MỞ ĐẦU
Hiện nay số lượng các TCTD ngày càng gia tăng, hoạt động và dịch vụ ngày càng
phong phú, hiện đại thì hoạt động TTGS của NHNN Chi nhánh tỉnh Hà Giang đã tỏ ra
còn một số hạn chế, bất cập. Mặt khác, đối với các NHTM hoa
t đô
ng ơ đi
a ban tinh miên
ni c kinh tế - xã hội còn nhiu kh khăn như ở Hà Giang thì càng tim n nhiu rủi ro ,
trong đ c rủi ro xuất phát từ chính đạo đức của cán bộ ngân hàng . Tư
nhưng yêu kem
tôn ta
i đo, đoi hoi tăng cương công tac quan ly cua NHNN tỉnh Hà Giang đôi vơi các
NHTM trên đi
a ban la rât quan tro
ng . Đặc biệt, thời gian qua, tội phạm c liên quan đến
ngân hàng trên địa bàn c xu hướng gia tăng, làm thất thoát tài sản của Nhà nước. Những
vụ việc xảy ra, tội danh chủ yếu đu do cán bộ ngân hàng cố ý làm sai chế độ, thủ tục quy
định; lợi dụngichức trách, quyn hạn đểtthực hiện hành vi tham nhũng bằng giấy tờ giả,
cấu kết với các tổ chức, cá nhân chiếm đoạt tài sản của ngân hàng.
Xuất phát từ thực tế đ, tác giả chọn đ tài: “Tăng cƣờng thanh tra của Ngân
hàng Nhà nƣớc chi nhánh tỉnh Hà Giang đối với các Ngân hàng thƣơng mại trên địa
bàn” làm đ tài nghiên cứu và viết luận văn thạc sỹ.
Chƣơng 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI
1.1. Khái quát về Ngân hàng Nhà nƣớc
1.1.1. Khái niệm, chức năng của Ngân hàng Nhà nước
NHTW được hiểu là một định chế tài chính hỗn hợp mang hai đặc trưng cơ bản;
vừa là cơ quan QLNN v tinttệ và hoạt động NH; vừa mang tính chất là một doanh
nghiệp, nhưng toàn bộ hoạt động của n đu hướng vào mục tiêu ổn định giáttrị đồng tin
của quốc gia, trên cơ sở đ gp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế vĩ mô khác chứ
không tìm kiếm lợi nhuận. NHTW là cơ quan đặc trách quản lý hệ thống tin tệ của quốc
gia và chịu trách nhiệm thi hành chính sách tin tệ, là người cho vay cuối cùng, đảm bảo
an toàn, tránh nguy cơ đổ vỡ của cả hệ thống ngân hàng. Các chức năng của NHTW:
- Phát hành tin.
- Ngân hàng của Chính phủ.
- Ngân hàng của các ngân hàng.
Đặc biệt, thông qua chức năng ngân hàng của các NH, thì mục tiêu hoạt động an
toàn, lành mạnh của các NHTM là cực kỳ quan trọng, trước hết là vì sự an toàn hệ thống
tài chính, sau đ là gp phần vào sự tăng trưởng và ổn định kinhttế vĩ mô. Vì vậy, NHTW
cần TTGS chặt chẽ mọi hoạt động của các NHTM nhằm ngăn chặn và giảm thiểu tối đa
rủi ro xảy ra.
1.1.2. Hoạt động của Ngân hàng Nhà nước
NHNN hoạt động để ổn định giá trị đồng tin của quốc gia; duy trì sự ổn định thị
trường tài chính, bảo đảm an toàn hoạttđộng ngân hàng và đảm bảo hoạt động của hệ
thống thanh toán quốc gia an toàn, hiệu quả, đng gp vào sự phát triển kinh tế - xã hội
và ổn định quốc phòng – an ninh.
1.2. Hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc đối với Ngân hàng thƣơng
mại
1.2.1. Khái niệm về thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước
“Thanh tra là hoạt động của NHNN trong việc tiến hành thanh tra đối với các đối
tượng thanh tra NH v việc chấp hành các quy định của pháp luật trong lĩnh vực tin tệ và
hoạt động ngân hàng.
