BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
-------------------------------------
PHẠM VĂN HỢI
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHỤC VỤ
CÔNG TÁC QUY HOẠCH LÂM NGHIỆP HUYỆN NGỌC LẶC
TỈNH THANH HÓA GIAI ĐOẠN 2010 – 2020
Chuyên ngành: Lâm học
Mã số: 60. 62. 60
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN PHÚ HÙNG
HÀ NỘI - 2009
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
-----------------------------------
PHẠM VĂN HỢI
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHỤC VỤ
CÔNG TÁC QUY HOẠCH LÂM NGHIỆP HUYỆN NGỌC
LẶC TỈNH THANH HÓA GIAI ĐOẠN 2010 – 2020
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP
HÀ NỘI - 2009
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Rừng là nguồn tài nguyên có thể tái tạo có ý nghĩa rất quan trọng việc bảo
vệ môi trường sống và trong nền kinh tế quốc dân đối với nhiều quốc gia trên thế
giới đặc biệt là các nước đang phát triển; ở nước ta do nhiều nguyên nhân trong
suốt một thời gian dài, rừng bị tàn phá tài nguyên rừng bị suy giảm một cách đáng
kể, diện tích đất trống đồi núi trọc tăng lên, môi trường sinh thái bị phá huỷ, thiên tai
thường xuyên xảy ra ảnh hưởng lớn đến đời sống, sản xuất của nhân dân. Trước
đây, trong thời kỳ bao cấp nền sản xuất lâm nghiệp dựa vào rừng tự nhiên là chính,
sản xuất lâm nghiệp chủ yếu tập trung ở các lâm trường quốc doanh và các công ty
lâm nghiệp của nhà nước; trong thời kỳ đổi mới sản xuất lâm nghiệp có sự tham gia
nhiều thành phần, lâm nghiệp xã hội được chú trọng, chuyển dần từ hình thức kinh
doanh theo phương thức truyền thống dựa vào tự nhiên là chính sang công tác tái
tạo rừng bằng các biện pháp trồng rừng, khoanh nuôi tái sinh, bảo vệ rừng và sử
dụng có hiệu quả tài nguyên rừng.
Ngày nay trước những diễn biến bất thường của điều kiện thời tiết, đặc biệt
là hiện tượng nóng lên của trái đất, hiện tượng hiệu ứng nhà kính, sa mạc hoá v.v..
vai trò của rừng nói riêng hay ngành lâm nghiệp nói chung không chỉ chú trọng về
khía cạnh kinh tế mà còn chú trọng về mặt xã hội và môi trường sinh thái; rừng
cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều khu vực, nhiều ngành nghề sản xuất khác
nhau. Để phát triển kinh tế xã hội, ổn định sản xuất thì nhất thiết phải tiến hành quy
hoạch sử dụng tài nguyên rừng và đất rừng một cách bền vững và lâu dài; công tác
quy hoạch lâm nghiệp cần phải được xem là bộ phận cấu thành trong công tác quy
hoạch phát triển kinh tế – xã hội nói chung trong đó có sự phối hợp chặt chẽ và
thống nhất với các ngành nông nghiệp, thuỷ lợi, giao thông vận tải và một số ngành
liên quan khác nhằm tránh sự chồng chéo, hạn chế lẫn nhau giữa các ngành để đảm
bảo cho sự phát triển ổn định, bền vững. Thực chất của công tác quy hoạch là lập kế
hoạch phát triển cho ngành hoặc lĩnh vực sản xuất trong từng giai đoạn cụ thể mỗi
2
ngành kinh tế tồn tại, phát triển thì nhất thiết phải lập kế hoạch, mà trong đó công
tác điều tra cơ bản phục vụ cho công việc phát triển được đi trước một bước.
