686
Phát triển du lịch thông minh trên địa bàn tỉnh Đắk Nông
Mai Ngọc Tân, Lê Thị Mỹ Hằng, Nguyễn Thị Thanh Thúy
Trường Cao đẳng Cộng đồng Đắk Nông
Tóm tắt
Du lịch là một trong ba trụ cột phát triển kinh tế của tỉnh Đắk Nông. Cùng với xu thế chung
của thế giới và các địa phương khác ở Việt Nam trong phát triển du lịch thông minh với việc
ứng dụng ngày càng sâu rộng công nghệ thông tin và truyền thông vào ngành du lịch, Đắk Nông
đã và đang quan tâm phát triển du lịch thông minh trên địa bàn tỉnh, góp phn quan trọng trong
việc thúc đẩy ngành du lịch của Đắk Nông phát triển với những kết quả đáng ghi nhận. Bên
cạnh đó, việc phát triển du lịch thông minh cũng còn những khó khăn, hạn chế nhất định. Bài
viết nêu khái niệm du lịch thông minh, phân tích thực trạng phát triển du lịch thông minh trên
địa bàn tỉnh Đắk Nông với những kết quả và hạn chế còn tồn tại từ đó đề xuất một số giải pháp
thúc đẩy phát triển du lịch thông minh trên địa bàn Đắk Nông trong thời gian tới.
Từ khóa: du lịch thông minh; Đắk Nông
1. Đặt vấn đề
Cùng với việc phát triển đô thị thông minh ở Đắk Nông đến năm 2025, định hướng đến
năm 2030 theo Quyết định số 1153/QĐ-UBND ngày 18/7/2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk
Nông, việc phát triển du lịch thông minh cũng được chính quyền tỉnh Đắk Nông quan tâm,
nhằm thúc đẩy phát triển ngành du lịch, ngành mũi nhọn trong phát triển kinh tế - xã hội của
Đắk Nông. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch thông minh ở Đắk Nông vẫn chưa đáp ứng được
đòi hỏi của thực tiễn. Bài viết nêu khái niệm du lịch thông minh, phân tích thực trạng phát triển
du lịch thông minh ở Đắk Nông với những kết quả và hạn chế còn tồn tại từ đó đề xuất một số
giải pháp thúc đẩy phát triển du lịch thông minh ở Đắk Nông trong thời gian tới.
2. Khái niệm du lịch thông minh
Là một thuật ngữ mới xuất hiện từ sau cách mạng công nghiệp 4.0, xoay quanh thuật ngữ
“du lịch thông minh”, hiện cũng tồn tại khá nhiều quan điểm, cách hiểu khác nhau.
Theo Gretzel & cộng sự (2015), du lịch thông minh là du lịch được hỗ trợ bằng cách tích
hợp các nỗ lực tại điểm đến để thu thập và tập hợp/khai thác dữ liệu nhận được từ cơ sở hạ tng
vật lý, các kết nối xã hội, các nguồn từ chính phủ/tổ chức và con người kết hợp với việc sử dụng
các công nghệ nâng cao để chuyển đổi dữ liệu vào trải nghiệm tại điểm đến và tuyên bố giá trị
của doanh nghiệp rõ ràng tập trung vào hiệu quả, bền vững và giàu trải nghiệm38.
Theo Shuichi Kasahara (2019), do sự phát triển của công nghệ thông tin nên hiện nay phn
lớn các hoạt động dịch vụ du lịch đều được hỗ trợ bởi công nghệ số và loại hình du lịch kiểu
này được gọi là du lịch thông minh39.
Theo Lê Quang Đăng (2019), du lịch thông minh là du lịch được phát triển trên nền tảng
ứng dụng những thành tựu của khoa học và công nghệ hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin
38 Gretzel, U., Sigala, M., Xiang, Z., & Koo, C. (2015), Smart tourism: Foundations and
developments, Electronic Markets, 25(3), 179–188. doi:10.1007/s12525-015-0196-8
39Shuichi Kasahara (2019), “Phát triển du lịch thông minh trong khu vực Dịch vụ thông tin du lịch,
cộng tác dữ liệu, danh mục dịch vụ”, Tạp chí Hiệp hội thông tin Nhật Bản, Quyển số 63, số 1, tr. 2-
7
687
truyền thông, nhằm tạo ra những giá trị, lợi ích và dịch vụ tốt nhất, đáp ứng nhu cu đa dạng
của khách du lịch, doanh nghiệp du lịch, cơ quan quản lý du lịch và cộng đồng40.
Theo ông Vũ Thế Bình, Chủ tịch Hiệp hội Lữ hành Việt Nam, “Du lịch thông minh làm
cho con người tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng, dễ dàng, đa dạng và nhiều thông tin
nhất. Vì thế, nó đã làm thay đổi hoàn toàn tư duy của một ngành kinh tế đó là thông tin”41.
Như vậy, có thể nhóm thành 2 cách hiểu về du lịch thông minh như sau:
– Cách hiểu thứ nhất: Du lịch thông minh = Smart Travel, là trào lưu du lịch mới, khác với
những tour du lịch truyền thống trong đó người ta chú trọng đến lợi ích của du khách nhưng lại
có mức chi phí thấp và an toàn. Hiểu theo cách này, du lịch thông minh ở đây chính là “đi du
lịch thông minh”, ám chỉ việc khách du lịch chủ động, tính toán, lên kế hoạch cụ thể cho chuyến
du lịch một cách thông minh nhất để đạt được giá trị trải nghiệm tối đa trong khi chi phí lại ở
mức tối thiểu.
– Cách hiểu thứ hai: Du lịch thông minh = Smart Tourism, là du lịch có sự kết hợp của yếu
tố công nghệ. Trong đó:
+ Du lịch thông minh là phương tiện, công cụ hỗ trợ du lịch. Hiểu theo cách này, công nghệ
được ứng dụng để tạo ra các phương tiện, công cụ thông minh hỗ trợ cho các hoạt động du lịch,
như: các phn mềm quản lý thông minh hỗ trợ các cơ quan quản lý và doanh nghiệp du lịch,
các ứng dụng và tiện ích thông minh hỗ trợ khách du lịch. Ví dụ tiện ích thuyết minh tự động,
phn mềm quản lý hành chính điện tử, phn mềm quản lý hướng dẫn viên du lịch, phn mềm
đặt vé trực tuyến, tiện ích chỉ đường và tìm kiếm khách sạn, khu vui chơi giải trí,…
+ Du lịch thông minh là một loại hình du lịch mới, bổ sung vào hệ thống phân loại các loại
hình du lịch ở Việt Nam (du lịch tham quan, du lịch nghỉ dưỡng, du lịch thể thao, du lịch MICE,
du lịch thăm thân, du lịch chữa bệnh, du lịch nông thôn, du lịch đô thị,… du lịch thông minh).
+ Du lịch thông minh là sản phẩm du lịch mới, bao gồm các dịch vụ trải nghiệm được tạo
ra bằng việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến cung cấp cho khách du lịch. Ví dụ: tour du lịch
thực tế ảo, phim 3D – 3600, các trò chơi giải trí công nghệ,…
Trong phạm vi bài viết này, du lịch thông minh được hiểu theo cách thứ hai, là du lịch
được phát triển trên nền tảng ứng dụng những thành tựu của khoa học và công nghệ hiện đại,
đặc biệt là công nghệ thông tin truyền thông nhằm tạo ra những giá trị, lợi ích và dịch vụ tốt
nhất, đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách du lịch, doanh nghiệp du lịch, cơ quan quản lý du
lịch và cộng đồng.
3. Thực trạng phát triển du lịch thông minh trên địa bàn tỉnh Đắk Nông
Một số kết quả đã đạt được
Đắk Nông đã và đang triển khai các chính sách nhằm phát triển du lịch thông minh theo
hướng chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu quả; đẩy mạnh ứng dụng những thành tựu của cuộc
40 Lê Quang Đăng (2019), Cách mạng công nghiệp 4.0 và tiến trình phát triển du lịch thông minh tại
Việt Nam, http://itdr.org.vn/nghien_cuu/cach-mang-cong-nghiep-4-0-va-tien-trinh-phat-trien-du-lich-
thong-minh-tai-viet-nam/
41 Dẫn theo Hồ Hạ (2018), Mô hình du lịch thông minh – Điểm nhấn phát triển ngành kinh tế xanh, đăng
trên Kinh tế & Đô thị online, http://m.kinhtedothi.vn/mo-hinh-du-lich-thong-minh-diem-nhan-phat-
trien-nganh-kinh-te-xanh-310544.html
688
cách mạng công nghiệp 4.0 để nâng cao năng lực, hiệu quả góp phn thúc đẩy hoạt động du
lịch trên địa bàn tỉnh phát triển, nâng cao hiệu quả trong việc quảng bá xúc tiến du lịch của địa
phương và trong công tác quản lý Nhà nước về du lịch với các doanh nghiệp, du khách. Cụ thể:
- Phát triển du lịch thông minh trên cơ sở lấy khách du lịch làm trung tâm, thu hút ngày
càng nhiều khách du lịch quốc tế, thúc đẩy gia tăng khách du lịch nội địa; huy động mọi nguồn
lực trong xã hội cùng tham gia sáng tạo, phát triển ứng dụng công nghệ thông tin và truyền
thông.
