ỦY BAN DÂN TỘC
TÀI LIỆU
CHUYÊN ĐỀ 12
MÔ HÌNH CHĂN NUÔI GIA SÚC SINH SẢN,
TẠO CON LAI NĂNG XUẤT CAO. HƯỚNG DẪN CHI TIẾT
QUY TRÌNH, KỸ THUẬT TỪNG BƯỚC THỰC HIỆN
(Lưu hành nội bộ - Nhóm Cộng đồng)
Hà Nội 2023
LỜI NÓI ĐẦU
Nâng cao năng lực cho cộng đồng để chuyển giao tốt các tiến bộ kỹ thuật
đến với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là một trong những hoạt động thuộc
chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc
thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Để giúp đỡ nông dân phát triển sản
xuất nông nghiệp một cách hiệu quả và bền vững, đặc biệt là đối với đồng bào
dân tộc thiểu số và miền núi thì phương pháp truyền tải phải phù hợp và đáp ứng
với trình độ cũng như nhu cầu của họ.
Với nội dung tài liệu xây dựng chăn nuôi gia súc sinh sản tạo con lai năng
suất cao. Hướng dẫn chi tiết quy trình kỹ thuật từng bước thực hiện được biên
soạn với các nội dung sát thực bao gồm: Giới thiệu các giống Trâu, bò, lợn, dê,
ngựa hiện đang chăn nuôi tại Việt Nam, Quy trình chăn nuôi các loại gia súc sinh
sản từng giai đoạn, quy trình vệ sinh phòng bênh, phương pháp phòng và trị một
số bệnh thường gặp đối với gia súc, giới thiệu một số phương thức chăn nuôi, một
số mô hình chăn nuôi có hiệu quả, các hình thức tiêu thụ sản phẩm và những hình
ảnh của từng lọai vật nuôi gợi ý để người học trao đổi và tiếp thu có hiệu quả.
Để đáp ứng nhu cầu của bà con và góp phần đổi mới phướng pháp đào tạo
chuyển giao kỹ thuật cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Các chuyên gia,
giảng viên ở các cấp tiếp tuc nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm, chỉnh sửa, bổ sung
bộ tài liệu sát với thực tế, cụ thể cho từng loại vật nuôi.
Mặc dù đã cố gắng biên soạn hoàn thiện tài liệu hướng dẫn chi tiết tới bà
con, nhưng do điều kiện địa lý, địa hình, khí hậu và nhu cầu thực tế từng loại vật
nuôi của các địa phương nên tài liệu này chỉ mang tính chất tham khảo và vận
dung, song không thể tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi mong nhận được
nhiều ý kiến đóng góp của đông đảo người dân tham gia chương trình.
Trân trọng cảm ơn!
ỦY BAN DÂN TỘC
MỤC LỤC
I. GIỚI THIỆU MỘT SỐ GIỐNG HIỆN CÓ TẠI VIỆT NAM ............................... 1
1. Một số khái niệm về gia súc ...................................................................................... 1
2. Một số giống gia súc sinh sản chăn nuôi hiệu quả ở Việt Nam ............................. 1
2.1. Giống bò ......................................................................................................... 1
2.2. Giống trâu hiện có tại Việt Nam .................................................................... 7
2.3. Giống lợn ...................................................................................................... 10
2.4. Giống dê ....................................................................................................... 13
2.5. Giống ngựa ................................................................................................... 19
II. CÁC PHƯƠNG THỨC CHĂN NUÔI GIA SÚC HIỆN NAY VÀ HIỆU QUẢ
CHĂN NUÔI GIA SÚC SINH SẢN TẠO CO LAI CÓ ĂNG SUẤT CAO ........... 21
2.1. Các phương thức chăn nuôi .......................................................................... 21
2.2. Hiệu quả chăn nuôi gia súc .......................................................................... 23
3.1. Mô hình chăn nuôi. Lợn đen bản địa ở Bắc Kạn ......................................... 25
3.2. Mô hình chăn nuôi. Lợn đen ở Mường khương – Lào cai ........................... 26
3.3. Mô hình nuôi lợn bản địa ở Cao Phong, Hoà Bình ...................................... 27
3.4. Mô hình nuôi thí điểm lợn rừng sinh sản ở xã Mường Phăng - Điện Biên…28
3.5. Nuôi lợn ăn rau rừng .................................................................................... 28
IV. CÁC QUY TRÌNH KỸ THUẬT CHĂN NUÔI MỘT SỐ GIỐNG GIA SÚC
SINH SẢN .................................................................................................................... 30
1. Quy trình kỹ thuật chăn nuôi bò sinh sản ............................................................. 30
1.1. Kỹ thuật làm chuồng trại gắn với xử lý chất thải ......................................... 30
1.2. Kỹ thuật chăm sóc, nuôi dưỡng ................................................................... 34
2. Quy trình kỹ thuật chăn nuôi trâu sinh sản .......................................................... 49
2.1. Nuôi dưỡng, chăm sóc nghé lai trước cai sữa .............................................. 49
2.2. Nuôi dưỡng chăm sóc nghé lai sau cai sữa .................................................. 55
2.3. Nuôi dưỡng trâu cái sinh sản ........................................................................ 57
