Bé GI¸O DôC Vμ §μO T¹O
TR¦êNG §¹I HäC KINH TÕ Tp. HCM
--------------------------
Hä vμ tªn : TrÇn V¨n Lîi
Nghiªn cøu c¸c yÕu tè vÒ tÝnh c¹nh tranh
cña doanh nghiÖp ngμnh c¬ khÝ
thμnh phè hå chÝ minh
Chuyªn ngμnh: Kinh tÕ ph¸t triÓn
M· sè: 60.31.05
LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
TiÕn sÜ: NguyÔn Hoμng B¶o
Thμnh phè Hå ChÝ Minh - N¨m 2008
i
Môc lôc
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ......................................................................................... i
Danh môc c¸c b¶ng ................................................................................................ iv
Danh môc c¸c ®å thÞ ............................................................................................. v
PhÇn më ®Çu .......................................................................................................... 1
CH−¬NG I : tæng quan lý thuyÕt vμ thùc tiÔn vÒ n¨ng lùc
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
1.1. Mét sè kh¸i niÖm .......................................................................................... 5
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh ......................................................................... 5
1.1.2. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ............................. 6
1.1.3. Kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp ................................................................... 8
1.2. Lý thuyÕt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh. ............................................................... 10
1.2.1. Lý thuyÕt lîi thÕ tuyÖt ®èi cña Adam Smith ......................................... 10
1.2.2. Lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña David Ricardo ........................................ 11
1.2.3. Lý thuyÕt lîi thÕ c¹nh tranh cña Michael Porter .................................. 12
1.2.4. Lý thuyÕt tÝnh kinh tÕ theo qui m« vμ tÝnh phi kinh tÕ theo qui m«. .... 15
1.3. C¸c yÕu tè cÊu thμnh vμ nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN
1.3.1. Mét sè tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh. ...................................... 19
1.3.2. C¸c yÕu tè cÊu thμnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN. ............................ 21
1.3.3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN. .................. 24
1.3.3.1. C¸c nh©n tè quèc tÕ. ..................................................................... 24
1.3.3.2. C¸c nh©n tè trong n−íc. ................................................................ 25
1.3.3.3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng kinh doanh ë ®Þa ph−¬ng26
1.4. KÕt luËn ch−¬ng 1. ..................................................................................... 28
Ch−¬ng II : ph©n tÝch yÕu tè N¡NG LùC C¹NH TRANH ngμnh c¬
khÝ TP. HCM
2.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam ............................................... 30
2.1.1.T×nh h×nh t¨ng tr−ëng vμ c¬ cÊu kinh tÕ ................................................ 30
2.1.2. §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh ............................................................... 32
2.2. Thùc tr¹ng ngμnh c¬ khÝ ViÖt Nam ............................................................... 33
2.2.1.HiÖn tr¹ng ngμnh c¬ khÝ ViÖt Nam ........................................................ 33
2.2.2.1. C¬ së s¶n xuÊt c¬ khÝ ................................................................. 34
2.2.2.2. Tr×nh ®é c«ng nghÖ .................................................................... 34
2.2.2.3. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp vμ c¬ khÝ toμn quèc ........... 35
2.2.2.4. Gi¸ trÞ nhËp khÈu ........................................................................ 36
2.2.2.5. Lao ®éng .................................................................................... 37
ii
2.2.2.6. C«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc .................................................... 38
2.2.2.7. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña cac mÆt hμng chñ yÕu .......... 38
2.2.2. Ph©n tÝch SWOT.................................................................................... 39
2.3. T×nh h×nh ph¸t triÔn ngμnh c¬ khÝ thμnh phè HCM giai ®o¹n 1995-2005 .... 40
2.3.1. Sù ph¸t triÓn cña c¬ së s¶n xuÊt c¬ khÝ ................................................ 40
2.3.1.1. Sè c¬ së ph©n theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp. ................................ 40
2.3.1.2. §éng th¸i c¬ së ph©n theo thμnh phÇn kinh tÕ. ........................... 41
2.3.2. C¬ cÊu vμ quy m« c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¬ khÝ . ......................... 41
2.3.2.1. C¬ cÊu sè l−îng ph©n theo thμnh phÇn kinh tÕ. .......................... 41
2.3.2.2. C¬ cÊu sè doanh nghiÖp theo ngμnh ........................................... 42
2.3.2.3. Quy m« c¬ së s¶n xuÊt ngμnh c¬ khÝ .......................................... 43
2.3.1.4. Tr×nh ®é c«ng nghÖ. .................................................................... 43
2.3.3. Lao ®éng . ............................................................................................ 44
2.3.3.1. Ph©n bè t¨ng lao ®éng theo khu vùc .......................................... 44
2.3.3.2. Tr×nh ®é t¨ng lao ®éng .............................................................. 45
2.3.3.3. N¨ng suÊt lao ®éng. ................................................................... 46
2.3.3.4. Quy m« tæng nguån vèn. ........................................................... 47
2.4. §¸nh gi¸ ngμnh c¬ khÝ thμnh phè HCM. ...................................................... 47
2.3.4.1. MÆt m¹nh .................................................................................... 47
2.3.4.2. MÆt yÕu ...................................................................................... 48
2.3.4.3. C¬ héi .......................................................................................... 48
2.3.4.4. Th¸ch thøc. ................................................................................. 49
2.5. KÕt luËn ch−¬ng 2 ..........................................................................................50
Ch−¬ng 3: KÕT QU¶ NGHI£N CøU – GîI ý GI¶I PH¸P N¢NG CAO N¡NG
LùC C¹NH TRANH
3.1. Thùc hiÖn nghiªn cøu ................................................................................... 51
3.1.1. MÉu ...................................................................................................... 51
3.1.2. Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t ........................................................................... 51
3.1.3. C«ng cô ph©n tÝch ................................................................................ 52
3.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ....................................................................................... 52
3.2.1 M« t¶ chung ...................................................................................... 52
3.2.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ........................................................................... 52
3.2.2.1. VÒ chñ doanh nghiÖp vμ doanh nghiÖp .................................. 52
3.2.2.2. Quy m« vèn nguån vèn .......................................................... 53
3.2.2.3. Lao ®éng ................................................................................ 54
3.2.2.4. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ............................................................ 56
3.2.2.5. Nhu cÇu vay vèn .................................................................... 57
3.2.2.6. X©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh .............................. 58
iii
3.2.2.7. N©ng cao søc c¹nh tranh s¶n phÈm ...................................... 59
3.2.2. 8. ChÊt l−îng vμ biÖn ph¸p ®¶m b¶o chÊt l−îng ...................... 59
3.2.2.9. Qu¶ng c¸o vμ tiÕp thÞ ............................................................ 60
3.2.2.10. DÞch vô hËu m·i .................................................................. 61
3.2.2.11. C«ng nghÖ th«ng tin ............................................................ 61
3.2.2.12. Nguån nh©n lùc .................................................................... 62
3.2.3.13. Thuª ngoμi c¸c ho¹t ®éng kh¸c ........................................... 63
3.2.3.14. Hç trî cña chÝnh quyÒn .................................................. 64
3.2.2.15. C¸c trë ng¹i trong kinh doannh ............................................ 64
3.2.3.16. Th«ng tin vÒ ®èi thñ c¹nh tranh .......................................... 65
3.2.3.17. Quan hÖ trong doanh nghiÖp vμ céng ®ång ....................... 66
3.3. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranhh .............................................. 66
3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp ............................................... 67
3.3.1.1. Gi¶i ph¸p vÒ chiÕn l−îc qu¶n lý s¶n xuÊt ............................... 67
3.3.1.2. Gi¶i ph¸p vÒ s¶n phÈm ........................................................... 72
3.3.2. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ phÝa chÝnh quyÒn .................................................. 74
3.3.3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ phÝa hiÖp héi, héi ngμnh nghÒ .............................. 77
3.4 KÕt luËn
3.4.1. Tãm l−îc ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ..................................................... 77
3.4.2. Tãm l−îc kh¸m ph¸ chÝnh. ................................................................. 78
3.4.3. Gîi ý chÝnh s¸ch ................................................................................ 79
3.4.4. H¹n chÕ. .............................................................................................. 80
3.4.5. H−íng nghiªn cøu më réng ............................................................... 81
Phô lôc 1: C¸c ®Þnh nghÜa vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh. .............................................. 85
Phô lôc 2: §Þnh nghÜa DNNVV mét sè n−íc. ..................................................... 86
Phô lôc 3: §Þnh nghÜa DN c¬ khÝ cña JICA. ........................................................ 88
Phô lôc 4: C¸c ph©n ngμnh c¬ khÝ tõ m· ngμnh cÊp 2 ®Õn cÊp 5 theo hÖ thèng ph©n
ngμnh kinh tÕ ViÖt Nam ....................................................................................... 89
Phô lôc 5: C¬ cÊu ph©n bè s¶n phÈm c¬ khÝ c¶ n−íc. .......................................... 89
Phô lôc 6: B¶ng xÕp h¹ng c¸c tØnh, thμnh theo chØ sè NLCT cÊp tØnh vÒ m«i tr−êng
kinh doanh ë ViÖt nam, 2008. .............................................................................. 89
Phô lôc 7: PhiÕu kh¶o s¸t doanh nghiÖp. ............................................................. 94
Tμi liÖu tham kh¶o .............................................................................................. 82
iv
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
CIEM ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung −¬ng
CNH -H§H C«ng nghiÖp hãa -hiÖn ®¹i hãa
DN Doanh nghiÖp
DNNN Doanh nghiÖp nhμ n−íc
DNTN Doanh nghiÖp t− nh©n
DNNVV Doanh nghiÖp nhá vμ võa
FDI §Çu t− n−íc ngoμi
GCR B¸o c¸o n¨ng lùc c¹nh tranh toμn cÇu
GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi
GO Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp
GTSXCN Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp
ISO Tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ
JICA C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n
MPI Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t−
NLCT N¨ng lùc c¹nh tranh
PCI ChØ sè n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp tØnh vÒ m«i tr−êng kinh doanh
R&D Nghiªn cøu ph¸t triÓn
TNHH Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹ng
TQM Qu¶n lý chÊt l−îng
UNDP Tæ chøc ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc
UNIdo Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn hiÖp quèc
VA Gi¸ trÞ gia t¨ng
VCCI Phßng th−¬ng m¹i vμ c«ng nghiÖp ViÖt Nam
VNCI Dù ¸n n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh Viªt Nam
SXCN S¶n xuÊt c«ng nghiÖp
WCY Thèng kª n¨ng lùc c¹nh tranh toμn cÇu