- Phát triển du lịch thông minh trên cơ sở đảm bảo an ninh, an toàn hệ thống, hướng tới
phát triển du lịch bền vững; đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và giữ gìn bản sắc văn hóa
và bảo vệ môi trường
- Ứng dụng công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 để phát triển hệ sinh thái du
lịch thông minh nhằm đáp ứng nhu cu ngày càng cao của khách du lịch trong thời đại số; hỗ
trợ kết nối hiệu quả giữa cơ quan quản lý nhà nước về du lịch, doanh nghiệp, khách du lịch và
các chủ thể liên quan.
- Phát triển du lịch thông minh đảm bảo tính chuyên nghiệp, hiện đại, đáp ứng yêu cu
đổi mới, quản lý nhà nước ngày càng hiệu quả, góp phn nâng cao hiệu quả phát triển du lịch
tỉnh Đắk Nông; thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh để đưa du lịch trở thành
ngành kinh tế mũi nhọn, đảm bảo phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.
- Thực hiện cơ chế quản lý, quy trình, quy chế kết nối chia sẻ dữ liệu trong lĩnh vực du
lịch linh hoạt, phù hợp nhằm đáp ứng yêu cu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, quảng bá
xúc tiến du lịch, hỗ trợ khách du lịch.
- Khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ số đu tư phát triển các sản phẩm mới áp
dụng công nghệ hiện đại để thu hút khách du lịch; các doanh nghiệp công nghệ số, các doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực du lịch dựa trên nền tảng công nghệ số; đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ của Cách mạng công nghiệp 4.0 trong dự báo, phân tích, bảo đảm cơ chế
báo cáo, phản hồi thông tin, phản ứng chính sách kịp thời, chính xác, theo kịp sự thay đổi nhanh
chóng của thực tiễn trong hoạt động du lịch.
- Phát triển hệ thống dữ liệu số, cơ sở dữ liệu ngành du lịch làm nền tảng cho xây dựng
các ứng dụng du lịch thông minh nhằm kết nối, chia sẻ hệ thống thông tin về du lịch Đắk Nông
đến các địa phương, doanh nghiệp và cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch; hỗ trợ công tác truyền
thông, xúc tiến quảng bá du lịch của tỉnh.
- Xây dựng các sản phẩm được ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0 để tạo ra các
sản phẩm du lịch hấp dẫn trên nền tảng các công nghệ tương tác số nhằm nâng cao trải nghiệm
và phù hợp với nhu cu của khách du lịch. Ứng dụng các công nghệ tiên tiến phát triển các nền
tảng, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, trợ lý du lịch ảo, thương mại điện tử trong du lịch,… phục vụ
khách du lịch, cộng đồng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước về du lịch.
Các chính sách nêu trên đã được triển khai tích cực trên thực tế. Viettel Đắk Nông là đơn
vị đồng hành với chính quyền địa phương xây dựng và phát triển hệ sinh thái du lịch. Từ ngày
15.12.2022, đơn vị đã thử nghiệm hệ thống du lịch thông minh tại dulich.daknong.gov.vn. Cổng
thông tin du lịch tỉnh Đắk Nông đã được triển khai nhằm hình thành hệ thống thông tin du lịch
Đắk Nông thông qua công nghệ số và tạo lợi ích, hỗ trợ tương tác giữa 3 đối tượng: du khách,
chính quyền, doanh nghiệp; xây dựng ngành du lịch chất lượng cao phục vụ du khách. Hệ thống
689
quản lý điều hành du lịch thông minh được triển khai đa nền tảng qua website và ứng dụng cài
đặt qua điện thoại cung cấp chức năng quản lý, điều hành, du lịch trên nền tảng số, liên kết chặt
chẽ cơ quan nhà nước và đơn vị cung cấp dịch vụ du lịch, qua đó dễ dàng cung cấp thông tin
người dân, doanh nghiệp mọi lúc, mọi nơi. Hỗ trợ khách đặt dịch vụ trực tuyến, đánh giá dịch
vụ trực tuyến, xem tour, gợi ý tạo tour. Hệ thống xây dựng dữ liệu số 3D tài nguyên văn hóa du
lịch tỉnh Đắk Nông, số hóa 3D chi tiết di tích lịch sử, số hóa tổng quan 3D trên di tích lịch sử
chưa được xếp hạng danh lam thắng cảnh, điểm tham quan tiêu biểu. Việc số hóa du lịch, giúp
du khách có những trải nghiệm thú vị, hiểu hơn về một vùng đất yên bình, giàu tài nguyên.
