Luận án Tiến sĩ: Thực hiện pháp lệnh dân chủ ở xã, phường, thị trấn vùng dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam hiện nay

Phần mở đầu của luận án nhấn mạnh giá trị phổ quát của dân chủ và tầm quan trọng của nó trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đặc biệt là việc phát huy quyền làm chủ của Nhân dân theo định hướng của Đảng. Luận án theo dõi quá trình phát triển của các quy định về dân chủ cơ sở, từ Quy chế năm 1998 đến Pháp lệnh năm 2007 và Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở năm 2022. Nghiên cứu tập trung vào tỉnh Quảng Nam, một khu vực có đông đồng bào dân tộc thiểu số, nơi việc thực hiện dân chủ cơ sở đã đạt được những thành tựu nhất định nhưng vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức do trình độ phát triển kinh tế-xã hội và nhận thức còn hạn chế. Do đó, việc nghiên cứu này là cần thiết và cấp bách để đề xuất các giải pháp hiệu quả cho việc triển khai Luật mới.

Luận án này hướng đến các nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên trong lĩnh vực triết học, khoa học xã hội và các ngành liên quan đến chính sách công, quản lý nhà nước. Ngoài ra, nó còn là tài liệu tham khảo quý giá cho các cấp lãnh đạo, quản lý ở địa phương, đặc biệt là tại các tỉnh có vùng dân tộc thiểu số, trong việc xây dựng và thực thi các chính sách liên quan đến dân chủ cơ sở và phát triển cộng đồng.

Luận án tiến sĩ Triết học của Nguyễn Ngọc Võ Khoa tập trung nghiên cứu sâu sắc về thực trạng thực hiện Pháp lệnh Dân chủ ở xã, phường, thị trấn tại các vùng dân tộc thiểu số (DTTS) của tỉnh Quảng Nam, đồng thời đề xuất các yêu cầu và giải pháp chiến lược cho việc triển khai hiệu quả Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở mới được ban hành. Nghiên cứu này được đặt trong bối cảnh dân chủ là một giá trị cốt lõi và là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội, đặc biệt trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, nơi quyền làm chủ của Nhân dân luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt coi trọng. Từ Đại hội XIII của Đảng, việc thực hành và phát huy rộng rãi dân chủ xã hội chủ nghĩa đã trở thành một nhiệm vụ trọng tâm. Luận án cũng chỉ ra sự chuyển đổi pháp lý từ Quy chế dân chủ cơ sở (1998) đến Pháp lệnh (2007) và gần đây nhất là Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở (2022), thể hiện sự hoàn thiện không ngừng của cơ chế thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân. Tỉnh Quảng Nam, với diện tích lớn và dân số đáng kể là đồng bào DTTS, được chọn làm địa bàn nghiên cứu trọng điểm. Mặc dù việc thực hiện Pháp lệnh Dân chủ đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và củng cố hệ thống chính trị cơ sở, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt là ở các vùng DTTS, do nhận thức về dân chủ, năng lực thực hiện, và trình độ phát triển kinh tế-xã hội còn thấp. Mục đích chính của luận án là, dựa trên việc phân tích lý luận và thực tiễn, đề xuất các yêu cầu cơ bản và giải pháp chủ yếu nhằm tổ chức thực hiện hiệu quả Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở tại các vùng DTTS tỉnh Quảng Nam. Để đạt được mục tiêu này, luận án thực hiện các nhiệm vụ cụ thể như tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan, hệ thống hóa lý luận về dân chủ và các yếu tố tác động, phân tích thành tựu và hạn chế của việc thực hiện Pháp lệnh, và đề xuất các giải pháp dựa trên những điểm mới của Luật. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các nội dung công khai, bàn bạc, quyết định và giám sát của Nhân dân, được thực hiện tại bốn địa phương tiêu biểu thuộc vùng DTTS của Quảng Nam (Trà Cang, A Tiêng, Prao, Thạnh Mỹ) trong giai đoạn từ khi Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11 có hiệu lực đến thời điểm Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở được ban hành và triển khai. Luận án được xây dựng trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước về dân chủ, sử dụng các phương pháp nghiên cứu đa dạng như duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp, logic, lịch sử và điều tra xã hội học thông qua khảo sát 480 phiếu. Những đóng góp mới của luận án bao gồm việc trình bày toàn diện các vấn đề lý luận và thực tiễn, phân tích sâu sắc thành tựu, hạn chế, và đề xuất các giải pháp cụ thể, có tính ứng dụng cao, góp phần bổ sung vào kho tàng tri thức về dân chủ cơ sở và cung cấp luận cứ khoa học cho công tác quản lý và hoạch định chính sách ở địa phương.