Tài liệu "Phục hồi chức năng sau điều trị ung thư vú" cung cấp cho học viên những nội dung về đại cương, quy trình chẩn đoán, phục hồi chức năng và điều trị, theo dõi và tái khám cho bệnh nhân điều trị ung thư vú. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phục hồi chức năng sau điều trị ung thư vú
- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU ĐIỀU TRỊ UNG THƢ VÖ
I. ĐẠI CƢƠNG
- Ung thƣ vú là bệnh hay gặp nhất trong ung thƣ ở phụ nữ, đứng thứ hai
sau ung thƣ cổ tử cung và là bệnh gây tử vong cao nhất. Nếu phát hiện ở giai
đoạn sớm sẽ đem lại hiệu quả cao. Utah, 2000-2004: Tỷ lệ Phụ nữ bị ung thƣ
vú: 117.5/100,000 và chết: 23.2/100,000. Tại Việt Nam, Tp.Hồ Chí Minh và Hà
Nội là những nơi có tỷ lệ ung thƣ vú cao nhất nƣớc. Cứ 100.000 phụ nữ ở Hà
Nội thì có 30 ngƣời ung thƣ vú, tại Tp.HCM là 20.
- Nguyên nhân của ung thƣ vú chƣa đƣợc biết rõ. Những yếu tố nguy cơ
ung thƣ vú ở phụ nữ: Những phụ nữ trong gia đình có nhiều ngƣời bị ung thƣ vú
hoặc có 2 ngƣời rất gần (mẹ, chị/em gái) bị bệnh thì có thể có nguy cơ mắc
bệnh. Các yếu tố nguy cơ khác nhƣ sự đột biến của một số gen; lối sống (ăn thức
ăn nhiều mỡ); tuổi cao (trên 35 tuổi); chịu tác động lâu dài của oestrogen (phụ
nữ có kinh nguyệt trƣớc 12 tuổi và mãn kinh sau 55 tuổi); có con muộn; không
cho con bú; không sinh con; béo phì sau mãn kinh; dùng hormone thay thế…
Ngoài ra các yếu tố từ môi trƣờng ô nhiễm nhƣ hút thuốc, ô nhiễm công nghiệp,
khói xe và hóa chất… đều đƣợc coi là yếu tố nguy cơ cao trong bệnh ung thƣ vú.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán: Đa phần ung thƣ vú đƣợc phát hiện là
do chính ngƣời bệnh, khi họ thấy một sự thay đổi ở tuyến vú. Thƣờng gặp nhất
đó là một khối u hay một chỗ dày cứng lên không đau ở vú. Hoặc cũng có thể do
thầy thuốc phát hiện qua một lần khám sức khỏe thƣờng kỳ.
1.1.Hỏi bệnh
- Hỏi kỹ về tiền sử gia đình.
- Nếu có xuất hiện khối u ở vú: hỏi về thời gian, vị trí xuất hiện, triệu
chứng đau vú, đau có thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt không? Khối u có gây
khó chịu không vì ung thƣ vú ít khi gây đau. Có dịch tiết núm vú không? Nếu
có, hỏi màu sắc, lƣợng và nguồn gốc dịch tiết ở một hay hai bên vú?.
- Các phƣơng pháp đã điều trị
1.2.Khám và lƣợng giá chức năng
- Quan sát vú:
Tƣ thế ngƣời bệnh đứng thẳng hoặc nằm đặt 2 tay dƣới đầu: quan sát hình
dạng vú, sự cân đối hai bên vú, sự thay đổi vùng da xung quanh đầu núm vú
(ban đỏ, sần da cam, co kéo khối u, loét…), núm vú tụt hay lệch hƣớng.
476
- - Sờ nắn vú và hạch bạch huyết vùng nách, hạch thƣợng đòn, hạch hạ đòn:
+ Dùng 3 ngón tay giữa đè mô vú vào thành ngực với những di động hình
tròn nhỏ với những lực ấn khác nhau, nâng mô vú lên giữa 2 bàn tay.
+ Khám 4 vùng của vú: 1/4 vú trên trong, trên ngoài (thƣờng gặp ung thƣ
vú ở vùng này), dƣới trong, dƣới ngoài bằng 2 tay, mỗi tay 3 ngón; ấn quầng vú
và núm vú phát hiện dịch tiết bất thƣờng; sờ từ bầu ngực vuốt lên để phát hiện
hạch nách, hạch thƣợng đòn, hạch hạ đòn. Xác định kích thƣớc khối u, hình
dạng, mật độ, vị trí, độ di động.
