PHAÃU THUAÄT XOANG TRAÙN
Töø khi ra ñôøi, kyõ thuaät noäi soi ñaõ sôùm ñöôïc öùng duïng vaøo phaãu thuaät caùc xoang caïnh
muõi, taïo moät cuoäc caùch maïng trong ñieàu trò phaãu thuaät caùc xoang caïnh muõi. Trong caùc
kyõ thuaät moå caùc xoang caïnh muõi, phaãu thuaät xoang traùn laø kyõ thuaät caûi thieän keát quaû
sau moå roõ reät nhaát. Kyõ thuaât moå xoang traùn ñaõ khoâng ngöøng phaùt trieån vaø hoaøn thieän;
cho ñeán nay, ñaõ coù nhieàu kyõ thuaät moå xoang traùn mang teân caùc taùc giaû nhö phöông
phaùp Stammberger, kyõ thuaät Kuhn vaø phöông phaùp Kennedy.
Ñeán thaäp nieân 90’, nhôø duïng cuï microdebrider, caùc ñaàu khoan vöøa caét vöøa huùt coù ñaàu
gaäp goùc, caùc taùc giaû Christian vaø Krouse ñaõ tieán haønh phaãu thuaät noäi soi xoang traùn
vaø baùo caùo keát quaû cho thaáy ñoä an toaøn vaø tinh teá cuûa phaãu thuaät xoang traùn ñaõ ñöôïc
gia taêng ñaùng keå. Theo taùc giaû Stammberger, nieâm maïc vuøng pheãu traùn phaûi ñöôïc baûo
toaøn toái ña neáu beänh nhaân khoâng coù trieäu chöùng cuûa beänh vieâm xoang traùn vaø ñöôïc
phaãu thuaät muõi-xoang laàn ñaàu tieân, ñeå traùnh bieán di chöùng seïo heïp pheãu traùn vaø vieâm
xoang traùn maïn do phaãu thuaät.
Hình: phaãu thuaät xoang
traùn baèng khoan qua
minh hoaï cuûa taùc giaû
Halle (1906)
Löôïc söû
Phaãu thuaät xoang traùn qua ñöôøng raïch da (ñöôøng ngoaøi) vaø ñöôøng noäi muõi ñaõ ñöôïc moâ
taû bôûi caùc taùc giaû vaøo ñaàu theá kyû XIX. Caùc kyõ thuaät môû xoang traùn qua ñöôøng ngoaøi
coù nhieàu nhöôïc ñieåm laø khoâng theå giaûi quyeát nguyeân nhaân taéc ngheõn vuøng ngaùch traùn,
phaù huûy caáu truùc cuûa thaønh ngoaøi pheãu traùn; ñieàu naøy daãn ñeán haäu quaû laø moâ trong
hoác maét coù theå thoaùt vò vaøo trong hoá moå laøm taéc ngheõn pheãu traùn sau moå.
Kyõ thuaät moå bít laáp xoang traùn qua cöûa soå xöông taïo neân ôû thaønh tröôùc xoang traùn
sau ñoù ñaõ ñöôïc xem laø moät giaûi phaùp toái öu ñeå giaûi quyeát caùc beänh tích trong xoang
traùn, nhaát laø trong caùc tröôøng hôïp ñaõ moå nhöng thaát baïi. Tuy nhieân, kyõ thuaät naøy coù
nhieàu tai bieán vaø thöôøng ñeå soùt laïi beänh tích, vieäc ñaùnh giaù keát quaû sau moå gaëp nhieàu
khoù khaên, duø beänh nhaân ñöôïc theo doõi sau moå baèng taùi khaùm laâm saøng keát hôïp vôùi
phim CT.
Kyõ thuaät moå xoang traùn qua muõi kinh ñieån thöôøng coù tæ leä taùi phaùt cao sau moå. Ngaøy
nay, cuøng vôùi caùc hieåu bieát chi tieát hôn veà caáu truùc giaûi phaãu xoang traùn, caùc kyõ thuaät
moå noäi soi tinh teá vaø chính xaùc hôn cuõng nhö caùc duïng cuï phaãu thuaät ngaøy caøng hieän
ñaïi; tæ leä moå xoang traùn thaønh coâng gia taêng ñaùng keå.
