hưởng 100%: Là các khoản thu dành cho xã sử dụng toàn bộ để chủ động về nguồn tài chính bảo đảm các nhiệm vụ chi thường xuyên, đầu tư. Căn cứ quy mô nguồn thu, chế độ phân cấp quản lý kinh tế - xã hội và nguyên tắc đảm bảo tối đa nguồn tại chỗ cho cấp xã, khi phân cấp nguồn thu, HĐND cấp tỉnh xem xét dành cho NSX hưởng 100% các khoản thu dưới đây: + Các khoản phí, lệ phí thu vào ngân sách xã theo quy định; + Thu từ các hoạt động sự nghiệp của xã, phần nộp vào ngân sách nhà nước theo chế độ quy định; + Thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất công ích và hoa lợi công sản khác do xã quản lý; + Các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân gồm: Các khoản huy động đóng góp theo pháp luật quy định, các khoản đóng góp tự nguyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng do HĐND xã quyết định đưa vào ngân sách xã quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện khác; + Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức và cá nhân ở ngoài nước trực tiếp cho ngân sách xã theo chế độ quy định; + Thu kết dư ngân sách xã năm trước; + Thu từ chuyển nguồn NSX của năm trước chuyển sang; + Tiền thu từ xử phạt các vụ việc vi phạm hành chính, phạt và tịch thu kháctheo luật định do chính quyền cấp xã thực hiện; + Thu từ tài sản thuộc quyền sở hữu Nhà nước do các đơn vị, tổ chức, cơ quan thuộc cấp xã xử lý theo luật định (sau khi đã trừ đi những chi phí theo luật định); + Những khoản thu khác của NSX theo luật định.
7 - Các khoản thu được chia theo tỷ lệ % giữa NSX với ngân sách của chính quyền cấp trên: + Thu tiền từ: thuế sử dụng đất khu vực phi nông nghiệp; thuế sử dụng đấtnông nghiệp của hộ gia đình; Lệ phí môn bài từ hộ kinh doanh và các cá nhân; Lệphí trước bạ đất, nhà. - Các khoản thu từ ngân sách của chính quyền cấp trên bổ sung cho NSX: Trong tổ chức hệ thống NSNN, các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với nhau và mỗi cấp phải tự cân đối thu - chi ngân sách. Tuy nhiên, trong những hoàn cảnh cụ thể nếu cấp ngân sách (hay một bộ phận của cấp ngân sách) nào không tự cân đối được thì ngân sách cấp trên có trách nhiệm cấp bổ sung nguồn vốn cho cấp ngân sách (hay bộ phận cấp ngân sách) đó để đảm bảo cân đối thu - chi ngay từ khâu xây dựng dự toán. Trong điều kiện hiện nay ở nước ta, phần lớn ngân sách cấp xã chưa tự cân đối được thu - chi ngân sách nên ngân sách cấp trên phải cấp bổ sung và hình thành nên nguồn thu thứ 3 cho NSX. Cơ chế xác lập số thu bổ sung từ ngân sách cấp trên được quy định như sau: - Thu bổ sung để cân đối ngân sách được xác định trên cơ sở chênh lệch giữa dự toán chi theo các nhiệm vụ được giao và dự toán thu từ các nguồn thu được phân cấp (các khoản thu 100% và các khoản thu phân chia theo tỷ lệ %). Số bổ sung cân đối này được xác định từ năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách và được giao ổn định từ 3 đến 5 năm theo Luật NSNN. - Thu bổ sung có mục tiêu là các khoản bổ sung để hỗ trợ xã thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể phát