ISSN: 2354 -1091 Journal of Science Tay Bac University (JTBU) https://sj.utb.edu.vn
86
NGHIÊN CỨU MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA CHỈ SỐ THÔNG MINH (IQ)
VỚI CHỈ SỐ VƢỢT KHÓ (AQ) CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ,
TRƢỜNG TH, THCS VÀ THPT CHU VĂN AN, TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC
*Vũ Thị Thanh Nhàn, Vũ Phƣơng Liên, Đào Lan Hƣơng, Vũ Thị Hải Ninh
Trường Đại học Tây Bắc
THÔNG TIN BÀI BÁO
TÓM TẮT
Ngày nhận bài: 26/6/2024
Ngày nhận đăng: 26/7/2024
Từ khoá: Chỉ số IQ; Chỉ số AQ;
Chu Văn An; Đại học Tây Bắc
Đề tài được nghiên cứu trên 327 học sinh thuộc khối Trung học
cơ sở (THCS) của Trường TH, THCS & THPT Chu Văn An, trực
thuộc Trường Đại học Tây Bắc, tỉnh Sơn La thông qua test của
Raven và Paul Stoltz, kết quả cho thấy: Mức trí tuệ của học sinh
đạt mức trung bình (nam: 98,89
11,70, nữ: 96,86

9,17). Chỉ
số IQ của học sinh nam và nữ ở lớp tuổi 13 đều cao hơn các lớp
tuổi khác (Nam: 99,75
8,3; Nữ: 98,07
6,73). Mức trí tuệ của
học sinh nam cao hơn học sinh nữ ở lớp tuổi 11 (p < 0,05). Chỉ
số AQ trung bình của học sinh ở mức dưới trung bình và không
đều ở nam và nữ theo các lớp tuổi từ 11 - 14, tốc độ giảm trung
bình ở nam: 3,90/năm và tăng ở nữ: 1,76/năm. Hệ số tương quan
giữa chỉ số IQ với chỉ số vượt khó AQ của học sinh là mối tương
quan tuyến tính nghịch và thuận (r = -0,04 ở nam và r = 0,008
ở nữ).
1. Đặt vấn đề
Lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi phát
triển mạnh mẽ về tâm sinh lý. Đặc biệt, sự phát
triển trí tuệ của học sinh THCS có những đặc
trưng riêng. Cụ thể, ở lứa tuổi này học sinh có
khả năng phân tích, tổng hợp phức tạp khi tri
giác các sự vật, hiện tượng. Học sinh THCS có
nhiều tiến bộ trong việc ghi nhớ tài liệu trừu
tượng. Sự phát triển khả năng chú ý của học
sinh khá phức tạp, vừa có chú ý chủ định bền
vững, vừa có sự chú ý không bền vững. Bên
cạnh đó, ở lứa tuổi này để có thể giải quyết
những khó khăn trong học tập và cuộc sống thì
khả năng nhẫn nại, bản lĩnh sống, tính mềm dẻo
linh hoạt của học sinh chính là điều kiện
tiên quyết.
Mặc dù trong những năm gần đây, chất
lượng giáo dục và đào tạo của Sơn La bước đầu
có những thay đổi tích cực. Trong năm học
2022-2023, thành phố đã bước đầu khẳng định
được là hệ thống giáo dục chất lượng, với trên
71% đạt giải tại kỳ thi học sinh giỏi THCS cấp
tỉnh [12]. Tuy nhiên, để việc dạy học cho học
sinh giai đoạn này có hiệu quả còn gặp rất
nhiều khó khăn do chưa có nghiên cứu nào
đánh giá toàn diện năng lực trí tuệ (IQ) và khả
năng vượt khó (AQ) của học sinh. Tuy mới
thành lập năm 2013, nhưng trường TH, THCS
và THPT Chu Văn An trực thuộc Trường Đại
học Tây Bắc cũng bước đầu khẳng định được
thương hiệu qua việc tăng tỉ lệ học sinh thi đỗ
các trường Đại học trong và ngoài nước, các
trường THPT chất lượng trên địa bàn toàn tỉnh
ngày càng tăng [11]. Nhằm góp phần cung cấp
những cơ sở khoa học giúp nhà trường đánh giá
và định hướng phương pháp giảng dạy phù hợp
với chất lượng của học sinh trong khối THCS
thì việc tiến hành nghiên cứu mối tương quan
chỉ số IQ và AQ của học sinh là cần thiết.