Sau 3 tháng thử nghiệm, trên cơ sở đánh giá rút kinh nghiệm và hoàn thiện, hệ thống đã
được áp dụng chính thức phục vụ khai thác, phát triển du lịch của địa phương; tối ưu hóa công
tác quản lý, quảng bá, trải nghiệm sản phẩm du lịch. Du khách có thể đặt dịch vụ trực tuyến,
xem tour, gợi ý tạo tour trên hệ thống du lịch thông minh này.
Đồng thời, đến tháng 6/2023, huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông đã hoàn thiện dự án Cổng
du lịch văn hóa Đắk Song, trong đó có ứng dụng du lịch 3D của địa phương. Chỉ cn một chiếc
điện thoại thông minh, du khách có thể tìm hiểu kỹ lưỡng các khu, điểm du lịch trước khi quyết
định đặt chân đến. Với việc quét mã QR bằng điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể quét
hoặc nhập địa chỉ dulichdaksong.vnitour.vn để truy cập vào Cổng văn hóa- du lịch Đắk Song.
Tại đây, các thông tin địa phương bao gồm: Sự kiện, danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, hệ
thống cơ sở lưu trú, quán ăn, dịch vụ hỗ trợ đều được hiển thị chi tiết, đy đủ. Đặc biệt, phn
quan trọng nhất của cổng là du lịch 3D, cung cấp trải nghiệm 3D tour Đắk Song vô cùng thú
vị42.
Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Nông, mặc dù dịch bệnh Covid-19 ảnh
hưởng nặng nề đến ngành du lịch nhưng 9 tháng đu năm 2022, ngành du lịch tỉnh đã có bước
phát triển mạnh. Tổng lượt khách du lịch đến Đắk Nông trong 9 tháng đu năm 2022 ước đạt
394.250 lượt khách, tăng 229% so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó, khách quốc tế ước đạt
1.260 lượt, tăng 91% so với cùng kỳ năm 2021. Tổng lượt khách lưu trú 9 tháng đu năm 2022
ước đạt 73.900 lượt khách. Tổng thu từ hoạt động du lịch 9 tháng đu năm 2022 ước đạt 47.900
triệu đồng, tăng 158,4% so với cùng kỳ năm 202143.
Khó khăn, hạn chế trong phát triển du lịch thông minh
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc phát triển du lịch thông minh trên địa bàn tỉnh
Đắk Nông còn gặp một số khó khăn, hạn chế sau:
Thứ nhất là doanh nghiệp thiếu kinh nghiệm trong phát triển du lịch thông minh. So với
các tập đoàn du lịch nước ngoài có bề dày trăm năm lịch sử, có ưu thế vượt trội về tài chính và
kinh nghiệm thương mại điện tử, truyền thông tiếp thị online, thì các công ty du lịch Việt Nam
còn quá non trẻ, ít kinh nghiệm. Năng lực cạnh tranh bị giảm sút trên thị trường online. Hơn
nữa, doanh nghiệp du lịch Việt Nam chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn ít, kinh doanh
nhỏ lẻ nên khả năng tài chính chi trả cho đu tư ứng dụng công nghệ không cao; doanh nghiệp
kinh doanh lữ hành nội địa, doanh nghiệp kinh doanh lưu trú (nhà nghỉ, khách sạn 1-2 sao)
chiếm số lượng lớn, đối tượng khách phục vụ chủ yếu là khách nội địa, nhu cu khách sử dụng
42 H’Loan- Xuân Trí (2023), Đắk Song số hóa các điểm du lịch bằng công nghệ 3D,
https://truyenhinhdaknong.vn/news/dak-song-so-hoa-cac-diem-du-lich-bang-cong-nghe-3d-21731.htm
43 Cao Nguyên (2022), Hàng trăm ngàn lượt khách du lịch tới Đắk Nông, https://nld.com.vn/mien-trung-
tay-nguyen/hang-tram-ngan-luot-khach-du-lich-toi-dak-nong-20221022105356906.htm
690
các dịch vụ thông minh, trực tuyến không lớn nên khả năng tiếp cận du lịch thông minh của các
doanh nghiệp này còn thấp.