sinh ngoài dự toán giao đầu năm. * Đối với chi NSX Chi NSX để đảm bảo phương tiện vật chất cho chính quyền ở xã được tồn tạivà phát triển. Cũng như thu ngân sách thì các khoản chi ngân sách cũng tùy theoquy định của từng quốc gia, mỗi quốc gia đưa ra căn cứ chi ngân sách của quốc gia mình và định hướng cho hoạt động chi của mình (Theo Thông tư số 344/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 của Bộ Tài chính Việt Nam quy định về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường và thị trấn), gồm: - Chi đầu tư phát triển, gồm: + Chi đầu tư xây dựng đối với những công trình về kết cấu hạ tầng KT-XH từvốn đầu tư trong cân đối NSX được quy định theo phân cấp của cấp tỉnh ở lĩnh vực chi; Chi đầu tư xây dựng đối với những công trình kết cấu hạ tầng KT-XH của
8 cấpxã từ huy động nguồn đóng góp của các tổ chức, cơ quan và cá nhân theo luật địnhvà Luật đầu tư công đối với từng dự án được quy định, do HĐND cấp xã quyết địnhđưa vào NSX quản lý theo lĩnh vực chi. - Các khoản chi thường xuyên, gồm: + Chi cho các hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức chính trị và tổ chức chính trị - xã hội; hỗ trợ các hoạt động cho tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội theo luật định. + Chi cho các hoạt động kinh tế.-Chi an ninh, Chi quốc phòng và Chi lĩnh vực trật tự an toàn xã hội. + Chi sự nghiệp công (y tế và giáo dục). + Chi cho các hoạt động văn hóa và thông tin, truyền thanh, phát thanh, thểthao, thể dục. + Chi hoạt động bảo vệ môi trường (gồm cả việc thu gom, xử lý rác thải…). + Chi cho hoạt động công tác xã hội do cấp xã quản lý. + Những khoản chi thường xuyên khác ở cấp xã theo luật định. Chính vì vậy, đối với sự phát triển kinh tế, xã hội, văn hoá, an ninh quốcphòng của địa phương xã thì chi NSX giữ vai trò rất quan trọng. Một khi việc chi NSX hiệu quả nó sẽ tác động tích cực đến việc phát triển các nguồn thu của xã nếu xét ở mối quan hệ biện chứng giữa thu và chi NSX. 1.1.3. Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Ngân sách cấp xã là một bộ phận của ngân sách nhà nước, là nguồn tài chính tập trung quan trọng trong hệ thống ngân sách nhà nước. Ngân sách xã là tiềm lực tàichính, là sức mạnh về mặt tài chính của chính quyền cấp xã. Quản lý và điều hành ngân sách xã có tác dụng chi phối trực tiếp đến các hoạt động tài chính khác ở cơ sở. Quản lý ngân sách xã có phạm vi hẹp hơn khái niệm về quản lý ngân sách nhà nước. Từ các cách tiếp cận ngân sách cấp xã trên có thể hiểu quản lý ngân sách cấp xã là hoạt động thực thi quyền hành pháp của nhà nước, đó là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực pháp luật nhà nước đối với các hoạt động thu, chi ngân sách xã, là hành vi hoạt động của con người trong các cơ quan nhà nước từ Trung ương đến cơ sở tiến hành để thực hiện những chức năng nhiệm vụ của nhà nước nhằm duy trì, xây dựng và phát triển ngân sách xã đáp ứng được nhu cầu quản lý nhà nước của chính quyền cấp xã và nhu cầu phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội ở địa phương.