+ Sờ nắn để phát hiện dịch tiết ở 1 bên hay 2 bên vú, số lƣợng ống dẫn có
liên quan, màu sắc, mật độ, làm tế bào học.
+ Dây chằng Cooper bị co kéo, da dày.
1.3.Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
- Chụp vú: Là phƣơng pháp sàng lọc ung thƣ vú sau khi khám lâm sàng.
+ Sờ nắn thấy mảng rắn ở vú không rõ nguyên nhân.
+ Vú có nhiều khối lổn nhổn.
+ Vú tiết dịch.
+ Kiểm tra vú bên đối diện khi vú bên kia bị ung thƣ, dù không sờ thấy hạch
nách.
+ Khám sàng lọc ung thƣ vú.
- Siêu âm vú.
+ Siêu âm phát hiện những khối u ở vú. Trong ung thƣ sẽ thấy khối u ranh
giới không rõ, mờ, âm vang không đồng nhất, ống sữa giãn không đều và thấy
hạch bạch huyết bị xâm nhiễm.
+ Siêu âm giúp chẩn đoán phân biệt u lành hay ung thƣ vú.
- Chọc hút:
+ Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ với áp lực âm lớn dùng để lấy tế bào từ một
khối u vú đặc giúp chẩn đoán đƣợc khối u lành tính hay ác tính. Đây là phƣơng pháp
cho giá trị chẩn đoán cao, đơn giản dễ thực hiện, quyết định thời gian sinh thiết.
+ Chỉ định:
Nang tuyến vú.
Khối u đặc lành tính ở phụ nữ trẻ.
Khối u nghi ngờ ung thƣ.
Hạch nách.
477
- + Thời gian chọc: ngày 3 - 10 của chu kỳ kinh để loại trừ ảnh hƣởng của
nội tiết đối với phụ nữ trẻ và thời kỳ tiền mãn kinh.
- Sinh thiết vú:
+ Là phƣơng pháp đơn giản thuận tiện dễ làm và mang lại lợi ích cao, là
tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định. Quyết định sinh thiết vú sau khi khám
lâm sàng, chụp vú, chọc hút tế bào.
+ Chỉ định sinh thiết: khối u tồn tại lâu. Khi đã chẩn đoán ung thƣ vú thì
nên sinh thiết vú bên đối diện nếu có dấu hiệu khả nghi khi chụp.
2. Chẩn đoán xác định
- Giai đoạn sớm có thể sờ thấy khối u cứng hoặc một mảng cứng, bờ rõ,
chụp vú có hình ảnh bất thƣờng.
- Giai đoạn muộn: có thể thấy da hoặc núm vú bị co kéo, sờ thấy hạch
nách, vú to và đỏ, phù hoặc đau khối u dính vào da và cơ ngực.
- Giai đoạn cuối: có tổn thƣơng loét, có hạch thƣợng đòn phù cánh tay có
thể di căn vào phổi, xƣơng, gan, não và các tạng khác.
3. Chẩn đoán phân biệt
- Cần loại trừ các bệnh viêm vú: viêm vú không đặc hiệu, viêm cấp hay
mạn, áp xe ở ngƣời cho con bú và các u lành.
- Thùy tuyến vú có thể to lên trƣớc khi hành kinh và nhỏ lại sau khi sạch kinh.
- Nhân xơ tuyến vú.
- Papilloma nội ống.
- Chàm ở núm vú giống bệnh Paget
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
- Phẫu thuật cắt bỏ vú là điều trị chủ yếu. Nếu ở giai đoạn sớm có tỉ lệ
khỏi bệnh là 98-99%, chỉ khoảng 1-2% trƣờng hợp tái phát. Trong một số
trƣờng hợp có thể điều trị bảo tồn vú, chỉ mổ lấy rộng khối u cùng xạ trị hỗ trợ
cũng khá hiệu quả. Tỉ lệ tái phát từ 7-13%. Hoá, xạ trị tiền phẫu làm tăng tỷ lệ
bảo tồn. Nạo hạch cũng là một phần của phẫu thuật. Nhất là nạo hạch lympho
vùng nách rất cần cho đánh giá tiên lƣợng.
- Xạ trị hỗ trợ là một phần của phƣơng pháp điều trị bảo tồn, đƣợc tiến
hành sau phẫu thuật cắt u. Xạ trị giúp giảm nguy cơ tái phát cho những bệnh
nhân nguy cơ cao nhƣ bệnh nhân có nhiều hạch vùng, bệnh nhân có u nguyên
phát to.
