1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------
TRỊNH THỊ HẠNH
BIẾN ĐỔI KINH TẾ CỦA NGƢỜI MƢỜNG
VÙNG HỒ THỦY ĐIẸN HÕA BÌNH
NGHIÊN CỨU TRƢƠNG HỢP XÃ HIỀN LƢƠNG, HUYỆN ĐÀ BẮC,
TỈNH HÕA BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LỊCH SỬ
HÀ NỘI 2008
2
MỤC LỤC
TRANG
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... 1
MỤC LỤC ............................................................................................................... 2
DANH MỤC HỘP ................................................................................................... 5
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... 6
MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 8
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................... 8
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 8
3. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 12
4. Địa bàn và Đối tƣợng nghiên cứu .............................................................. 12
4.1. Địa bàn nghiên cứu .................................................................................. 12
4.2. Đối tƣợng nghiên cứu .............................................................................. 11
5. Phƣơng pháp và nguồn tài liệu ................................................................... 13
5.1. Phƣơng pháp luận .................................................................................... 13
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................... 13
6. Những đóng góp của luận văn .................................................................... 14
7. Nội dung và bố cục luận văn ...................................................................... 14
CHƢƠNG I. MÔI TRƢỜNG SINH KẾ CỦA NGƢỜI MƢỜNG Ở HIỀN
LƢƠNG ................................................................................................................. 15
1. Môi trƣờng sinh kế của ngƣời Mƣờng ở Hiền Lƣơng trƣớc tái định cƣ .... 15
1.1 Môi trƣờng tự nhiên ................................................................................. 15
1.2 Môi trƣờng xã hội ..................................................................................... 18
2 Môi trƣờng sinh kế của ngƣời Mƣờng ở Hiền Lƣơng sau tái định cƣ ........ 21
2.1 Tái định cƣ thủy điện Hòa Bình và ca ngƣời Mƣờng ở Hiền Lƣơng ..... 21
2.2. Môi trƣờng tự nhiên ở Hiền Lƣơng sau tái định cƣ ................................ 24
2.3 Môi trƣờng xã hội ở Hiền Lƣơng sau tái định cƣ .................................... 30
Tiểu kết ........................................................................................................... 41
CHƢƠNG 2. BIẾN ĐỔI SINH KẾ CỦA NGƢỜI MƢỜNG Ở HIỀN LƢƠNG . 43
1. Sinh kế của ngƣời Mƣờng Hiền Lƣơng trƣớc tái định cƣ .......................... 43
1.1 Sinh kế truyền thống của ngƣời Mƣờng Hiền Lƣơng ........................... 43
1.2 Sinh kế của ngƣời Mƣờng Hiền Lƣơng từ 1954 đến trƣớc tái định cƣ 45
3
2 Sinh kế của ngƣời Mƣờng ở Hiền Lƣơng ở nơi tái định cƣ ........................ 50
2.1. Định hƣớng phát triển kinh tế xã Hiền Lƣơng và vùng lũng hồ sông Đà .. 50
2.2. Các họat động sinh kế chính của ngƣời Mƣờng ở Hiền Lƣơng sau tái
định cƣ ............................................................................................................ 59
2.2.1: Những họat động sinh kế từ góc độ cơ cấu kinh tế xã ............................ 59
2.2.2 Những họat động sinh kế của ngƣời dân nhìn từ góc độ ngành nghề ...... 66
2.2.3 Kế sinh nhai của ngƣời Mƣờng ở Hiền Lƣơng từ góc độ kinh tế hộ gia
đình ..................................................................................................................... 83
Tiểu kết ........................................................................................................... 91
CHƢƠNG 3. NHỮNG THÍCH ỨNG VỀ VĂN HÓA CỦA NGƢỜI MƢỜNG
Ở HIỀN LƢƠNG VỚI SINH KẾ MỚI ................................................................. 93
1 Những biến đổi về xã hội ............................................................................ 93
1.1. Xóm ......................................................................................................... 93
1.2 Dòng họ .................................................................................................... 95
1.3 Gia đình .................................................................................................... 96
2 Biến đổi một số nghi lễ................................................................................ 98
2.1 Những nghi lễ cộng đồng ......................................................................... 98
2.2 Nghi lễ trong gia đình ............................................................................. 102
3. Những thích ứng về ăn, mặc, ở ................................................................ 109
3.1 Ăn uống .................................................................................................. 109
3.2 Trang phục .............................................................................................. 111
3.3. Nhà cửa .................................................................................................. 114
Tiểu kết ......................................................................................................... 117
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 119
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 122
PHỤ LỤC ............................................................................................................. 126
4
DANH MỤC HỘP
Hộp 3.1: Quy định về lấy vợ gả chồng cho con của họ Xa
Hộp 3.2 : Ngôi nhà trƣớc và sau di chuyển
Hộp 3.3: Về trang phục truyền thống trong đời sống hiện đại
5
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Địa hình thổ nhƣỡng tổng hợp xã Hiền Lƣơng
Bảng 1.2: Địa hình thổ nhƣỡng của xóm Doi
Bảng 1.3: Địa hình thổ nhƣỡng xóm Dƣng
Bảng 1.4: Địa hình thổ nhƣỡng xóm
Bảng 1.5: Địa hình thổ nhƣỡng xóm
Bảng 1.6: Địa hình, thổ nhƣỡng của xóm Lƣơng Phong
Bảng 1.7: Dân số của Hiền Lƣơng qua một số năm
Bảng 1.8: Dân số và dân cƣ của xã Hiền Lƣơng, 2007
Bảng 1.9: Phân bố số hộ theo xúm dân tộc của xã Hiền
Lƣơng, năm 2003
Bảng 1.10: Phân bổ dân số theo 5 xóm khảo sát của Hiền Lƣơng
năm 2003
Bảng: 1.11: Lao động và dân trí ở xã Hiền Lƣơng năm 2007
Bảng 1.12: Hiện trạng đƣờng của 5 xóm đƣợc khảo sát năm
2008
Bảng 1.13: Tỡnh hỡnh sử dụng đất nông nghiệp chung của Hiền
Lƣơng qua một số năm
Bảng 1.14: Kết quả giao đất giao rừng đến hộ gia đỡnh trong
Hiền Lƣơng tại thời điểm 2008
Bảng 1.15: Tình hình giao đất lâm nghiệp của Hiền Lƣơng
năm 1995
Bảng 1.16: Tình nh đất nông lâm lâm nghiệp theo từng
xóm năm 2008
Bảng 2.1: Cơ cấu kinh tế của Hiền Lƣơng năm 1999
Bảng 2.2: Diện tích năng suất một số loại cây Hiền Lƣơng
năm 1999
Bảng 2.3: Đàn gia súc, gia cầm ở Hiền Lƣơng năm 1999