9 Theo tiếp cận của đề án, Quản lý NSX được hiểu là: Quá trình tác động của chính quyền nhà nước các cấp vào các quan hệ thu, chi NSX nhằm hướng NSX phục vụ các hoạt động của chính quyền cấp xã để thực hiện mục tiêu, kế hoạch kinh tế xã hội của cấp xã đặt ra trong từng thời kỳ. Quản lý NSX cũng đồng thời là quá trình sử dụng nguồn lực tài chính NSX như là một công cụ để quản lý và điều hành kinh tế cấp xã, hướng các quan hệ kinh tế, các hoạt động kinh tế diễn ra trên địa bàn cấp xã phát triển theo định hướng của nhà nước trong từng giai đoạn. Đặc điểm của quản lý ngân sách xã Là một bộ phận trong hệ thống ngân sách nhà nước nên ngân sách xã cũng mang những đặc trưng chung của ngân sách đó là: về bản chất ngân sách xã là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác, phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền nhà nước xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền nhà nước cấp cơ sở. Tuy nhiên, điểm khác biệt giữa ngân sách xã với các cấp ngân sách khác trong hệ thống Ngân sách nhà nước, đó là: ngân sách xã vừa là một cấp ngân sách lại vừa như một đơn vị dự toán ngân sách hay nói cách khác ngân sách xã là cấp ngân sách nhưng không có đơn vị dự toán trực thuộc, trực tiếp thực hiện đồng thời duyệt cấp và chi ngân sách, là đơn vị vừa quản lý ngân sách, vừa thực hiện các nghiệp vụ tài chính, thuế, tài vụ và quản lý quỹ ngân sách, vừa quản lý quỹ tiền mặt, tài sản và quản lý các hoạt động kinh tế, dịch vụ trên địa bàn. Với những đặc điểm của ngân sách xã như trên, quản lý ngân sách xã cũng có nhưng đặc điểm chung và riêng như quản lý ngân sách nhà nước: Thứ nhất: Quản lý NSX mang tính chất thực hiện thường xuyên, liên tục và toàn diện, từ khâu lập dự toán, chấp hành đến quyết toán ngân sách xã. Việc lập dự toán NSX phải thể hiện đầy đủ các quan điểm chủ yếu của chính sách tài chính quốc gia như: động viên các nguồn thu, bố trí các nội dung chi...Trong khâu chấp hành dự toán ngân sách xã cơ bản phải lập kế hoạch thu, chi quý trong đó chia ra các tháng để tổ chức thực hiện tốt, đồng thời kiểm soát chặt chẽ thu, chi NSX trong từng tháng, quý. Trong khâu quyết toán phải kiểm tra chặt chẽ các báo cáo thu chi NSX tháng, quý, đặc biệt là các báo cáo quyết toán thu, chi NSX năm. Thứ hai: Quản lý NSX phát huy tính dân chủ, công khai theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.
10 Thứ ba: Quản lý NSX mang tính khoa học, tiên tiến: Quản lý NSX phải ngày càng được củng cố và hoàn thiện dựa trên những phương thức quản lý khoa học phù hợp với điều kiện phát triển của từng giai đoạn. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, việc ứng dụng những thành tựu khoa học công nghệ tin học vào quản lý NSX một cách đồng bộ là một yêu cầu cấp thiết, tránh tình trạng tụt hậu của công tác quản lý NSX so với khu vực quản lý nhà nước nói chung. Thứ tƣ: Quản lý ngân sách xã thể hiện bản chất pháp luật của nhà nước đó: trước hết phải thực hiện đúng theo Luật ngân sách nhà nước, theo quy định chung của Nhà nước, theo các Nghị định của Chính phủ, các Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính. Những khoản thu NSX phải thu đủ, thu đúng và tránh thiếu hụt nguồn thu theo luật định; đối với chi NSX phải chi theo tiêu chuẩn và, định mức và chi đúng chế độ chi tiêu theo quy định Nhà nước. Thu, chi NSX phải được hạch toán đầy đủ vào NSNN qua KBNN, tránh hiện tượng thu để ngoài ngân sách, tự đặt ra các khoản thu trái quy định, chi tiêu tuỳ tiện, gây lãng phí, thất thoát NSX. Phải trên cơ sở luật NSNN hiện hành để quản lý NSX, phải tuân thủ thực hiện theo đúng luật định. Quản lý nguồn thu phải trên cơ sở được phân cấp và theo các quy định của luật thuế, các quy định về pháp lệnh phí và lệ phí; các khoản thu khác tại xã phải tuân thủ theo đúng các quy định của nhà nước. Quản lý các khoản chi phải trên cơ sở tiêu chuẩn, định mức phân bổ ngân sách, các chính sách chế độ của nhà nước... Mục tiêu của quản lý ngân sách xã Quản lý ngân sách xã là quá trình quản lý hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân bổ và sử dụng ngân sách của chính quyền Nhà nước cấp xã; vì vậy mục tiêu chung của quản lý ngân sách xã là quản lý các khoản thu, chi của xã đã dự toán bởi UBND xã giao và được thực hiện trọng một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của cấp trên giao và HĐND xã đề ra. Tương ứng với mục tiêu chung đó có những mục tiêu cụ thể như sau: Thứ nhất: Xây dựng và hoàn thiện một hệ thống cơ chế, chính sách phù hợp với điều kiện thực tế của đất nước và phù hợp với điều kiện cụ thể của từng vùng, miền tạo điều kiện cho NSX ngày càng lớn mạnh đủ để thể hiện vai trò của mình trong quản lý kinh tế, chính trị xã hội của chính quyền cấp xã. Thứ hai: Nuôi dưỡng, khai thác, tạo lập và phát triển các nguồn thu cho NSX, sử dụng các nguồn vốn ngân sách xã tiết kiệm hiệu quả bảo đảm cơ cấu chi đầu tư phát triển đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế nông thôn. Bảo đảm chi thường xuyên duy trì tốt hoạt động của chính quyền xã.