478
- - Liệu pháp toàn thân: nguy cơ di căn vi thể ở những ung thƣ giai đoạn
sớm là có. Vì vậy, hóa trị và nội tiết là những biện pháp điều trị toàn thân có thể
diệt các tế bào ác tính lan tràn. Ở các giai đoạn muộn hơn, hóa trị và nội tiết trị
liệu còn có thể làm giảm bớt thể tích khối u, chuyển từ giai đoạn không mổ đƣợc
thành mổ đƣợc hoặc kéo dài thời gian sống và chất lƣợng sống của ngƣời bệnh.
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
- Phẫu thuật tạo hình: Phục hồi chức năng sau điều trị; Nâng cao chất
lƣợng sống cho bệnh nhân
- Phục hồi chức năng cánh tay và vai sau phẫu thuật cắt bỏ vú
- Kỹ thuật Phục hồi chức năng: các bài tập đƣợc liệt kê dƣới đây đƣợc nên
đƣợc bắt đầu từ 3 đến 7 ngày đầu tiên sau khi phẫu thuật. Không thực hiện
chúng nếu không có sự đồng ý từ bác sĩ.
+ Sử dụng cánh tay bị đau (ở phía bên giải phẫu) nhƣ bình thƣờng khi bạn
chải tóc, tắm rửa, mặc quần áo, và ăn uống.
+ Nằm xuống và nâng cao cánh tay bên phẫu thuật của bạn ở trên mức độ
ngang tim của bạn trong vòng 45 phút. Làm điều này 2 hoặc 3 lần một ngày. Đặt
cánh tay lên gối để tay của bạn là cao hơn so với cổ tay của bạn và khuỷu tay
của bạn là cao hơn một chút so với vai của bạn. Điều này sẽ giúp làm giảm bớt
hiện tƣợng sƣng phù có thể xảy ra sau khi phẫu thuật.
+ Tập giống nhƣ ở trên nhƣng làm thêm động tác nắm tay rồi mở bàn tay
của bạn 15 đến 25 lần. Tiếp theo, uốn cong và thẳng khuỷu tay của bạn. Lặp lại
3 đến 4 lần một ngày. Bài tập này giúp làm giảm sƣng bằng cách đẩy chất lỏng
bạch huyết ra khỏi cánh tay của bạn.
+ Thực hành bài tập thở sâu (bằng cách sử dụng cơ hoành) ít nhất 6 lần
một ngày. Nằm xuống và hít một hơi thở thật chậm, sâu. Cố gắng hít vào càng
nhiều càng tốt trong lúc cố gắng để phình rộng ngực và bụng (phình rốn lên).
Thƣ giãn và thở ra. Lặp lại 4 hoặc 5 lần. Bài tập này sẽ giúp duy trì chuyển động
bình thƣờng cho ngực của bạn, làm cho phổi của bạn dễ dàng hoạt động hơn.
Động tác tập thở sâu có thể thực hiện thƣờng xuyên trong ngày.
+ Không nằm ngủ đè lên cánh tay phía bị phẫu thuật hoặc nằm nghiêng về
phía bên đó.
+ Chăm sóc cánh tay để tránh phù bạch huyết
+ Cân bằng chế độ dinh dƣỡng và thích ứng với lối sống để tăng cƣờng
phục hồi
+ Phục hồi chức năng tinh thần liên quan đến:
479
- Sự hỗ trợ gần gũi của vợ chồng, gia đình, bạn bè và các nhóm hỗ trợ
Một phụ nữ có thể cảm thấy yên tâm bằng cách biết cơ hội sống sót của mình
Chú ý các khám xét của bác sĩ thƣờng xuyên
- Vật lý trị liệu:
3. Các điều trị khác
- Chế độ ăn uống: cần ăn đủ chất dinh dƣỡng, nhiều rau xanh, quả chín
các loại; hạn chế ăn mặn, hạn chế thực phẩm nhiều mỡ, rƣợu, bia,…
- Vận động cơ thể: Thƣờng xuyên tập thể dục, thể thao.
- Không thức khuya.
- Điều trị dự phòng: Phẫu thuật dự phòng cắt bỏ hai bên vú, cắt buồng
trứng hoặc điều trị nội khoa bằng thuốc nội tiết Tamoxifen trong 5 năm phòng
tái phát.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
1. Theo dõi: Tình trạng toàn thân, hàng tháng tự khám bên vú còn lại, sờ
nắn hạch nách, hạch thƣợng đòn…
2. Tái khám: 3 tháng/1 lần, liên tục từ khi kết thúc quá trình điều trị.
480
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