Giám sát ngân hàng (GSNH) là hoạt động của NHNN thông qua hệ thống thu thập
thông tin, báo cáo của đối tượng GSNH, từ đ tổng hợp, phân tích thông tin, nhằm cảnh báo,
ngăn chặn, phòng ngừa và xử lý kịp thời những rủi ro v hoạt động ngân hàng, nhằm phát
hiện và ngăn chặn những hành vi vi phạm quy định của pháp luật v an toàn trong hoạt động
NH và những quy định khác có liên quan.”
1.2.2. Mối quan hệ giữa thanh tra và giám sát của Ngân hàng Nhà nước
Thanh tra và giám sát có mối quan hệ tương hỗ, bổ trợ cho nhau. Việc kết hợp
giữa hai phương pháp GSTX và TTTTC là vô cùng cần thiết. GSTX sẽ hỗ trợ cho TTTC,
chỉ ra được những đơn vị, những lĩnh vực cần thanh tra tại chỗ. Ngược lại, TTTC giúp
cho việc phân tích hoạt động của TCTD được chính xác, cụ thể và sát thực tế.
1.2.3. Tổ chức hệ thống thanh tra của Ngân hàng Nhà nước
- Cơ quan TTGSNH trực thuộc NHNN Việt Nam.
- TTGSNH thuộc NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
1.2.4. Phương thức thanh tra của Ngân hàng Nhà nước
Nhằm thực hiện vai trò QLNN, NHNN thực hiện việc thanhttra, giám sát đối với
các TCTD. Trong việc này, NHNN sử dụng 2 phương thức cơ bản là GSTX và TTTC.
1.2.5. Quy trình thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với Ngân hàng thương
mại
Quy trình thanh tra là thủ tục, trình tự tiến hành, tổ chức một cuộc thanh tra đối
với đối tượng thanhttra ngân hàng, quy trình gồm các giai đoạn (hoặc bước): Chun bị
thanhttra; tiến hành thanh tra; kết thúc thanhttra và giám sát sau thanh tra.
1.2.6. Nội dung thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với Ngân hàng thương
mại
1.2.7. Một số tiêu chí đánh giá công tác thanh tra của Ngân hàng Nhà nước
Tiêu chí thứ nhất, công tác xây dựng kế hoạch, nội dung, đối tượng thanh tra chính
xác, kịp thời.
Tiêu chí thứ hai, chất lượng kết luận thanh tra, kết luận rõ đng, sai, với chứng cứ
rõ ràng, đảm bảo tính pháp lý.
Tiêu chí thứ ba, mức độ chấp hành kết luận, kiến nghị thanh tra, quyết định xử lý
theo thm quyn hoặc kiến nghị xử lý, những cơ chế, chính sách không còn phù hợp phát
hiện qua thanh tra và các giảiipháp để nâng cao hiệu quả QLNN.
1.2.8. Nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước
- Các nhân tố chủ quan: Năng lực của đội ngũ thanh tra viên, công tác viên thanh tra
NH; công nghệ thanh tra; trình độ ứng dụng công nghệ và các nhân tố khác.
- Các nhân tố v khách quan: Môi trường vĩ mô; Môi trường pháp lý và hoạt động
kinh doanh của các NHTM.
1.3. Kinh nghiệm hoạt động thanh tra của Ngân hàng Trung ương một số quốc gia
Thứ nhất, Trên thế giới hiện có 2 mô hình thanh tra ngân hàng gồm: hệ thống
TTGSNH đặt tại NHTW và hệ thống TTGSNH không trực thuộc NHTW. Kinh
nghiệm cho thấy, mỗi mô hình đều có ƣu nhƣợc điểm riêng, tùy vào thực tế của mỗi
quốc gia để vận dụng cho tốt. Đối với thể chế kinh tế, chính trị ở Việt Nam thì đòi
hỏi NHNN là cơ quan trực thuộc Chính phủ, để đảm bảo việc hoạch định và thực thi
chính sách tiền tệ đƣợc hiệu quả.
Thứ hai, Hoạt động thanh tra ngân hàng đều dựa trên hai phƣơng thức là
GSTX và TTTC. Trong đó, GSTX đƣợc Thanh tra NHTW các nƣớc trên thế
giới hết sức coi trọng. Do đó, TTGS của NHNN Việt Nam phải đặt vấn đề cải
cách công tác GSTX lên hàng đầu, để đảm bảo hiệu quả và hiệu lực của bộ máy
thanh tra ngân hàng, vì công tác TTTC không phải lúc nào cũng có đủ lực
lƣợng để tổ chức các cuộc thanhttra tại đơn vị.
Thứ ba, Đối với mỗi cuộc thanh tra, NHTW các nƣớc phát triển thƣờng áp
dụng phƣơng pháp bất ngờ khiến cho NHTM không kịp che dấu những bằng chứng
vi phạm nên sẽ phải chấp hành quy định pháp luật một cách nghiêm chỉnh và
thƣờng xuyên. Ở Việt Nam, do hoạt động TTTC phải đƣợc Lãnh đạo NHNN (ở
Thanh tra Chi nhánh thì phải đƣợc cả Cơ quan TTGSNH và Giám đốc Chi nhánh)
duyệt trƣớc kế hoạch thanhttra hàng năm thì mới đƣợc tiến hành, do đó TTGSNH
thiếu tính chủ động, vì vậy NHNN cần có cơ chế để nâng cao tính chủ động của
TTGSNH trong hoạt động của mình nhằm tăng cƣờng việc chấp hành kỷ cƣơng
pháp luật của NHTM.
Chƣơng 2 - THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC CHI NHÁNH TỈNH HÀ GIANG ĐỐI
VỚI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN
2.1. Tổng quan về hoạt động ngân hàng trên địa bàn tỉnh Hà Giang
2.1.1. Khái quát về Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hà Giang
Lịch sử hình thành
Cơ cấu tổ chức
Chức năng, nhiệm vụ
Đối tượng, phạm vi quản lý, tính chất và cơ chế hoạt động
2.1.2. Khái quát về Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Hà Giang
V mạng lưới hoạt động
Kết quả hoạt động của hệ thống NHTM trên địa bàn
2.2. Thực trạng hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc chi nhánh tỉnh
Hà Giang đối với các Ngân hàng thƣơng mại trên địa bàn
2.2.1. Cơ sở pháp lý về hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh
tỉnh Hà Giang
2.2.2. Tổ chức hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hà
Giang
TTGS NHNN Chi nhánh tỉnh Hà Giang (TTGS Chi nhánh) là một đơn vị cấp tương
đương phòng, thuộc tổ chức bộ máy của NHNN chi nhánh tỉnh Hà Giang và chịu sự lãnh
đạo, chỉ đạo của Giám đốc Chi nhánh.
TTGS Chi nhánh chịu trách nhiệm giám sát và thanh tra trên địa bàn gồm: các chi
nhánh, công ty trực thuộc các TCTD trong nước; QTDND cơ sở; hoạt động ngân hàng của
cácttổ chức khác không phải là TCTD được cấp giấy phép hoạt động (theo ủy quyn).
Nhân sự TTGS Chi nhánh hiện có 6 người, gồm: Chánh TTGS Chi nhánh, 02 Phó
chánh TTGS Chi nhánh và 3 cán bộ thanh tra, v trình độ nghiệp vụ có 1 chuyên viên
chính, 3 thanh tra viên và 2 chuyên viên.
2.2.3. Phương thức và quy trình thanh tra của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh
tỉnh Hà Giang
Cũng như các đơn vị khác, hoạt động thanh tra của NHNN Chi nhánh tỉnh Hà
Giang vẫn duy trì và sử dụng 2 phương thức là GSTX và TTTC, 2 phương thức này có
mối liên hệ tương hỗ cho nhau.
2.2.4. Nội dung thanh tra của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Hà Giang
V hoạt động GSTX
V hoạt động TTTC
2.3. Đánh giá hoạt động thanh tra của Ngân hàng nhà nƣớc chi nhánh tỉnh Hà
Giang
2.3.1. Kết quả đạt được
Kết quả hoạt động của TTGS NHNN chi nhánh tỉnh Hà Giang đã có vai trò hết
sức quan trọngttrong việc bảo vệ pháp luật và nâng cao hiệu quả QLNN v lĩnh vực tin
tệ, ngân hàng. TTGS Chi nhánh đã góp phần tích cực trong việc bảo đảm hoạt động của
các TCTD an toàn và hiệu quả, vận hành trong cơ chế thị trường; bảo vệ quyn lợi chính
đáng của khách hàng và người dân, đồng thời nâng cao hiệu quả của việc thực hiện
chínhssách tin tệ của NHNN.
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân