381
Xây dựng mô hình điểm đến du lịch thông minh tại tỉnh Đắk Nông
Nguyễn Bảo Trung
Tóm tắt
Tác động của công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) đối với du lịch và sự phát triển
của thuật ngữ Điểm đến du lịch thông minh (Smart Tourism Destinations-STD) trong những
năm gần đây đang dần tạo ra cách tiếp cận mới về quản lý điểm đến. Bài viết này đề xuất một
mô hình hệ thống cho STD nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải thích vai trò của CNTT
trong quản lý các điểm đến nhằm giải quyết những cơ hội và thách thức đã và đang đặt ra tại
Đắk Nông. Các nội dung nghiên cứu liên quan gồm: (1) Khái niệm điểm đến du lịch thông
minh; (2) Vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong du lịch; (3) Đề xuất
quy trình xây dựng điểm đến du lịch thông minh và tiềm năng.
Keyword: du lịch thông minh, quản lý điểm đến thông minh, du khách thông minh, truyền
thông, ICT
Đặt vấn đề
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của cách mạng công nghệ vào tất cả các lĩnh vực của
đời sống, trong đó có du lịch cũng cn đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ. Theo Luật Du
lịch năm 2017 cũng khẳng định: "Nhà nước có chính sách trong việc khuyến khích hỗ trợ các
hoạt động ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại phục vụ quản lý và phát triển du lịch” trong
đó có du lịch thông minh được phát triển trên nền tảng ứng dụng thành tựu khoa học và công
nghệ hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin truyền thông, nhằm tạo ra những giá trị, lợi ích,
dịch vụ tốt nhất, đáp ứng nhu cu đa dạng của du khách, doanh nghiệp, cơ quan quản lý du lịch
và cộng đồng.
Điều này làm cho khái niệm Điểm đến đến thông minh trở nên thông dụng và là chìa khóa
cho sự chuyển đổi của ngành du lịch. Với xu thế đó thì các điểm đến thông minh có thể giúp
cho việc quản trị du lịch trở nên toàn diện hơn thông qua các chiến lược về cộng đồng, công cụ
quản lý và ứng dụng CNTT &TT. Hiện nay, các nhà hoạch định chiến lược Việt Nam cũng
đang từng bước tiếp cận với du lịch thông minh. Nhiều địa phương trên cả nước, trong đó có
tỉnh Đắk Nông xem du lịch thông minh là xu hướng trong quá trình phát triển.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) để tạo ra những điểm nhấn về
lợi thế cạnh tranh nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận tối đa thông qua các phương tiện truyền
thông và loại bỏ các rào cản đối từ đó để xuất những định hướng, giải pháp phát triển phù hợp.
Khái niệm Điểm đến du lịch thông minh
Thành phố thông minh
Khái niệm thành phố thông minh, đề cập đến sự tăng trưởng bền vững, sau này đã trở
thành một khái niệm phổ biến kể từ thập kỷ cuối của Thế kỷ 21. Ln đu tiên, Viện Nghiên cứu
Phát triển Cộng đồng California đã tập trung vào việc thiết kế một ứng dụng đưa tri thức công
nghệ vào quản lý thành phố nhằm mục đích thúc đẩy người dân nơi đây trở thành công dân của
thành phố thông minh22.
22 (PDF) Smart Tourism, Smart Cities, and Smart Destinations as Knowledge Management Tools
(researchgate.net)
382
Lộ trình xây dựng thành phố du lịch thông minh sẽ bao gồm:
Nguồn: gapedu.vn
Điều này nhm nhấn mạnh rằng việc triển khai thành phố thông minh cn có sự hợp tác
của chính quyền địa phương, các tổ chức phi chính phủ và xã hội. Trong bối cảnh này, khái
niệm thành phố thông minh cho phép công dân hiểu rằng các nhu cu và mong đợi của họ được
đáp ứng nhanh hơn, khỏe mạnh hơn và đáng sống hơn trong các đô thị. Tuy nhiên, để bảo vệ
quyền của công dân, chẳng hạn như quyền cá nhân, lợi ích tài chính và niềm tin, thành phố
thông minh phải thực hiện các mô hình và chính sách bền vững với sự hợp tác hiệu quả và cung
cấp cơ sở hạ tầng nghiêm túc (Anand và Navío-Marco, 2018). Bên cạnh sự phát triển; thì thiệt
hại về môi trường, tiêu thụ và quản lý năng lượng là một trong những vấn đề cn được quan
tâm. Do đó, một hệ thống tích hợp công nghệ thông tin và truyền thông sẽ nâng cao phúc lợi
của người dân và tạo điều kiện cho tăng trưởng kinh tế bền vững cn được đề xuất.
Cùng với sự phát mạnh mẽ của các Thành phố thông minh; việc ứng dụng internet đã cho
phép khách du lịch thay đổi hành vi. Tình trạng này không chỉ giới hạn ở việc đặt vé máy bay,
khách sạn; mà họ còn truy cập tất cả dữ liệu hình ảnh và đặc điểm âm thanh để sử dụng chúng
vào quá trình quyết định lựa chọn điểm đến. Điều này đã thúc đẩy các điểm đến phát triển về
mặt công nghệ. Do đó, điều này đã đặt nền móng cho sự xuất hiện của khái niệm phổ biến “du
lịch thông minh” (Kim và cộng sự, 2017).
Và thuật ngữ “thông minh” được gắn vào các điểm đến du lịch tạo nên Điểm đến du lịch
thông minh. Đó cũng là một thành phn của du lịch thông minh và là một trường hợp của thành
phố thông minh.
Du lịch thông minh
Du lịch thông minh dựa trên việc áp dụng các công nghệ thu thập lượng lớn dữ liệu để
tạo ra các giá trị mới, chẳng hạn như như thiết bị thông minh, cảm biến, phương tiện truyền
thông xã hội và công nghệ di động. Loại quan điểm dựa trên thông tin này bao gồm thông tin
và yêu cu của ngành du lịch và khách du lịch [Del Vecchio, 2017]. Do đó, tăng cường tính
thông minh cho du lịch có nghĩa là công nghệ thông tin liên lạc và điểm đến có thể được trao
đổi nhanh chóng trong quá trình ra quyết định bằng cách tăng cường giao tiếp giữa các bên liên
quan.
Trên thực tế, khi kiểm tra các bước, người ta thấy rằng nó bắt đu dịch chuyển từ du lịch
thông minh đến hướng tới quản lý điểm đến du lịch thông minh. Tình trạng này không chỉ làm
tăng khả năng cạnh tranh và chất lượng dịch vụ của các doanh nghiệp tại các điểm đến du lịch
mà còn được cho là mang lại lợi ích cho sự hài lòng cá nhân của khách du lịch bằng cách nâng
cao chất lượng trải nghiệm du lịch.
Điểm đến du lịch thông minh
383
Theo Del Chiappa23: “Điểm đến du lịch thông minh có thể được coi là điểm đến dựa trên
tri thức, trong đó CNTT&TT, Internet vạn vật, điện toán đám mây và hệ thống dịch vụ Internet
người dùng cuối được sử dụng để cung cấp các công cụ, nền tảng và hệ thống để tạo ra kiến
thức và khả năng truy cập thông tin cho tất cả các bên liên quan một cách có hệ thống và hiệu
quả và tạo các cơ chế sẵn có cho phép các bên liên quan tham gia càng nhiều càng tốt trong
quá trình đổi mới sáng tạo”.
Điểm đến Du lịch thông minh (smart tourism destination)24 đã trở thành xu hướng phát
triển không thể thiếu trong ngành du lịch hiện đại. Với sự phát triển không ngừng của công
nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo, các thành phố trên thế giới đang tận dụng ưu thế này để xây
dựng mô hình điểm đến du lịch thông minh, thúc đẩy sự hòa nhập giữa công nghệ và ngành du
lịch, nhằm tạo ra những trải nghiệm du lịch tuyệt vời và đáng nhớ cho du khách.
Như vậy, Điểm đến du lich thông minh là điểm đến có chiến lược về công nghệ, đổi mới,
tính bền vững, khả năng tiếp cận và tính toàn diện trong toàn bộ chu trình du lịch: trước, trong
và sau chuyến đi. Một điểm đến thông minh cũng là một điểm đến có tính đến người dân cũng
như khách du lịch, bao gồm tính đa ngôn ngữ, đặc trưng văn hóa và tính thời vụ trong quy
hoạch du lịch.
Một điểm đến du lịch được xem là thông minh khi nó tận dụng các cơ sở hạ tầng công
nghệ được cung cấp bởi thành phố thông minh để: (1) nâng cao trải nghiệm du lịch của du
khách bằng việc cá nhân hóa và khiến cho họ nhận thức được sự sẵn có của các dịch vụ và sản
phẩm của cả du lịch và địa phương tại các điểm đến; và (2) bằng cách trao quyền cho các tổ
chức quản lý điểm đến, các tổ chức địa phương và các công ty du lịch trong việc ra quyết định
và hành động dựa vào dữ liệu được tạo ra trong phạm vi điểm đến, được thu thập, được quản
lý và được xử lý bởi cơ sở hạ tầng công nghệ (Lamsfus và cộng sự, 2015).
