MỐI QUAN HỆ GIỮA NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC VÀ NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU TRONG OPERA

MI QUAN H GIA NGH THUT ÂM NHC VÀ

NGH THUT SÂN KHU TRONG OPERA

Trong sân khu luôn có s tham gia ca ngh thut âm

nhc. T nhng hình thc s khai ca sân khu như các trò

din, các hình thc k chuyn s thi ca các dân tc trên th

gii… n các hình thc sân khu ln như kch nói ca

phưng Tây; Tung, Chèo, Ci lưng ca Vit Nam… u có

mt ca âm nhc. Thm chí, có ngưi còn cho rng, mt v

kch dù nh n âu nu như không có s tham gia ca âm

nhc thì có th nói ó là mt tác phm hoàn chnh.

Trong sân khu luôn có s tham gia ca ngh thut âm nhc. T

nhng hình thc s khai ca sân khu như các trò din, các hình thc k

chuyn s thi ca các dân tc trên th gii… n các hình thc sân khu

ln như kch nói ca phưng Tây; Tung, Chèo, Ci lưng ca Vit

Nam… u có mt ca âm nhc. Thm chí, có ngưi còn cho rng, mt

v kch dù nh n âu nu như không có s tham gia ca âm nhc thì có

th nói ó là mt tác phm hoàn chnh.

Trong nhng hình thc sân khu s khai như K khan ca các dân

tc Tây Nguyên,  t  nc ca dân tc Mưng thưng có các nhc

c gõ, nhc c hi... m theo. Tuy  ó có th không có các làn iu hát,

nhưng có yu t hát trong các câu k th hay có th nói ó là nhng câu

hát th mang tính ngâm ng i.

Trong sân khu kch nói, âm nhc thưng tham gia vào các ph!n

m màn, kt thúc, làm nhc nn, nhc chen, nhc chuyn màn, chuyn

cnh… góp ph!n to hình tư ng, t"ng thêm tính kch và nhiu khi còn có

nhng tit mc âm nhc hoàn chnh  miêu t tâm trng nhân vt hoc

làm nn b# sung cho tình tit kch. Thí d, trong v kch nói Pergun, nhc

s$ Edvard Grieg ã vit ph!n âm nhc như nhng tit mc âm nhc hoàn

chnh, trong ó giai iu !y cht th %p như hoa ng ni ca bài hát

“Khúc hát nàng Solvei” (làm nn cho cnh Solvei tóc bc tr&ng ng trên

b bin ch ón Pergun tàn t tr v và cht trong vòng tay ca Solvei) ã

làm cho ngưi xem phi xúc ng. Ph!n âm nhc ca v kch Pergun sau

này ã ư c Grieg tách ra vit thành t# khúc (suite) cho dàn nhc giao

hưng và là mt trong nhng t# khúc xut s&c ca âm nhc lãng mn th

k' XIX.

Còn trong Tung, Chèo và Ci lưng thì gia âm nhc sân khu

khó có th nói ngh thut nào là chính và ngh thut nào là ph.

Vì th, có th kh(ng nh trong sân khu luôn có vai trò ca âm

nhc. Vy trong opera, mt ngh thut nh cao ca âm nhc bác h)c

chuyên nghip thì sân khu có vai trò như th nào?

Opera ra i  châu Âu, ư c ánh du trong s nghip sáng tác

ca các nhc s$ ngưi ý cui th k' XVI !u th k' XVII vi tác phm !u

tiên là Dafné ca Peri (1560 – 1633) sáng tác n"m 1594. Quá trình phát

trin ca lch s opera c*ng là quá trình ca nhng quan nim khác nhau

v vai trò ca âm nhc và kch trong ngh thut này.

Có th nói, ci ngun xa xưa ca opera xut phát t bi kch c# i

Hy Lp - ngh thut t#ng h p kt h p sân khu vi th ca, nhc và múa,

m !u cho các v bi kch thưng có s tham gia ca mt dàn h p

xưng. G!n hn na là t các tích trò hay còn g)i là trò din trong nn âm

nhc ca các hip s$  th k' XI thi Trung c#

Các hip s$ din các trò

theo mt ni dung tích truyn nào ó và sáng tác các bài hát theo trình t

ca tích truyn. Có mt tác phm là “Trò din v Robin và Marion” ã

ư c trình din n tn th k' XV và theo sách Lch s âm nhc th gii

do Nguyn Xinh biên son ã cho rng ó là mt trong nhng “ hình nh

báo hiu cho s ra i ca nhc kch thông tc Pháp sau này”

. Tuy

nhiên,  bi kch c# i và các trò din trên, ngh thut sân khu óng vai

trò ch yu. +n các th loi như ca cnh hay ca kch sau này thì âm nhc

ã chim mt v trí quan tr)ng. , các th loi này, âm nhc g&n bó hu c

vi sân khu. Âm nhc không còn óng vai trò m na mà ư c cu trúc

thành các tit mc thanh nhc. +c bit, âm nhc trong ca kch không ch

gm các tit mc mà còn cu trúc thành các trưng on, thm chí xuyên

sut toàn b quá trình phát trin ca v kch và có c nhng yu t ta

như hát nói trong opera. +iu ó chng t ca cnh và ca kch là nhng

ngun gc trc tip ca opera. Có th ly ngay các ca kch ca Vit Nam

làm thí d c*ng   chng minh cho iu ó. Trong v ca kch “ Sóng c

không ngã tay chèo” ca +- Nhun, tác gi ã dùng mô-tip và cht liu

chèo B&c b làm s i ch xuyên sut tác phm. Sau này, v opera Vit

Nam !u tiên Cô Sao chính là kt qu ca mt quá trình sáng tác nhiu

tác phm ca cnh và ca kch ca nhc s$ +- Nhun.