Ngọc Lặc là huyện miền núi nằm ở vị trí trung tâm của tỉnh Thanh Hoá, đã
được UBND tỉnh Thanh Hoá quy hoạch thành đô thị miền tây và là trung tâm kinh
tế, văn hoá, xã hội của các huyện miền núi của tỉnh, hệ thống giao thông tại đây rất
thuận tiện cho việc lưu thông hàng hoá giữa các vùng miền trên trong tỉnh và trên cả
nước. Diện tích rừng và đất lâm nghiệp của huyện chiếm 47, 9% tổng diện tích tự
nhiên, rừng chủ yếu là rừng non được hình thành do khoanh nuôi tái sinh tự nhiên
và trồng rừng một số diện tích đất lâm nghiệp được sử dụng trồng cây công nghiệp
như cây Mía và cây Cao su; do địa hình là khu vực chuyển tiếp giữa miền núi và
đồng bằng nên hệ động thực vật ở đây rất phong phú và đa dạng bao gồm hệ sinh
thái núi đá vôi, khu vực vùng núi cao và hệ dinh thái thực vật vùng trung du; tuy
nhiên rừng và đất lâm nghiệp của huyện Ngọc Lặc trước sức ép của sự phát triển
kinh tế và chưa có một phương án quy hoạch khai thác sử dụng tài nguyên rừng
một cách hợp lý dẫn đến suy giảm vốn rừng, hiệu quả sử dụng đất rừng chưa cao,
gây lãng phí tài nguyên ảnh hưởng đến kinh tế và môi trường sống của người dân.
Để góp phần khắc phục những tồn tại, hạn chế trong việc khai thác sử dụng tài
nguyên rừng trên địa bàn huyện, nhằm phát triển kinh tế xã hội, bảo vệ phát triển
tài nguyên rừng, ổn định đời sống người dân địa phương cũng như cải
thiện điều kiện môi trường sinh thái, đưa kinh tế lâm nghiệp thành ngành
kinh tế mũi nhọn theo tinh thần Nghị quyết của Ban chấp hành Đảng bộ
lần thứ XXI, trong khuân khổ luận văn cao học chức danh thạc sỹ khoa
học lâm nghiệp tác giả thực hiện đề tài
“ Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn phục vụ công tác quy hoạch lâm nghiệp
của huyện Ngọc Lặc tỉnh Thanh Hoá giai đoạn 2010-2020"
3
Chương 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở khoa học về đất, đánh giá đất
1.1.1. Cơ sở khoa học về đất
Đất là tư liệu sản xuất sử dụng với nhiều mục tiêu khác nhau đặc biệt
trong hoạt động nông, lâm nghiệp. Mỗi mục tiêu sử dụng đất có những yêu
cầu nhất định mà đất đai cần đáp ứng. Việc lựa chọn, so sánh các kiểu sử
dụng đất hoặc cây trồng khác nhau phù hợp với điều kiện đất đai là đòi hỏi
của người sử dụng đất, các nhà quy hoạch để có những quyết định xác thực
trong việc sử dụng đất mang lại hiệu quả kinh tế và bền vững. Do vậy cần
phải có phương pháp khoa học giải quyết được những vấn đề thực tiễn nêu
trên và đó là phương pháp đánh giá đất đai.
Đất (thổ nhưỡng: soil) và đất đai (land): Đất là lớp phủ bề mặt trên
Trái đất được phong hoá từ đá mẹ, còn đất đai bao gồm các điều kiện môi
trường vật lý khác mà trong đó đất chỉ là một thành phần. Các yếu tố môi
trường vật lý khác thường là các nhân tố: địa hình, độ dốc, độ cao, nhân tố
khí hậu, v.v….
Theo Brinkman và Smyth (1976), về mặt địa lý mà nói đất - đai “là
một vùng đất chuyên biệt trên bề mặt của trái đất có những đặc tính mang
tính ổn định, hay có chu kỳ dự đoán được trong khu vực sinh khí quyển theo
chiều thẳng từ trên xuống dưới, trong đó bao gồm: Không khí, đất và lớp địa
chất, nước, quần thể thực vật và động vật và kết quả của những hoạt động
bởi con người trong việc sử dụng đất đai ở quá khứ, hiện tại và trong tương
lai” (Lê Quang Trí, 2005)[46].
Năm 1993, trong Hội nghị quốc tế về Môi trường ở Rio de Janerio,
Brazil, (1993), thì đất đai về mặt thuật ngữ khoa học được hiểu theo nghĩa
rộng thì xác định đất đai là “diện tích cụ thể của bề mặt trái đất, bao gồm tất