2. Đối tƣợng, phƣơng pháp nghiên cứu
2.1. Đối tượng, địa điểm nghiên cứu
- Đối tượng: Học sinh THCS trường TH,
THCS & THPT Chu Văn An, trực thuộc
Trường Đại học Tây Bắc
- Địa điểm: Trường TH, THCS & THPT
Chu Văn An, trực thuộc Trường Đại học
Tây Bắc
2.2. Phương pháp nghiên cứu
- Cách chọn mẫu: Chọn ngẫu nhiên 327 học
sinh THCS, trường TH, THCS & THPT Chu
Văn An. Sự phân bố học sinh theo khối lớp,
giới tính được thể hiện ở bảng 1.
Bảng 1. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu
Khối
Nam
Nữ
6
47
36
Vũ Thị Thanh Nhàn và CS (2024) - (36): 86 - 91
ISSN: 2354 -1091 Journal of Science Tay Bac University (JTBU) https://sj.utb.edu.vn
87
7
43
8
29
9
38
Tổng
157
2.2.1. Chỉ số IQ
Chỉ số IQ là chỉ số đánh giá khả năng tư
duy, phản xạ của con người. Chỉ số IQ được
đánh giá bằng cách sử dụng test Raven [1], [2],
[3]. Test Raven gồm 60 bài tập khuôn hình
được chia thành 5 bộ (A, B, C, D, E) có cấu
trúc theo nguyên tắc độ khó tăng dần từ khuôn
hình thứ nhất đến khuôn hình thứ 12 trong mỗi
bộ. Mỗi bộ có nội dung khác nhau. Học sinh
(nghiệm thể) làm test cá nhân. Thời gian làm
trong 40 phút. Nghiệm thể làm test trong một
phòng đủ rộng, đảm bảo ánh sáng, yên tĩnh.
Mỗi bài tập đúng cho 1 điểm cộng tổng số điểm
làm được trong các bộ và ghi tổng số điểm này
vào cột. Số điểm tối đa là 60 điểm. Sau khi có
điểm test Raven tính chỉ số IQ theo công thức
của D. Wechsler:
Trong đó. X là điểm test Raven của từng đối
tượng;
X
là điểm test trung bình của các đối
tượng ở cùng một độ tuổi; SD là độ lệch chuẩn.
Từ chỉ số IQ, xác định mức trí tuệ của học sinh
theo thang phân loại của Wechsler ở bảng 2.
Bảng 2. Chỉ số IQ và mức trí tuệ
STT
Điểm IQ
Mức trí tuệ
Phân loại
1
≥130
I
Rất xuất sắc
2
120-129
II
Xuất sắc
3
110-119
III
Thông minh
4
90-109
IV
Trung bình
5
80-89
V
Tầm thường
6
70-79
VI
Kém
7
<70
VII
Ngu độn
Số liệu được xử lý trên máy tính, sử dụng
phần mềm hệ chương trình Excel 2013.
2.2.2. Chỉ số AQ
Chỉ số vượt khó AQ (Adversity Quotient-
AQ) được xác định bằng hồ sơ do tiến sĩ Paul
Stoltz - chủ tịch và giám đốc điều hành học
viện Peak – Công ty tư vấn và nghiên cứu tại
San Luis Obispo tạo dựng. Hồ sơ AQ gồm 20
câu hỏi, mỗi câu hỏi có mức độ trả lời khác
nhau và đạt từ 1 đến 5 điểm. Nghiệm viên
hướng dẫn cách làm cho các nghiệm thể, sau đó
phát cho nghiệm thể 01 hồ sơ AQ, yêu cầu
nghiệm thể đọc kĩ từng tình huống trong mỗi
câu hỏi và đánh giá mức độ ảnh hưởng của mỗi
câu hỏi tương ứng với bản thân mình, bằng
cách khoanh tròn vào điểm số tương ứng trong
mỗi câu của hồ sơ AQ. Hồ sơ AQ gồm 4 chỉ số
thành phần: C, O, R, E. Viết các số đã khoanh
tròn trên hồ sơ AQ tương ứng với các ô bên
dưới, tính tổng cho mỗi cột, tính tổng của 4 cột,
nhân 2, sau đó tính được chỉ số AQ qua công
thức sau:
AQ = (C+O+R+E)×2
Chỉ số trung bình của AQ là 147,5, chỉ số
này càng cao, càng chứng tỏ khả năng vượt khó
càng tốt, học sinh càng có khả năng đương đầu
với những khó khăn trong cuộc sống cũng như
trong học tập. Hồ sơ AQ được tiến hành trong
thời gian 8-10 phút [2], [4], [8] trong phòng
học yên tĩnh để hoàn thành độc lập bài test.
Bảng 3. Phân loại các chỉ số thành phần của AQ
Chỉ số C
Chỉ số O
Chỉ số R
Chỉ số E
Câu
Điểm
Câu
Điểm
Câu
Điểm
Câu
Điểm
1
2
3
4
7
6
5
8
13
11
9
10
ISSN: 2354 -1091 Journal of Science Tay Bac University (JTBU) https://sj.utb.edu.vn
88
15
16
12
14
17
18
20
19
Tổng
Tổng
Tổng
Tổng
3. Kết quả và bàn luận
3.1. Chỉ số IQ của học sinh
Trí tuệ là một hoạt động tâm lý phức tạp bao
gồm khả năng nhận thức, ngôn ngữ vận động
và khả năng thích ứng với xã hội. Năng lực trí
tuệ của học sinh THCS, trường TH, THCS &
THPT Chu Văn An được đánh giá qua test
Raven, kết quả thu được thể hiện trong bảng 4.
Bảng 4. Chỉ số IQ trung bình của học sinh theo lớp tuổi và giới tính
Tuổi
Nam (1)
Nữ (2)
1
X
-
2
X
P (1-2)
n
X SD
Mức tăng
n
X SD
Mức tăng
11
47
99,38
9.4
0
36
98,07
6,73
0
1,31
<0,05
12
43
99,56
9.07
0,18
43
93,48
12,83
-4,59
6,08
>0,05
13
29
99,75
8.30
0.19
34
98,07
6,73
4,59
1,68
>0,05
14
38
96,85
20.01
-2,9
57
97,80
10,4
-0,27
-0,95
>0,05
Trung bình
98.89
11,70
-0,84
96,86
9,17
-0,09
Số liệu trong bảng 4 cho thấy, học sinh cấp
THCS có chỉ số IQ đạt mức trung bình. Cụ thể,
học sinh nam: 98,89
11,70; nữ: 96,86
9,17.
Từ 11 tới 14 tuổi học sinh nam và nữ có chỉ số
IQ giảm trung bình 0,84/năm (11 tuổi: 99,38
9,4; 14 tuổi: 96,85
20,01), học sinh nữ giảm
trung bình 0,09/năm (11 tuổi: 98,07
6,73; 14
tuổi: 97,80
10,4). Chỉ số IQ cao ở lứa tuổi 11,
12, 13 và cao hơn ở lớp tuổi 14 chứng tỏ chất
lượng đầu vào của nhà trường ngày càng được
cải thiện trong những năm gần đây.
Ở các độ tuổi 12, 13 và 14 chỉ số IQ trung
bình của nam cao hơn nữ, mức chênh lệch này
không có ý nghĩa thống kê (p>0,05) hay chỉ số
IQ trung bình của học sinh không có sự khác
biệt theo giới tính, đều đạt mức tương đối tốt.
So sánh với các kết quả nghiên cứu khác về chỉ
số IQ [4], [5], [6], [7], kết quả nghiên cứu của
chúng tôi thấp hơn. Tuy nhiên khi so sánh với
kết quả nghiên cứu của tác giả Vũ Thị Thanh
Nhàn năm 2018 [8], học sinh trường TH, THCS
& THPT Chu Văn An có chỉ số IQ tốt hơn, điều
này có thể giải thích do học sinh nhà trường
được chọn lọc từ các nguồn học sinh chất lượng
cao trên địa bàn toàn tỉnh Sơn La thông qua kì
thi tuyển đánh giá năng lực đầu vào. Đa phần
học sinh được sinh ra trong các gia đình có điều
kiện vật chất, tinh thần tương đối tốt. Sự khác
biệt về chỉ số IQ ở đây, chứng tỏ chế độ dinh
dưỡng, sự quan tâm chăm lo về tinh thần có ảnh
hưởng rất lớn lớn đến sự phát triển năng lực
trí tuệ.
3.2. Chỉ số AQ của học sinh
Kết quả nghiên cứu chỉ số AQ của học sinh
THCS, trường TH, THCS & THPT Chu Văn
An được trình bày trong bảng 5 như sau:
Bảng 5. Chỉ số AQ của học sinh theo tuổi và theo giới tính
Tuổi
Nam (1)
Nữ (2)
1
X
-
2
X
P (1-2)
n
X SD
Mức
tăng
n
X SD
Mức
tăng
11
47
126,65
25,2
0
36
125,67
16,10
0
0,98
>0,05
12
43
122,5 20.1
-4,15
43
122,70 18,04
-2,97
-0,2
>0,05
ISSN: 2354 -1091 Journal of Science Tay Bac University (JTBU) https://sj.utb.edu.vn
89
13
29
125,6
18,2
3,1
34
126,71
14,86
4,01
1,1
>0,05
14
38
114,95 12,86
-10,65
57
118,95 20,01
4,24
-4
>0,05
Trung bình
122,43
-3,9
123,51 17,25
1,76
Kết quả trong bảng 5 cho thấy, chỉ số AQ
trung bình của học sinh biết điều khiển cuộc
sống của mình khá tốt, tuy nhiên vẫn ở mức
thấp dưới mức trung bình (147,5 điểm). Điều
này chứng tỏ khả năng vươn lên và sức chịu
đựng của học sinh THCS, trường TH, THCS &
THPT Chu Văn An còn chưa cao. Một trong
những lí do là các em đang trong độ tuổi phát
triển tâm sinh lý nên khả năng kiểm soát và xử
lý tình huống còn kém và thấp nhất ở lứa tuổi
14 (Nam: 114,95 12,86; Nữ:118,95 20,01). Ở
cùng một độ tuổi, chỉ số AQ trung bình của học
sinh nữ luôn thấp hơn học sinh nam, trung bình
là 0,2% (nam: 122,43 , nữ: 123,51
17,25). Mức chênh lệch này có ý nghĩa thống
kê (p>0,05). Điều này chứng tỏ khả năng vượt
khó không có sự khác biệt theo giới tính.
Tuy nhiên, nếu như chỉ số AQ tăng dần ở nữ
thì điều đáng báo động là chỉ số AQ lại giảm
mạnh, nhất ở lứa tuổi 14. Cụ thể: Ở lớp tuổi 14,
chỉ số AQ trung bình của học sinh nữ và nam
lần lượt là 118,95 20,01 và 118,95 20,01.
Đây là lứa tuổi cần tập trung cao độ cho kỳ thi
chuyển cấp thì các bạn lại chưa thực sự chịu
khó. Chỉ số AQ cao nhất ở 11 tuổi nam 126,65
25,2 và nữ 125,67
16,10 vì các bạn vừa
phải vượt qua kì xét tuyển vào lớp 6 rất căng
thẳng nên học sinh đã phải rất nỗ lực để vào
được trường nhưng sau đó có thể sự nỗ lực lại
giảm theo độ tuổi do nhiều yếu tố khách quan
lẫn chủ quan.
3.3. Mối tương quan giữa chỉ số IQ và AQ
Kết quả nghiên cứu mối tương quan giữa chỉ
số IQ với AQ của học sinh THCS trường TH,
THCS & THPT Chu Văn An, được thể hiện
qua bảng 6 và hình 1, hình 2.
Bảng 6. Mối tƣơng quan giữa chỉ số IQ với AQ
STT
Các chỉ số
Hệ số tương quan
1
Tương quan giữa chỉ số IQ với chỉ số vượt khó (AQ) ở học sinh nam
r = -0.04
2
Tương quan giữa chỉ số IQ với chỉ số vượt khó (AQ) ở học sinh nữ
r = 0.008
Hình 1. Tương quan giữa IQ và AQ nữ
Hình 2. Tương quan giữa IQ và AQ nam
Hệ số tương quan giữa chỉ số IQ với chỉ số
vượt khó AQ của học sinh là mối tương quan
tuyến tính nghịch và thuận (r = -0,04 ở nam và
r = 0,008 ở nữ). Điều này cho thấy, học sinh
nam có chỉ số IQ cao nhưng chỉ số vượt khó lại
thấp do các bạn còn chủ quan, thiếu chỉn chu
trong học tập. Với học sinh nữ mối tương quan
thuận, điều này có thể do các bạn có chỉ số IQ
cao, lại có ý thức trong việc lĩnh hội kiến thức;
do vậy, bản thân có hứng thú trong việc tìm tòi,
chinh phục các dạng kiến thức mới. Mặc dù hệ
số tương quan này chưa thực sự cao nhưng
cũng cho thấy, ở học sinh nữ cấp THCS có khả
năng vượt khó hay tính nhẫn nại trước các tình
huống khó khăn, thử thách tốt hơn học sinh
nam. Do vậy, trong quá trình xây dựng kế
hoạch dạy học, giáo viên cần tăng cường nhiều
dạng kiến thức mới lạ nhằm phát huy cao độ
khả năng vượt khó của học sinh, đặc biệt với
học sinh nam cần khuyến khích các bạn tích
cực học tập.
4. Kết luận
Qua kết quả nghiên cứu chỉ số IQ và AQ của
học sinh THCS, Trường TH, THCS và THPT
Chu Văn An, trực thuộc Trường Đại học Tây
Bắc, chúng tôi rút ra một số kết luận sau:
ISSN: 2354 -1091 Journal of Science Tay Bac University (JTBU) https://sj.utb.edu.vn
90
- Năng lực trí tuệ của học sinh thuộc mức
trung bình (nam: 98.89
11,70; nữ: 96.86
9,17), không có sự khác biệt về trí tuệ theo giới
tính ở lớp tuổi 12, 13 và 14.
- Chỉ số AQ trung bình của học sinh ở mức
dưới trung bình và không đều ở nam và nữ theo
các lớp tuổi từ 11 - 14, tốc độ giảm trung bình ở
nam: 3,90/năm và tăng ở nữ: 1,76/năm.
- Hệ số tương quan giữa chỉ số IQ với chỉ số
vượt khó AQ của học sinh là mối tương quan
tuyến tính nghịch và thuận (r = -0,04 ở nam và
r = 0,008 ở nữ).
- Để phát triển tối đa năng lực trí tuệ của học
sinh và nâng cao chỉ số AQ của học sinh, giáo
viên cần thường xuyên kiểm tra đánh giá, phân
loại học sinh thông qua các bài test theo các
mức độ nhận thức. Đồng thời, nên thường
xuyên áp dụng các hình thức, phương pháp dạy
học theo định hướng phát triển năng lực của
học sinh.
Tài liệu tham khảo
1. Đỗ Hồng Anh (1990), “Bản hướng dẫn
sử dụng test Raven”, Lược dịch, N - T, Hà Nội.
2. Tăng Văn Đại (2013), “Nghiên cứu một
số chỉ số thể lực, Mức lực trí tuệ của học sinh
trường THPT Lê Xoay, huyện Vĩnh Tường, tỉnh
Vĩnh Phúc”, Luận văn thạc sỹ sinh học, trường
Đại học Sư phạm Hà Nội, tr.54.
3. Mai Văn Hưng (2003), Nghiên cứu một
số chỉ số sinh học và Mức lực trí tuệ của sinh
viên ở một số trường Đại học phía Bắc Việt
Nam, Luận án Tiến sĩ Sinh học, Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội.
4. Tạ Thúy Lan và Văn Mai Hưng (1998)
“Mức lực trí tuệ và học lực của một số học sinh
Thanh Hóa” Thông báo khoa học Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội (6) tr 70-75.
5. Trần Thị Loan (2002), Nghiên cứu chỉ số
thể lực và trí tuệ của học sinh từ 6 -17 tuổi tại
Quận Cầu Giấy - Hà Nội, Luận án Tiến sĩ Sinh
học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
6. Nguyễn Thị Bích Ngọc (2013), Nghiên
cứu một số chỉ tiêu sinh học và Mức lực trí tuệ
của học sinh miền núi từ 11 – 17 tuổi ở tỉnh
Vĩnh Phúc và Phú Thọ, Luận án Tiến sỹ Sinh
học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, tr.65.
7. Nguyễn Thị Bích Ngọc, 2008, Nghiên
cứu một số chỉ số sinh học trí tuệ và học lực
bằng test Raven và câu hỏi test của học sinh
miền núi từ 11 – 17 tuổi tỉnh Vĩnh Phúc và Phú
Thọ, báo cáo khoa học, trường Đại học Sư
phạm Hà Nội.
8. Vũ Thị Thanh Nhàn, 2016, Nghiên cứu
mối tương quan giữa các chỉ số hình thái thể
lực với Mức lực trí tuệ của học sinh trường
THPT Bình Thuận, huyện Thuận Châu, tỉnh
Sơn La, đề tài cấp cơ sở.
9. Trần Trọng Thuỷ (1989), Tìm hiểu sự
phát triển trí tuệ của học sinh bằng test Raven,
Tạp chí Nghiên cứu giáo dục (số 6), tr. 19 – 21.
10. Raven J, C, (1960), Guide to the
Standard progressive Matrices Set A, B, C, D
and E, London, Guilford J,P, Creativity
American Psychologist, The Haworts Press,
Inc, New York, năm 1970.
11. http://chuvanantaybac.edu.vn/tin-
tuc/tin-tuc-su-kien/thong-ke-ket-qua-dau-ra-
cua-hoc-sinh-khoi-12-cac-khoa-1-2-
va.html?fbclid=IwAR3D
12. https://sonlatv.vn/thanh-pho-hoi-nghi-
tong-ket-nam-hoc-2022-2023-15565.html
STUDY OF THE RELATIONSHIP BETWEEN INTELLIGENCE QUOTIENT (IQ) AND
ADVERSITY QUOTIENT (AQ) IN SECONDARY SCHOOL STUDENTS AT CHU VAN
AN PRAIMARY, SECONDARY & HIGH SCHOOL, TAY BAC UNIVERSITY.
*Vu Thi Thanh Nhan, Vu Phƣơng Lien, Đao Lan Huong, Vu Thi Hai Ninh
Tay Bac University
Abstract: Using the Raven test method, 327 secondary students from Chu Van An Secondary
and High School, which is directly affiliated with Tay Bac University in Son La Province,
participated in the study. The findings indicated that students' intellectual capacity is average
(male: 98,89 11,70, female: 96,86 9,17). The standard of student contributions is rising, and 13-