Ngh thut opera th gii thc s ư c ánh du bng Dafné ca

Peri, nhưng Dafn không còn t#ng ph# nn Eurydice (1600), c*ng ca

Peri, ư c coi là mt trong hai tác phm !u tiên. Trong Eurydice ni dung

ct truyn c dn dt bng li dn chuyn, và  ây âm nhc ãng vai

trò ch cht.

Nhiu khán gi xem opera thng  thng thc ngh thut âm

nhc là ch yu bi rt nhiu v opera có ni dung ct truyn ly t các

tích truyn hoc t các tác phm vn hc n i ting ca th gii mà khán

gi xem opera nhiu khi bit trc ni dung ca v.

Tuy nhiên, ã có mt thi k!, do quá  cao vai trò ca âm nhc

(c bit là  cao k" thut thanh nhc), dn n s# trng r$ng trong ni

dung kch. Các tit mc thanh nhc và c các tit mc múa g!n như ư c

s&p xp quy nh theo li mòn nên opera châu Âu ã b suy thoái (cui th

k' XVII - !u th k' XVIII). +n thi k. c# in Viên (na sau th k' XVIII),

nhc s$ C.W. Gluck ã ci cách opera trên nguyên t&c âm nhc phi ph

thuc vào ni dung kch. Ông chng li khuynh hưng sùng bái k/ thut

thanh nhc n thu!n.

C*ng là nhà ci cách opera nhưng W.A. Morazt li có quan im

khác Gluck là kch phi ph thuc âm nhc. Ông  cao vai trò ca âm

nhc như các tit mc thanh nhc ca ông không sáng tác theo khuôn

m0u quy nh, ông chú ý ti v1 %p ca âm nhc, tính hình tư ng trong

tng tình hung kch và hiu qu ca dàn nhc giao hưng em li cho v

kch. Nhưng iu quan tr)ng là âm nhc trong tác phm ca ông ư c g&n

bó mt cách thng nht vi ni dung kch. Chính vì vy, Mozart không

nhng  cao ư c vai trò ca âm nhc, k/ thut thanh nhc và dàn nhc

giao hưng mà ông còn làm phong phú cho ni dung kch và tr thành nhà

ci cách v$ i sau Gluck.

S phát trin ca ngh thut opera  các thi k. sau (th k' XIX,

XX) cho thy ngh thut âm nhc ngày càng óng vai trò ch cht trong

opera.

Tuy nhiên, phi kh(ng nh rng, ngh thut sân khu có vai trò rt

quan tr)ng trong opera. Nhiu ý kin cho rng trong opera, vai trò hàng

!u là âm nhc, sau ó là sân khu. Có ý kin ánh giá sân khu quan

tr)ng ngang hàng vi âm nhc. Trong cun Ngh thut opera ca PGS-

NSND Trung Kiên có vit: “Trong tác phm opera tp trung hai ngh thut

gi vai trò ch yu là âm nhc và kch”

. Nu ly hình nh  ví thì có th

coi sân khu là b 2 cho âm nhc ct cánh.

Tính sân khu ư c biu hin trong opera  nhiu phưng din.

Trc ht là v mt kch bn.

Kch bn trong opera v c bn c*ng ging như sân khu kch nói

là có ni dung ct truyn, ư c chia thành các màn, các cnh. Kch bn có

th ư c chuyn th t tác phm th ca, t tác phm v"n h)c ca nhà th

nhà v"n nào ó như opera Con %m pích ca nhc s$ P.I. Tchaikovsky có

kch bn ư c chuyn th t tiu thuyt th cùng tên ca i thi hào

ngưi Nga - Puskin, opera La Traviata ca G. Verdi ã ly ni dung kch

bn t tiu thuyt Trà hoa n& ca A. Dumas. Kch bn có th do mt nhà

v"n hay nhà biên kch vit như v opera Eurydice do nhc s$ – ca s$ Peri

sáng tác ph!n âm nhc, còn ph!n kch bn do nhà th Rinuccini m

nhim. Ngoài ra, kch bn còn ư c chính các nhc s$ vit. Nhiu nhc s$

t vit kch bn cho mình như R. Wagner, M. Mussorgsky, A. Borodin… ,

Vit Nam, nhc s$ +- Nhun c*ng t vit kch bn cho opera Cô Sao,

Ngi tc tng. Ni dung kch bn ca hai opera này khá  s như mt

tác phm sân khu thc th, là nhng bc tranh s thi hoành tráng v

cuc kháng chin chng Pháp ca ng bào dân tc min núi Tây B&c

(opera Cô Sao) và chin u chng M/ ca ng bào các dân tc Tây

Nguyên (opera Ngi tc tng).

V c bn, kch bn trong opera có nhiu im g!n vi kch bn ca

sân khu kch nói, nhưng c*ng có nhiu im khác so vi sân khu kch

nói. +c trưng c bn ca opera là các nhân vt hát ch không nói. Có khi

hát cùng lúc ba, bn ngưi hoc ông hn, vi nhng li ca khác nhau,

giai iu c*ng khác nhau th hin nhng suy ngh$ tình cm ca nhiu

MỐI QUAN HỆ GIỮA NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC VÀ NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU TRONG OPERA

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi