BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
NGUYỄN THỊ THANH LAN
NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN TẠI TP.HCM TRONG THỜI
KỲ HỘI NHẬP
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2007
Trang 1
Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTMCP tại TP.HCM trong thời kỳ hội nhập
CHƯƠNG 1: HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NHTMCP & CƠ SỞ
LÝ LUẬN CỦA CẠNH TRANH TRONG NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG
1.1. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NHTMCP:
1.1.1. Bản chất của NHTMCP:
Ngân hàng là một doanh nghiệp đặc biệt kinh doanh về tiền tệ với họat động thường
xuyên là huy động vốn, cho vay, chiết khấu và cung cấp các dịch vụ tài chính.
NHTMCP là ngân hàng được thực hiện toàn bộ các hoạt động ngân hàng và các
hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện
các mục tiêu kinh tế của Nhà nước.
Về bản chất, NHTMCP cũng là một loại hình doanh nghiệp trong nền kinh tế, có
các đặc điểm giống như những doanh nghiệp khác như được thành lập và hoạt động
theo quy định của pháp luật nhưng do hàng hoá kinh doanh là loại hàng hoá đặc
biệt: tiền tệ, kim loại quý, giấy tờ có giá trị... có tính lưu chuyển cao và chịu sự
kiểm soát nghiêm ngặt của Nhà nước nên NHTMCP được xem là loại hình doanh
nghiệp đặc biệt hoạt động trong lĩnh vực kinh tế tổng hợp.
Xét về hoạt động kinh doanh, NHTMCP có một số đặc trưng là: (i) hàng hoá kinh
doanh là tiền tệ, là loại hàng hoá có tính xã hội hóa cao, dễ chuyển đổi thành các
loại hàng hoá khác; loại hàng hoá đặc biệt này được kiểm soát lưu hành với số
lượng có hạn; (ii) hoạt động của ngân hàng được đặt trên nền tảng của sự tín nhiệm
và hết sức mẫn cảm với những biến động của nền kinh tế; (iii) khách hàng có thể
vừa là nhà cung cấp đầu vào (gửi tiền) cho ngân hàng vừa là người sử dụng sản
phẩm (tín dụng, dịch vụ thanh toán, mua bán ngoại hối, giấy tờ có giá...) của ngân
hàng; (iv) thị trường kinh doanh có tính chất của thị trường cạnh tranh không hoàn
hảo; (v) kinh doanh ngân hàng luôn đòi hỏi phải tiếp cận ứng dụng các công nghệ,
kỹ thuật hiện đại nhằm tăng cường tính an toàn và tiện nghi cho khách hàng; (vi)
công nghệ ngân hàng là công nghệ đặc biệt: công nghệ biến đổi cơ cấu thời hạn của
Trang 2
Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTMCP tại TP.HCM trong thời kỳ hội nhập
các đồng tiền; (vii) hoạt động ngân hàng mang tính quốc tế do phải thực hiện các
quan hệ giao dịch với nước ngoài và phải thực hiện các thông lệ, tập quán quốc tế...
nên cũng chịu ảnh hưởng của các diễn biến, tác động thay đổi của nền kinh tế thế
giới; (viii) là thành phần thuộc "trung tâm biến đổi và tiếp nhận rủi ro" trong nền
kinh tế ;(ix) là phương tiện nối dài tác động đến sự tăng trưởng của nền kinh tế nên
bị Nhà nước kiểm soát chặt chẽ thông qua hệ thống các văn bản pháp quy nhằm
thực thi các chính sách của Nhà nước như mức vốn tối thiểu, giới hạn lĩnh vực kinh
doanh, ấn định lãi suất, tỉ giá hối đoái, tỉ lệ DTBB, hạn mức tín dụng...
1.1.2. Cơ cấu tổ chức của NHTMCP (Hình 1a):
NHTMCP được thành lập và được điều phối bởi Luật các Tổ chức Tín dụng, Luật
Doanh nghiệp và các quy định khác có liên quan của pháp luật VN. Theo đó, Đại
hội đồng (đại biểu) cổ đông là cơ quan quyền lực cao nhất của NHTCMP; bên dưới
là các cơ quan: HĐQT, BKS, BĐH và hệ thống tổ chức các đơn vị chức năng,
nghiệp vụ: Sở giao dịch, Chi nhánh, Văn phòng đại diện, Công ty trực thuộc, đơn vị
sự nghiệp... hệ thống kiểm tra, kiểm toán nội bộ...
1.1.3. Chức năng, vai trò của NHTMCP:
1.1.3.1. Các chức năng của NHTMCP:
• Trung gian tín dụng: là chức năng đặc trưng và cơ bản nhất của ngân
hàng; đóng vai trò "đi vay để cho vay" nhằm thực hiện huy động, tập
trung tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế để cho vay các nhu cầu trong xã hội
nên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển nền kinh
tế.
• Trung gian thanh toán và quản lý các phương tiện thanh toán: trong việc
quản lý tiền tại tài khoản của các chủ tài khoản thanh toán, NHTMCP đã
đảm bảo cho khách hàng tiền được cất giữ an toàn, việc thu chi thanh
toán được tiện lợi, nhanh chóng thông qua việc cung cấp các công cụ lưu
thông tín dụng: séc, uỷ nhiệm chi/thu, thẻ thanh toán... tiết kiệm cho
khách hàng rất nhiều chi phí và thời gian.
