Luận văn Thạc sĩ Văn học Việt Nam: Thiên nhiên trong sáng tác của Nguyễn Khuyến từ góc nhìn phê bình sinh thái

Luận văn giới thiệu về đề tài nghiên cứu thiên nhiên trong sáng tác của Nguyễn Khuyến từ góc nhìn phê bình sinh thái. Thiên nhiên là một đề tài quen thuộc trong văn chương nghệ thuật, đặc biệt quan trọng trong thời kỳ tiền công nghiệp khi con người và tự nhiên gắn bó chặt chẽ. Nguyễn Khuyến, một tác gia có vị trí đặc biệt trong lịch sử văn học Việt Nam, đã có nhiều tác phẩm viết về thiên nhiên. Việc nghiên cứu này nhằm làm rõ quan niệm của tác giả về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên, đồng thời áp dụng phê bình sinh thái như một cách tiếp cận mới để khám phá ý nghĩa sâu sắc hơn trong thơ ông.

Luận văn này hướng đến các nhà nghiên cứu văn học, sinh viên chuyên ngành Văn học Việt Nam, và những ai quan tâm đến phê bình sinh thái, đặc biệt là trong việc phân tích tác phẩm của Nguyễn Khuyến. Đây là tài liệu học thuật chuyên sâu, phù hợp cho việc nghiên cứu và giảng dạy ở bậc đại học và sau đại học.

Luận văn "Thiên nhiên trong sáng tác của Nguyễn Khuyến từ góc nhìn phê bình sinh thái" khám phá cách nhà thơ Nguyễn Khuyến thể hiện thiên nhiên trong bối cảnh xã hội Việt Nam cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, một giai đoạn đầy biến động. Nghiên cứu này không chỉ dừng lại ở việc coi thiên nhiên là một đề tài hay chủ đề, mà còn tiếp cận nó như một môi sinh, một phần của môi trường sống vật chất và tinh thần của tác giả.

Chương 1 tập trung vào các vấn đề cơ bản của phê bình sinh thái, khả năng ứng dụng của nó trong nghiên cứu văn chương, quan niệm về thiên nhiên trong tư tưởng Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo thời trung đại, và những biến động tư tưởng, văn hóa Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX. Luận văn chỉ ra rằng phê bình sinh thái mang sứ mệnh xã hội nhân văn, giúp phân tích căn nguyên văn hóa, tư tưởng dẫn đến nguy cơ sinh thái và thúc đẩy ý thức sinh thái.

Chương 2 đi sâu vào "Thiên nhiên trong thơ Nguyễn Khuyến – chốn cũ lui về". Tác giả khảo sát môi trường thiên nhiên qua hệ thực vật (tùng, cúc, trúc, mai, các loại rau củ nông thôn) và hệ động vật (cuốc, cá, chim, ngỗng, chuột, chấy...), bức tranh tứ thời (xuân, hạ, thu, đông), và các nơi chốn được nhắc đến (vườn, ruộng, nhà, ngõ, ao). Nghiên cứu cho thấy thiên nhiên trong thơ Nguyễn Khuyến không chỉ là đối tượng thẩm mỹ mà còn là một môi trường sống, nơi tác giả thể hiện sự hòa nhập và cảm nhận sâu sắc về thế giới tự nhiên, đặc biệt là sau khi ông cáo quan về quê.

Chương 3 phân tích "Phức cảnh cựu tân của thời đại qua bức tranh thiên nhiên của Nguyễn Khuyến" và "Một môi sinh bất an - ảnh xạ của bi kịch tinh thần". Luận văn làm rõ rằng thiên nhiên trong thơ Nguyễn Khuyến phản ánh một môi sinh phức cảm, vừa có sự giao hòa thân thiết, vừa có những tín hiệu bất an, đổ vỡ. Đặc biệt, sự xuất hiện của các loài vật nhỏ bé, hạ tiện và cảnh vật bị tàn phá do khai thác của thực dân Pháp cho thấy một cái nhìn mới, không còn thuần túy lý tưởng về thiên nhiên. Điều này phản ánh bi kịch tinh thần của "hưu quan" Nguyễn Khuyến trước thời cuộc, khi lý tưởng sống của ông chao đảo và môi sinh tự nhiên trở thành ẩn dụ cho nguy cơ dân tộc.

Tóm lại, luận văn khẳng định rằng thiên nhiên trong thơ Nguyễn Khuyến là một bức tranh phức tạp, phản ánh sự đổ vỡ tinh thần của tác giả và xã hội trong giai đoạn lịch sử đầy biến động. Cách tiếp cận phê bình sinh thái đã mang lại một diễn giải mới, sâu sắc hơn về thơ thiên nhiên của Nguyễn Khuyến, vượt ra ngoài những cách đọc truyền thống.