Sự phát triển của khái niệm điểm đến du lịch thông minh
Điểm đến du lịch truyền thống
Phương pháp tiếp cận có hệ
thống đối với điểm đến du lịch
Điểm đến du lịch thông minh
Tập hợp các địa điểm và dịch vụ
cơ bản; bên cạnh đó là sự thiếu
gắn kết ở điểm đến và vai trò của
khách du lịch ở điểm đến
Sự tương tác giữa khách du lịch,
nhà cung cấp dịch vụ và người
dân địa phương tại điểm đến, sự
tiếp xúc liên tục với môi trường
vĩ mô và mối liên kết phi tuyến
tính giữa các bên liên quan được
đề cập trong cách tiếp cận này.
Kết hợp các lĩnh vực kỹ thuật số
và thực tế, hợp tác tiêu dùng
công-tư, sự tham gia của chính
phủ, những con người sáng tạo
và tinh tế, tạo ra giá trị và dịch vụ
cá nhân hóa là một trong những
đặc điểm của điểm đến thông
minh.
Từ cách hiểu truyền thống về điểm đến du lịch đến điểm đến du lịch thông minh.
Nguồn: Jovicic, D. Z. (2017) (tạm lược dịch)
23 Del Chiappa, G., & Baggio, R. (2015), Knowledge transfer in smart tourism destinations: Analyzing
the effects of a network structure, Journal of Destination Marketing & Management, 4(3), 145–150.
24 A smart destination is one with a strategy for technology, innovation, sustainability, accessibility and
inclusivity along the entire tourism cycle: before, during and after the trip. A smart destination is also
one with residents as well as tourists in mind, factoring multilingualism, cultural idiosyncrasies and
seasonality into tourism planning.
(Nguồn: Digital Transformation | Digital Transformation | UNWTO))
384
Từ những đặc điểm trên, thì Điểm đến thông minh được coi là một phn của ngành du
lịch và cộng đồng sinh sống trong khu vực. Vì vậy, có thể thấy rằng các điểm đến thông minh
đã trở thành một yếu tố của du lịch thông minh.
Một điểm đến du lịch thông minh gồm có 6 thành phn chính, gồm: (1) Smart amenities
(Tiện nghi thông minh); (2) Smart attractions (Điểm tham quan thông minh); (3) Smart ancillary
(Các dịch vụ hỗ trợ thông minh); (4) Smart Accessibility (khả năng tiếp cận thông minh); (5)
Smart activities (Các hoạt động thông minh); (6) Smart available packages (Dịch vụ trọn gói
thông minh)
(Nguồn: Huertas và cộng sự, 2019).
Bảng mô tả đặc điểm của điểm đến du lịch thông minh25
Stt
Các bên liên quan
Tính năng tiêu chuẩn
1
Các tổ chức du lịch
▪Thực hiện chức năng là trung tâm phục vụ thông minh điều phối tất cả các thông
tin liên quan giúp người dùng dễ dàng truy cập thông tin.
▪ Số hóa các quy trình nghiệp vụ cơ bản
▪ Tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng
▪ Phối hơp với cộng đồng địa phương, khách du lịch và chính phủ để tạo ra những
trải nghiệm du lịch đáng nhớ.
▪ Cung cấp thông tin linh hoạt đến các đơn vị liên quan, nhằm đưa ra quyết định
nhanh chóng và đáp ứng kịp thời nhu cu của khách hàng.
▪ Cung cấp dịch vụ chính xác đúng mục tiêu và cá nhân hóa.
2
Chính phủ
▪ Quản lý thông tin và dữ liệu chung
▪ Tổ chức bảo mật dữ liệu
▪ Thiết lập chặt chẽ mối quan hệ giữa các đơn vị liên quan
3
Cộng đồng cư dân
địa phương
▪ Tạo nên sự kết nối thường xuyên với cộng đồng địa phương
▪ Giúp cộng đồng trở nên sáng tạo và chuyển giao công nghệ nhằm tối ưu hóa sản
phẩm
▪ Mang đến sự hiểu biết về công nghệ
▪ Cung cấp thông tin đến cộng đồng báo chí
▪ Tham gia tích cực vào việc phát triển di sản thông minh/văn hóa điện tử
4
Khách du lịch
▪ Làm cho họ được kết nối và cung cấp đy đủ thông tin
▪ Tạo ra những độc giả tích cực và những nhà tiếp thị ngm
▪ Tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cu dịch vụ mang tính cá nhân hóa cao
▪ Tạo nên mới liên kết giữa người dùng và công nghệ
▪ Tạo cơ hội thảo luận sôi nổi trên mạng xã hội
▪ Cho phép cùng nhau tạo ra trải nghiệm
▪ Đóng góp nội dung tích cực
▪ Sử dụng thiết bị người dùng cuối tại các điểm sử dụng chung
5
Môi trường
▪ Cho phép các thực thể kết nối với nhau thông qua internet.
