Mô hình nghiên cứu gắn với bảo tồn và phát huy giá trị di sản khảo cổ ngoài trời thôn 7 tại công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông

Bài viết này trình bày mô hình nghiên cứu gắn với bảo tồn và phát huy giá trị di sản khảo cổ ngoài trời tại Thôn 7, Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Nghiên cứu tập trung vào khai thác giá trị di sản khảo cổ học kết hợp với các di sản thiên nhiên và văn hóa khác, nhằm thúc đẩy phát triển bền vững địa phương. Mô hình này được xây dựng dựa trên kết quả khai quật khảo cổ học, kết hợp với các phương pháp nghiên cứu phù hợp để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, đồng thời tạo động lực phát triển du lịch và kinh tế - xã hội địa phương.

Nghiên cứu này hướng đến việc khai thác tiềm năng di sản khảo cổ học tại Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, đồng thời cung cấp mô hình thí điểm để bảo tồn và phát huy giá trị di sản di tích khảo cổ, phục vụ phát triển du lịch và kinh tế - xã hội địa phương.

Nghiên cứu trình bày quy trình xây dựng mô hình từ việc xác định tiêu chí lựa chọn địa điểm, điều tra thực địa, khai quật và nghiên cứu giá trị di tích Thôn 7. Mô hình này nhấn mạnh sự tham gia của cộng đồng địa phương, các nhà quản lý, nhà khoa học, và các bên liên quan khác trong quá trình bảo tồn và phát huy di sản. Kết quả khai quật cho thấy sự tồn tại của cơ tầng Đá cũ tại Đắk Nông, bổ sung thêm một giá trị di sản văn hóa khảo cổ mới cho CVĐC TC UNESCO Đắk Nông. Mô hình cũng tạo ra sản phẩm lịch sử - văn hóa mới là các hố khai quật được bảo tồn nguyên vẹn cùng hiện vật khảo cổ, phục vụ hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với phát triển kinh tế và văn hóa địa phương.

Các lý thuyết và phương pháp tiếp cận chính được sử dụng bao gồm:
1. **Nguyên tắc tiếp cận "từ dưới lên" (Bottom-up) của Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO**: nhấn mạnh vai trò trung tâm của cộng đồng địa phương trong các hoạt động bảo tồn và phát triển, đảm bảo sự hỗ trợ mạnh mẽ của cộng đồng và sự tham gia của chính quyền địa phương.
2. **Tiếp cận khảo cổ học cộng đồng**: tập trung vào mối liên hệ và sự tương tác giữa khảo cổ học với cộng đồng, đảm bảo sự tham gia của người dân địa phương vào các khâu của quy trình xây dựng mô hình.
3. **Tiếp cận bảo tồn di sản sống (living heritage)**: chú trọng vào sự kết nối nguyên gốc giữa cộng đồng với di sản, bảo tồn di sản trong bối cảnh sự kết nối này, duy trì “tính tiếp diễn” về chức năng nguyên bản của di sản.
4. **Lý thuyết vai trò các bên liên quan**: xác định và phân tích vai trò của các bên liên quan như nhà quản lý, nhà nghiên cứu, nhà truyền thông, và cộng đồng trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Mô hình đã đạt được các kết quả sau:
* **Nhận thức khoa học**: minh chứng sự tồn tại cơ tầng Đá cũ tại Đắk Nông, bổ sung giá trị di sản văn hóa khảo cổ mới.
* **Xác định các bên liên quan**: thu hút sự quan tâm của nhiều thành phần xã hội, xác định các đối tượng liên quan đến công tác bảo tồn và phát huy di sản.
* **Sản phẩm lịch sử - văn hóa mới**: tạo ra các hố khai quật được bảo tồn nguyên vẹn cùng hiện vật khảo cổ.