Thứ hai là hạn chế về nguồn nhân lực ngành du lịch. Muốn phát triển du lịch thông minh
phải có nguồn nhân lực thông minh. Tuy nhiên, các trường đào tạo du lịch hiện nay vẫn thiên
về cách dạy truyền thống, khả năng thích ứng công nghệ còn chậm. Để nhân sự đáp ứng tốt
mảng công nghệ trong du lịch, công ty thường phải bỏ chi phí, thời gian đào tạo lại từ đu.
Thứ ba, hạ tng cơ sở cũng đang là vấn đề bất cập. Hạ tng công nghệ thông tin (mạng lưới
viễn thông, trang thiết bị hiện đại đi kèm) ở các địa phương không đồng đều, chênh lệch rõ rệt
giữa khu vực đô thị với các vùng nông thôn, khu vực miền núi… rất khó để phát triển du lịch
thông minh hay xây dựng các sản phẩm có yếu tố công nghệ cao. Trong khi đó, vai trò của nhà
tổ chức du lịch đang suy giảm. Với sự phát triển công nghệ, thay vì mua cả hành trình du lịch
của công ty du lịch, du khách liên hệ trực tiếp với nhà cung cấp, đặt dịch vụ và du lịch tự túc.
Đây là áp lực lớn, đòi hỏi các công ty du lịch phải luôn đổi mới, thiết kế các dịch vụ mới lạ, các
chương trình khuyến mãi, tiếp thị hấp dẫn để thu hút khách.
Thứ tư là bộ máy quản lý đang cồng kềnh. Những doanh nghiệp du lịch quy mô lớn, mô
hình quản lý truyền thống không tránh khỏi vấn đề bộ máy quản lý cồng kềnh, nhiều tng nấc
trung gian và các quy định, quy trình phức tạp, đôi khi chồng chéo. Đây là một rào cản làm ảnh
hưởng đến quy trình chuyển đổi quản lý và làm chậm quá trình ứng dụng công nghệ vào thực
tiễn doanh nghiệp.
Nguyên nhân của những khó khăn, hạn chế
Thứ nhất là do thể chế chính sách cho phát triển du lịch thông minh còn chưa hoàn thiện.
Mặc dù hiện nay, đã có rất nhiều văn bản pháp quy về đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin,
với phát triển kinh tế - xã hội nói chung, phát triển du lịch nói riêng, nhưng lại thiếu văn bản cụ
thể quy định hay hướng dẫn triển khai phát triển du lịch thông minh; thiếu mô hình du lịch
thông minh bảo đảm tính hiệu quả. Từ đó, dẫn đến tình trạng khi thực hiện phát triển du lịch
thông minh, các địa phương còn lúng túng và bộc lộ không ít bất cập. Các quy định về cơ chế,
chính sách ưu tiên, khuyến khích các hoạt động nghiên cứu ứng dụng khoa học và công nghệ
cho ngành du lịch, hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực du lịch dựa trên
nền tảng công nghệ số còn chưa thống nhất dẫn đến khó khăn trong thực thi.
Thứ hai, công tác tuyên truyền, phổ biến và quảng bá về du lịch thông minh cho người dân
và việc nâng cao nhận thức của cộng đồng dân cư địa phương hiệu quả còn thấp, chưa đáp ứng
được yêu cu phát triển du lịch thông minh trong bối cảnh hiện nay.
4.Một số giải pháp thúc đẩy phát triển du lịch thông minh trên địa bàn tỉnh Đắk Nông
Để tiếp tục thúc đẩy du lịch thông minh phát triển ở Đắk Nông, trong thời gian tới, cn
thực hiện một số giải pháp sau:
Thứ nhất, cn hoàn thiện chính sách phát triển du lịch thông minh. Các chính sách cụ thể
hơn, xây dựng các quy định pháp luật đy đủ, tường minh cho các bên tham gia. Chính phủ cn
xem xét ban hành chính sách hỗ trợ, ưu đãi về thuế, về đu tư cho các doanh nghiệp đổi mới
sáng tạo, ứng dụng công nghệ thông tin để phát triển hoạt động du lịch thông minh; cn sớm có
cơ chế, chính sách và quy định hướng dẫn cụ thể về mô hình hợp tác công - tư, cơ chế điều tiết
các nguồn thu như thế nào để đảm bảo lợi ích của các bên; đề cao vai trò trách nhiệm của cơ
quan quản lý nhà nước về du lịch, trực tiếp là Tổng cục Du lịch - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du