Trang 3
Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTMCP tại TP.HCM trong thời kỳ hội nhập
• Cung cấp dịch vụ tài chính - ngân hàng và thực thi chính sách tiền tệ của
Nhà nước: trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng, ngân quỹ, ngân
hàng có điều kiện thuận lợi về kho quỹ và thông tin, quan hệ với khách
hàng nên có thể cung cấp thêm các dịch vụ như cấp chứng thư bảo lãnh,
thư tín dụng (L/C), tư vấn đầu tư, giữ hộ tài sản, phát hành chứng khoán,
trái khoán cho khách hàng... Với các hoạt động phát hành hoặc mua bán
chứng khoán, trái khoán cho khách hàng hoặc cho mình trên thị trường
tiền tệ thì NHTMCP đã tham gia vào việc thực thi các chính sách tiền tệ
của Nhà nước.
1.1.3.2. Vai trò của NHTMCP:
Vai trò của NHTMCP được xác định trên cơ sở các chức năng và các nhiệm vụ cụ
thể của nó trong từng giai đoạn. Bởi chức năng là tính vốn có của NHTMCP và vai
trò của nó chính là sự vận dụng các chức năng đó vào hoạt động thực tiễn. Do đó,
vai trò của NHTMCP thay đổi cùng với sự phát triển của nền KT-XH và phụ thuộc
vào các hoạt động chủ quan của các cơ quan quản lý. Vai trò của NHTMCP được
thể hiện ở hai mặt:
• Vai trò thực thi chính sách tiền tệ: vai trò này được hoạch định bởi
NHTW thông qua các công cụ: lãi suất, DTBB, tái chiết khấu, thị trường
mở, hạn mức tín dụng... làm cầu nối tác động chính sách tiền tệ đến khu
vực phi ngân hàng và đến nền kinh tế; đồng thời tiếp nhận các phản hồi
để chính phủ, NHTW có những chính sách điều tiết phù hợp với từng tình
hình cụ thể.
• Vai trò góp phần vào hoạt động điều tiết vĩ mô: Điều tiết vĩ mô là chức
năng của NHTW nhằm phân bổ các nguồn lực phục vụ cho nhu cầu phát
triển kinh tế theo định hướng đề ra với chính sách tiền tệ là công cụ của
chính sách can thiệp bằng kinh tế vào nền kinh tế. Tuy nhiên, NHTW
không trực tiếp giao dịch với công chúng mà phải thông qua hệ thống
định chế tài chính trung gian, trong đó có NHTMCP. Do vậy, bằng
Trang 4
Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTMCP tại TP.HCM trong thời kỳ hội nhập
nghiệp vụ tạo tiền gắn liền với công cụ quản lý vĩ mô của NHTM (tỷ lệ
DTBB, lãi suất...), trong khi thực hiện hoạt động kinh doanh của mình,
NHTMCP đã góp phần vào hoạt động điều tiết vĩ mô của NHTW thông
qua chính sách tiền tệ.
Tóm lại, với chức năng và vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường hiện đại,
NHTMCP tham gia giúp nền kinh tế:
9 Giảm thiểu chi phí lưu thông, vận chuyển tiền trong quá trình thanh toán,
tăng hiệu quả sử dụng vốn, không để cho vốn bị ứ đọng hoặc cất trữ
không sinh lợi.
9 Góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển qua việc tập trung vốn và phân bổ
nguồn lực, cấp tín dụng cho các doanh nghiệp giúp mở rộng sản xuất kinh
doanh trong nền kinh tế. Đồng thời, góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá
cả, ổn định đời sống, trật tự xã hội và tạo công ăn việc làm...
9 Mở rộng và phát triển các mối quan hệ kinh tế đối ngoại và giao lưu quốc
tế thông qua các hoạt động tín dụng, đầu tư và thanh toán quốc tế.
1.1.4. Các nghiệp vụ chủ yếu của NHTMCP:
1.1.4.1. Nghiệp vụ tạo vốn - nghiệp vụ nợ:
Là nghiệp vụ hình thành nên nguồn vốn hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Các
nguồn vốn của NHTMCP gồm có:
♦ Nghiệp vụ vốn tự có và các quỹ, trong đó:
Vốn điều lệ là số vốn ban đầu phải lớn hơn hoặc bằng mức tối thiểu do Nhà nước
quy định (theo Nghị định số 82/1998/NĐ-CP ngày 03/10/1998) mà NHTMCP phải
có để được phép hoạt động. Vốn này được hình thành do sự góp vốn từ các pháp
nhân Nhà nước và tư nhân hoặc cá nhân trong và ngoài nước. Mức vốn điều lệ
nhiều hay ít tuỳ thuộc vào quy mô và phạm vi hoạt động của nó chủ yếu được dùng
để trang bị cơ sở vật chật, kỹ thuật, thành lập công ty con hoặc hùn vốn, liên doanh,
cho vay...