11 Thứ ba: Xây dựng NSX nhằm bảo đảm các chính sách xã hội của nhà nước đối với cấp xã. Thứ tƣ: Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, đảm bảo chính sách, kỷ luật, kỷ cương tài chính, đảm bảo công bằng xã hội sử dụng hiệu quả tiền vốn của nhà nước, của nhân dân. Thứ năm: Đảm bảo tính tự chủ, đảm bảo cân đối chung trong hệ thống ngân sách giảm dần và tiến tới xoá bỏ các xã không tự cân đối được ngân sách. Xây dựng ngân sách xã lành mạnh tự chủ không phụ thuộc vào ngân sách cấp trên. Thứ sáu: Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chế độ, triển khai áp dụng thống nhất các quy định về công tác hạch toán kế toán NSX. Đảm bảo hệ thống sổ sách báo cáo kế toán phục vụ tốt yêu cầu quản lý, yêu cầu giám sát, thực hiện tốt chế độ công khai tài chính ngân sách theo quy định. Thứ bảy: Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý NSX đồng bộ đủ mạnh để thựchiện nhiệm vụ quản lý hướng dẫn, xây dựng NSX đáp ứng được yêu cầu trong từngthời kỳ, từng giai đoạn. 1.2. Nội dung quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Nội dung quản lý ngân sách cấp xã gồm 03 nội dung chính gồm có: lập dự toán ngân sách cấp xã, tổ chức chấp hành dự toán ngân sách cấp xã và quyết toán ngân sách cấp xã. Đây cũng là 03 tiêu chí chính để đánh giá công tác quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện. 1.2.1. Lập dự toán ngân sách cấp xã Lập dự toán ngân sách xã là xây dựng kế hoạch thu, chi tài chính của xã trong khoảng thời gian một năm. Lập dự toán ngân sách xã là quá trình phân tích, đánh giá giữa khả năng nhu cầu nguồn tài chính của xã từ đó lập chỉ tiêu thu, chi, dự trữ ngân sách một cách đúng đắn, có căn cứ khoa học, căn cứ thực tiễn. Đồng thời trên cơ sở đó xác lập biện pháp về mặt kinh tế, xã hội để thực hiện các chỉ tiêu đề ra. Lập dự toán ngân sách xã có ý nghĩa trên các mặt sau: - Thông qua việc lập dự toán ngân sách mà xã có thể thẩm tra tính toán một cách chặt chẽ, kỹ lưỡng khả năng về nhu cầu tài chính, tiền tệ, xã hội. Từ đó, phát huy được ưu thế, thuận lợi, hạn chế đến mức thấp nhất khó khăn trở ngại trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước nói chung và của các xã nói riêng. - Lập dự toán ngân sách xã là khâu mở đầu của nội dung quản lý ngân sách xã,nó đặt cơ sở nền tảng cho khâu tiếp theo trong nội dung quản lý ngân sách xã. Vì vậy, nếu khâu lập dự toán được thực hiện chính xác có cơ sở khoa học, hợp thời gian, sẽ tạo điều kiện thuận lợi lớn cho các khâu tiếp theo, đặc biệt là khâu chấp hành dự toán ngân sách xã.