▪ Sự hiện diện của các dịch vụ thông tin cụm
▪ Hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo
▪ Mạng cảm biến trong môi trường
▪ Kết hợp thông tin số và bối cảnh xã hội để nâng cao khả năng hiểu biết địa lý
thực tế
▪ Tạo nền tảng xã hội có thể tương tác
Nguồn: Buhalis, D., & Amaranggana (tác giả tạm lược dịch)
25 Source: Buhalis, D., & Amaranggana, A. (2013). Smart Tourism Destinations. Information and
Communication Technologies in Tourism, p. 560. Retrieved from https://doi.org/10.1007/978-3-319-
03973-2_40
385
Vai trò của công nghệ thông tin và truyền thông đối với du lịch thông minh
Công nghệ thông tin và truyền thông (Information Communication Technologies –
ICT) đã thay mở ra nhiều công cụ mới để nâng cao chất lượng cuộc sống, tăng cường tính năng
động trong phát triển kinh tế bền vững. Kỷ nguyên mới của ICT đã mở ra một loạt các công cụ
mới cho du lịch. Sự phát triển của nó tạo ra một môi trường thuận lợi cho các cách tiếp cận
quản lý mới cho các điểm đến (Ivar-Bidal và cộng sự, 2019).
Việc áp dụng ICT vào nhu cu du lịch cũng nhanh chóng làm thay đổi việc quản lý và
marketing du lịch và những công cụ này đã trở thành một yếu lố cơ bản của khả năng cạnh tranh
cho điểm đến du lịch (Nguyễn Thị Minh Nghĩa và cộng sự, 2019). Một điểm đến du lịch thông
minh được xây dựng và vận hành từ đô thị thông minh mới có thể khai thác tối đa tính hiệu quả
của các công cụ thông minh này. Cho nên, ICT đóng vai trò kép cho dữ liệu đu vào, đu ra và
là yếu tố tích cực, năng động cho sự đổi nâng cao hiệu quả của các quy trình giữa tất cả các chủ
thể liên quan đến điểm đến du lịch thông minh. ICT đang làm thay đổi hành vi của khách du
lịch và lựa chọn điểm đến.
Năm cách tiếp cận Điểm đến Du lịch thông minh
Nguồn: smarttourismdestinations.eu [tạm dịch]
Theo Ivar-Bidal và cộng sự (2019) cũng xác định hệ sinh thái kinh doanh thông minh bao
gồm nhà cung cấp tham gia chuỗi giá trị du lịch không chỉ cung cấp vật chất, mà còn cả dịch
vụ trực tuyến của các nhà cung cấp. Việc áp dụng CNTT&TT vào nhu cu du lịch cũng nhanh
chóng làm thay đổi việc quản lý và marketing du lịch, và những công cụ này đã trở thành một
yếu tố cơ bản của khả năng cạnh tranh cho điểm đến du lịch. Bên cạnh đó, trong các tiến bộ
công nghệ chung của điểm đến thông minh cn phải được thích ứng với công nghệ thông minh
cụ thể, công nghệ thông minh được xem là những công cụ cụ thể được tạo ra cho mục đích tăng
thêm giá trị trong lĩnh vực du lịch bằng cách tạo tương tác cao hơn, đồng sáng tạo và cá nhân
hóa trải nghiệm. Những công nghệ này có năng lực cao hơn, cho phép thực hiện các cấp độ cao.
Một vài minh chứng cho thấy, du khách thường xuyên sử dụng điện thoại thông minh
trong các chuyến đi và điều đó ảnh hưởng rất lớn hành trình, kế hoạch tham quan, thu hút khách
du lịch,... Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến và sự kết hợp của nó với các mô hình tổ chức
sáng tạo đã thúc đẩy sự hợp tác, chia sẻ kiến thức và đổi mới giữa các nhà cung cấp dịch vụ tại
điểm đến du lịch (Ammirato và cộng sự, 2018). Những ứng dụng của ICT trên các nền tảng di
động (Mobile app); tương tác thực tế (Augmented Reality-AR); Công nghệ kết nối không dây
trong phạm vi tm ngắn (Near-Field Communication – NFC); Công cụ online PSA nối kết
thông tin giữa người mua (buyers) và người bán (sellers) và Công cụ định vị iBeacons nhằm
Chiến
lược và
quản trị
Quản trị
dữ liệu Nhân lực
và kỹ
năng
Chuyển
giao kiến
thức
Quản trị
hệ sinh
thái