Kyõ thuaät bít xoang traùn qua noäi soi muõi ñöôïc Gross moâ taû naêm 1995, thöïc hieän nhôø söï
hoã trôï cuûa caùc maùy khoan vaø oáng noäi soi hieän ñaïi, ñaõ thay theá xöùng ñaùng kyõ thuaät moå
bít laáp xoang traùn baèng môõ kinh ñieån.
Giaûi phaãu hoïc lieân quan
Thuaät ngöõ ngaùch traùn (frontal recess) ñaõ ñöôïc taùc giaû Killian laàn ñaàu tieân ñeà ra vaøo
naêm 1898. Töø naêm 1939 ñeán 1946, Van Alyea ñaõ baùo caùo nhieàu coâng trình nghieân
cöùu veà caùc teá baøo saøng coù theå gaây taéc ngheõn pheãu traùn nhö sau:
1. Agger nasi
2. Teá baøo saøng treân oå maét
3. Teá baøo traùn
4. Teá baøo boùng xoang traùn
5. Teá baøo treân boùng
6. Teá baøo saøng ôû vaùch lieân xoang traùn.
Caùc phaãu thuaät vieân muõi-xoang neân bieát raèng treân thöïc teá khoâng coù oáng muõi traùn maø
chæ coù ngaùch traùn laø vuøng tieáp giaùp giöõa xoang traùn vaø xoang saøng tröôùc. Nhö taùc giaû
Kuhn ñaõ moâ taû, pheãu cuûa xoang traùn laø moät khoaûng thaät, coù daïng nhö moät caùi pheãu uùp
ngöôïc vôùi ñænh laø loã thoâng cuûa xoang traùn vaø phaàn loe roäng beân döôùi chính laø teá baøo
saøng tröôùc. Phaàn ñænh cuûa ngaùch traùn seõ höôùng leân treân veà phía saøn soï vaø gaàn vôùi
ñoäng maïch saøng tröôùc. Ngaùch traùn ñi töø loã thoâng töï nhieân ôû phía treân ñeán choã baùm
cuûa cuoán muõi döôùi vaøo vaùch muõi-xoang, coù giôùi haïn ngoaøi bôûi maûnh oå maét cuûa xöông
traùn vaø thaønh trong moå maét, thaønh trong pheãu traùn chính laø choã baùm cuûa cuoán muõi
döôùi vaøo saøn soï. Ñöôøng ñi cuûa ngaùch traùn thay ñoåi tuøy ngöôøi, nhö moät khe heïp, len loûi
giöõa caùc teá baøo saøng tröôùc. Caùc phaãu thuaät vieân muõi-xoang caàn naém vöõng giaûi phaãu
cuûa vuøng naøy, caàn nghieân cöùu caùc phim CT coù taùi hieän hình aûnh treân maët phaúng beân
cho nhöõng tröôøng hôïp phaõu thuaät xoang traùn.
Hình: caùc kieåu baùm cuûa moûm moùc leân phía treân.
Kieåu baùm cuûa moûm moùc vaøo phía treân cuõng coù nhieàu bieán ñoåi khaùc nhau; noùi chung
coù 3 kieåu baùm chính: (1) moûm moùc baùm ra phía ngoaøi, vaøo thaønh beân muõi, (2) baùm
thaúng goùc vaøo saøn soï vaø (3) baùm vaøo phía trong, taïi cuoán muõi giöõa. Tuøy theo kieåu
baùm cuoán muõi giöõa maø xoang traùn coù caùc kieåu daãn löu töông öùng. Neáu nieâm maïc
moûm moùc baùm leân phía treân hay vaøo trong, hieän töôïng phuø neà hoaëc phaûn öùng vieâm
cuûa nieâm maïc ôû vuøng moûm moùc deã laøm heïp ngaùch traùn. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö
theá, vieäc laáy ñi phaàn treân moûm moùc giuùp hoài phuïc söï thoâng khí vaø daãn löu xoang traùn.
Kyõ thuaät moå
Moå xoang traùn laàn ñaàu
Nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn tröôùc, phaãu thuaät vieân khoâng neân phaãu tích vaøo ngaùch traùn neáu
beänh nhaân khoâng coù daáu hieäu beänh ôû nieâm maïc pheãu traùn ñeå traùnh bieán chöùng heïp
pheãu traùn sau moå. Beänh nhaân caàn ñöôïc chuïp phim CT ñeå phaãu thuaät vieân coù theå qua
ñoù ñaùnh giaù ñöôïc caùc caáu truùc phöùc taïp cuûa vuøng pheãu traùn. Treân phim CT, phaãu thuaät
vieân caàn xem beänh nhaân coù teá baøo giöõa xoang traùn, teá baøo saøng treân oå maét, hay teá
baøo saøng ôû vaùch lieân xoang traùn. Caàn löu yù, moät soá teá baøo saøng tröôùc cuõng daãn löu
vaøo ngaùch traùn vaø phaân bieät ngaùch traùn vôùi traàn cuûa teá baøo agger nasi.
Trong khi moå xoang traùn, caàn löu yù baûo toàn toái ña nieâm maïc ngaùch traùn. Nhöõng duïng
cuï phaãu thuaät xoang traùn hieän nay nhö kìm ñoät xoang traùn ñaõ giaûi quyeát yeâu caàu naøy
raát toát. Caùc duïng cuï nhö que doø xoang traùn cuûa Kuln-Bolger, thìa naïo xoang traùn, vaø
kìm moå xoang traùn giuùp laáy goïn caùc maûnh xöông naèm cao hôn bình dieän loã thoâng
xoang traùn.
Ñoái vôùi nhöõng beänh nhaân chöa moå muõi-xoang, vieäc laáy boû moûm moùc vaø naïo saøng
tröôùc theo höôùng töø sau ra tröôùc theo kyõ thuaät cuûa Krause vaø Chrismas. Trong kyõ
thuaät naøy, ñieàu coát yeáu laø laáy ñi phaàn baùm phía treân cuûa moûm moùc ñeå boäc loä phaàn
tröôùc cuûa ngaùch traùn. Khi phaãu tích, caàn nheï nhaøng vaø thaän troïng ñeå khoâng laøm hoûng
nieâm maïc vuøng ngaùch traùn gaây seïo heïp sau moå.
Hình:
ñoäng
ã
maïch
saøng
sau laø
ñieåm
moác
tìm vò
trí lo
thoâng
xoang
traùn.
Hình: phaãu tích xoang traùn töø sau ra tröôùc vaø töø trong ra ngoaøi.
Hình: môû roäng loã thoâng muõi-traùn
Phaãu thuaät vieân sau ñoù seõ phaãu tích theo höôùng ñeán
vuøng ñoäng maïch saøng tröôùc, laø giôùi haïn sau cuûa pheãu traùn, ñaây laø kyõ thuaät phaãu tích
xoang traùn töø sau ra tröôùc. Sau cuøng, loã thoâng xoang traùn ñöôïc xaùc ñònh baèng oáng huùt
cong hay que doø xoang traùn.
töø sau ra tröôùc moät caùch töø töø cho
Phaãu thuaät vieân tieáp tuïc phaãu tích ra phía tröôùc, vaøo vuøng teá baøo agger nasi. Döôùi noäi
soi, teá baøo agger nasi coù daïng moät choã phoàng ra ngay tröôùc choã cuoán muõi giöõa ñính
vaøo vaùch muõi-xoang. Phaãu thuaät vieân cuõng coù theå phaù vôõ maët tröôùc cuûa agger nasi ôû
dieän tröôùc hay trong döôùi quan saùt tröïc tieáp qua noäi soi roài môû roäng ra ngoaøi hay ra