Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu cơ sở khoa học xác định ngưỡng mưa kích hoạt trượt nông ở khu vực thung lũng Mường Hoa, thị xã Sa Pa

Trượt lở đất, đặc biệt là trượt nông, là một trong những loại hình thiên tai phổ biến và nguy hiểm tại Việt Nam, nhất là ở các khu vực miền núi với địa hình dốc và lượng mưa lớn. Mưa đóng vai trò chính trong việc kích hoạt các sự kiện trượt lở bằng cách làm tăng áp lực nước lỗ rỗng và giảm cường độ kháng cắt của đất, dẫn đến mất ổn định sườn dốc. Việc xác định chính xác ngưỡng mưa kích hoạt trượt lở đất là cơ sở khoa học thiết yếu để phát triển các hệ thống cảnh báo sớm hiệu quả. Tuy nhiên, tại Thung lũng Mường Hoa, thị xã Sa Pa, một khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng nghiêm trọng, vẫn thiếu các ngưỡng mưa đặc thù được thiết lập theo cách tiếp cận vật lý. Nghiên cứu này nhằm xây dựng cơ sở khoa học để xác định các ngưỡng mưa này, góp phần nâng cao khả năng ứng phó thiên tai.

Các nhà nghiên cứu và kỹ sư trong lĩnh vực địa kỹ thuật, thủy văn, quản lý tài nguyên và môi trường; các nhà hoạch định chính sách, quản lý thiên tai ở cấp địa phương và trung ương; sinh viên sau đại học và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực giảm nhẹ rủi ro thiên tai.

Luận án này tập trung vào việc nghiên cứu cơ sở khoa học để xác định ngưỡng mưa kích hoạt trượt nông tại Thung lũng Mường Hoa, thị xã Sa Pa, một khu vực điển hình ở Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề từ thiên tai. Nghiên cứu tổng quan về các phương pháp xác định ngưỡng mưa và cơ chế vật lý của trượt lở đất do mưa, nhấn mạnh vai trò của quá trình thấm và sự thay đổi áp lực nước lỗ rỗng. Bằng cách tiếp cận tổng hợp, luận án kết hợp phương pháp kinh nghiệm với mô hình vật lý tiên tiến. Các dữ liệu về địa hình, địa chất, khí tượng và hiện trạng trượt lở đất tại Sa Pa được thu thập và phân tích để xây dựng hàm ngưỡng mưa kinh nghiệm, tập trung vào mối quan hệ giữa cường độ mưa, thời lượng mưa và tổng lượng mưa tích lũy. Đặc biệt, luận án đã ứng dụng mô hình TRIGRS để mô phỏng trượt nông ở quy mô khu vực, từ đó xây dựng được các hàm ngưỡng mưa kích hoạt cụ thể (E-D, Imax-E) và đề xuất tiêu chí ngưỡng I-D cho Thung lũng Mường Hoa. Các đóng góp mới của luận án bao gồm việc thiết lập các hàm ngưỡng mưa kích hoạt trượt nông đặc thù và đề xuất tiêu chí cảnh báo sớm mới, đặc biệt cho các khu vực chịu tác động của con người. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc, cung cấp nền tảng vững chắc cho việc phát triển và cải thiện hệ thống cảnh báo sớm trượt lở đất, góp phần giảm thiểu rủi ro thiên tai và bảo vệ cộng đồng tại các khu vực miền núi tương tự.