2.4. Quy trình kỹ thuật vệ sinh thú y phòng và trị một số bệnh trâu, bò ............ 60
3. Chăn nuôi lợn sinh sản ............................................................................................ 72
3.1. Chọn giống lợn ............................................................................................. 72
3.2. Chuồng trại chăn nuôi .................................................................................. 73
3.3. Kỹ thuật chăn nuôi lợn các giai đoạn ........................................................... 73
3.4. Vệ sinh thú y trong chăn nuôi lợn ................................................................ 85
3.5. Một số bệnh thường gặp và phương pháp điều trị bệnh cho lợn ................. 87
4. Chăn nuôi Dê sinh sản. ........................................................................................... 95
4.1. Chuồng trại ................................................................................................... 95
4.2. Chọn giống ................................................................................................. 100
4.3. kỹ thuật nuôi dưỡng và chăm sóc dê ở các giai đoạn tuổi ......................... 102
4.4. Một số bệnh thường gặp và cách phòng trị ................................................ 107
5. Chăn nuôi ngựa sinh sản ....................................................................................... 130
5.1. Chuồng trại ................................................................................................. 130
5.2. Một số kiểu chuồng nuôi ngựa ................................................................... 132
5.3. Thiết bị trong chuồng nuôi ngựa ................................................................ 133
5.4. Dụng cụ thường dùng trong chăn nuôi ngựa.............................................. 134
5.5. kỹ thuật nuôi dưỡng, chăm sóc, quản lý ngựa cái giống............................ 134
5.6. kỹ thuật nuôi dưỡng chăm sóc ngựa con.................................................... 142
5.7. Kỹ thuật nuôi dưỡng chăm sóc ngựa làm việc ........................................... 147
5.8. Một số bệnh thường gặp ở ngựa và cách phòng trị .................................... 149
V. TỔ CHỨC TIÊU THỤ SẢN PHẨM ................................................................... 167
VI. THẢO LUẬN NHÓM TRAO ĐỔI TRÌNH BÀY ............................................ 168
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 169
1
I. GIỚI THIỆU MỘT SỐ GIỐNG HIỆN CÓ TẠI VIỆT NAM
1. Một số khái niệm cơ bản
Gia súc là tên dùng để chỉ một hoặc nhiều loài động vật có vú được thuần
hóa và nuôi vì mục đích để sản xuất hàng hóa như lấy thực phẩm, chất xơ hoặc
lao động. Việc chăn nuôi gia súc là một bộ phận quan trọng trong nền nông
nghiệp: trâu, bò, lừa, ngựa, la, dê, cừu, lợn, thỏ1.
Mô hình (model) là sự đơn giản hóa hiện thực một cách có chủ định. Nó
cho phép nhà nghiên cứu bỏ qua các mặt thứ yếu để tập trung vào phương diện
chủ yếu, có ý nghĩa quan trọng đối với vấn đề nghiên cứu2
Mô hình chăn nuôi công nghệ cao là gì? Chăn nuôi công nghệ cao tức là
mô hình chăn nuôi ứng dụng kết hợp được những công nghệ hiện đại, tiên tiến
nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu suất và tạo những bước đột phá trong nghề chăn
nuôi. Điển hình trên thế giới đã có nhiều mô hình cơ giới hóa quá trình chăn nuôi,
ứng dụng công nghệ, công nghệ thông tin để tự động hóa nhiều quy trình: cho ăn,
tắm mát, vệ sinh chuồng trại, khám sức khỏe, thu hoạch3
Mô hình chăn nuôi gia súc sinh sản được hiểu là mô hình chăn nuôi
chuyên về gia súc theo hướng sinh sản ứng dụng kết hợp được những công nghệ
hiện đại, tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu suất và tạo những bước đột phá
trong nghề chăn nuôi
Mô hình chăn nuôi gia súc lấy thịt được hiểu là mô hình chăn nuôi chuyên
về gia súc theo hướng lấy thịt ứng dụng kết hợp được những công nghệ hiện đại,
tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu suất và tạo những bước đột phá trong nghề
chăn nuôi
2. Một số giống gia súc sinh sản chăn nuôi hiệu quả ở Việt Nam
2.1. Giống bò
2.1.1 Giống bò vàng
Bò vàng hay còn gọi là giống bò ta, bò cóc để gọi chung một số nhóm bò
vàng ở Lạng Sơn, Thanh Hóa, Nghệ An, Ninh Thuận, Bình Thuận, Gia Lai… Bò
giống Việt Nam có lông màu vàng nhạt, không có u. Ưu điểm là thích nghi tốt với
điều kiện thời tiết khí hậu Việt Nam, phương thức chăn nuôi đơn giản, có thể tận
1 Nguồn: https://biowish.vn/gia-suc-la-gi-gia-cam-la-gi-phan-biet-gia-suc-gia-cam/
2 Nguồn: https://vietnamfinance.vn/mo-hinh-la-gi-mot-so-mo-hinh-trong-kinh-te-hoc-20180504224211008.htm
3 Nguồn: https://duanviet.com.vn/cong-nghe/847/Mo-Hinh-Chan-Nuoi-Cong-Nghe-Cao-La-Gi-Ung-Dung-Nhu-
The-Nao.html
