Tài liệu "Phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh" cung cấp cho học viên những nội dung về đại cương, quy trình chẩn đoán, phục hồi chức năng và điều trị, theo dõi và tái khám cho bệnh nhân trật khớp háng bẩm sinh. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh
- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG TRẬT KHỚP HÁNG BẨM SINH
I. ĐẠI CƢƠNG
- Định nghĩa: Trật khớp háng bẩm sinh là tình trạng chỏm xƣơng đùi của
một hoặc cả hai bên khớp háng bị trật ra khỏi vị trí bình thƣờng của khớp háng.
- Trật khớp háng có thể phát hiện ngay sau khi sinh hoặc một vài tuần sau sinh.
- Vị trí trật khớp háng: Trật khớp háng trƣớc trên, trƣớc dƣới, sau trên,
sau dƣới, trung tâm. Nhƣng thƣờng gặp là vị trí sau trên và thƣờng có kèm theo
các dị tật bẩm sinh khác.
- Phân loại trật khớp háng bẩm sinh:
+ Theo thể loại:
Trật khớp háng đơn thuần
Trật khớp háng phối hợp với các dị tật bẩm sinh khác của hệ vận động
nhƣ cứng khớp bẩm sinh, bàn chân khèo bẩm sinh, não úng thủy, gai đôi cột
sống…
+ Theo mức độ:
Khớp háng không ổn định: Chiếm tỷ lệ cao nhất (trên 60%), do gân, cơ
và dây chằng.
Bán trật khớp háng: Một phần chỏm xƣơng đùi bị trật ra khỏi ổ chảo,
thƣờng không có biến dạng ở chỏm xƣơng đùi, cổ xƣơng đùi cũng nhƣ tại ổ
chảo.
Trật khớp háng hoàn toàn: chỏm xƣơng đùi nằm hoàn toàn ngoài ổ
chảo với các biến dạng của chỏm xƣơng đùi và ổ chảo.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán
- Hỏi bệnh:
- Khám và lƣợng giá chức năng
+ Hạn chế vận động khớp háng: ở tƣ thế gấp và dạng khớp háng.
+ Chênh lệch chiều dài hai chân: bên bị trật khớp háng ngắn hơn bên đối
diện, nhƣng sẽ khó phát hiện khi trật khớp háng cả hai bên.
+ Nếp lằn mông, đùi, khoeo chân bên trật cao hơn bên lành.
+ Bàn chân đổ ngoài khi trẻ nằm duỗi chân.
74
- + Dáng đi khập khiễng nếu trật khớp háng hai bên.
+ Ổ khớp rỗng.
+ Nghiệm pháp Barlow: Khi gập và khép háng chỏm xƣơng đùi trƣợt ra
ngoài ổ chảo tạo nên tiếng kêu "lục cục" (ở trẻ dƣới 6 tháng tuổi).
+ Nghiệm pháp Ortolani: ngƣợc lại với nghiệm pháp Barlow, khi dạng và
duỗi khớp háng chỏm xƣơng đùi trƣợt ra ngoài ổ chảo tạo nên tiếng kêu "lục
cục" (ở trẻ dƣới 6 tháng tuổi).
- Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng:
+ Chụp khớp háng thẳng:
Chỏm xƣơng đùi di chuyển lên trên và ra ngoài.
Đƣờng Hilgenreiner nằm ngang đi qua đáy ổ cối (Bình thƣờng chỏm
nằm đƣới đƣờng này).
Đƣờng Ombredanne đứng dọc, vuông góc với đƣờng Hilgenrêiner và đi
qua điểm ngoài cùng của ổ cối (Bình thƣờng chỏm nằm phía trong đƣờng này).
Trật khớp háng ở trẻ dƣới 6 tháng tuổi (chỏm xƣơng đùi chƣa xuất hiện
trên X-quang):
Vòng cung cổ bịt bị gãy
Đo chỉ số ổ cối (bình thƣờng dƣới 30 độ ở trẻ sơ sinh).
Trật khớp háng ở trẻ trên 5 tuổi: có thể thấy góc cổ xƣơng đùi lớn hơn
125 độ (Coxa Valga)
+ Siêu âm khớp háng
2. Chẩn đoán xác định: Dựa vào lâm sàng và Xquang
Tiêu chuẩn đánh giá trật khớp háng:
- Góc ổ cối > 90 độ (Bình thƣờng=90 độ)
- Độ che phủ của ổ cối 50% (Bình thƣờng che phủ 50% chỏm xƣơng
đùi)
- Vị trí của sụn viền: sụn viền bị đẩy lên trên và vào trong (Bình thƣờng:
Kẻ 1 đƣờng ngang từ sụn viền, đƣờng này sẽ đi qua sụn chữ Y)
3. Chẩn đoán nguyên nhân:
- Trẻ trật khớp háng bẩm sinh hoàn toàn dƣới 36 tháng tuổi.
- Trẻ bán trật khớp háng, viêm chỏm xƣơng đùi vô khuẩn..
- Sau phẫu thuật khớp háng, sau tiêm Botox trên trẻ bại não.
75
- III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
- Can thiệp sớm ngay sau khi sinh bằng các biện pháp nẹp chỉnh hình, bó
bột chỉnh hình
- Phẫu thuật: khi điều trị bằng nẹp chỉnh hình, bó bột không kết quả hoặc
trẻ trên 18 tháng tuổi không còn khả năng điều trị bảo tồn.
* Mục tiêu:
- Nắn chỉnh chỏm xƣơng đùi vào vị trí đúng trong ổ chảo.
- Duy trì chỏm xƣơng đùi ở vị trí đúng trong ổ chảo ổn định trong khoảng
thời gian tối thiểu 12 tuần nhằm kích thích hình thành trục đồng tâm giữa chỏm
xƣơng đùi và ổ chảo.
- Nắn chỉnh chống xoay trƣớc của cổ và thân xƣơng đùi: do có một tỉ lệ
cao phối hợp giữa trật khớp háng và xoay trƣớc của cổ và thân xƣơng đùi
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
2.1. Bó bột chỉnh hình khớp háng (Hip Spica Cast)
- Chỉ định:
+ Trẻ đƣợc chẩn đoán trật khớp háng bẩm sinh đến sớm trƣớc 6 tháng.
+ Trẻ bán trật khớp háng, viêm chỏm xƣơng đùi vô khuẩn..
- Chống chỉ định:
+ Trẻ trật khớp háng bẩm sinh trên 36 tháng tuổi
76
- + Trẻ mắc nhiều dị tật bẩm sinh nhƣ cứng đa khớp, thoát vị não tủy, bại
não
- Trẻ đƣợc đặt nằm ngửa trên bàn bó bột bộc lộ toàn bộ vùng ngực -bụng-
thắt lƣng và hai chân. Làm vệ sinh sạch và khô.
- Nguyên Liệu: Vải cotton hoặc giấy vệ sinh, bột bó. Thuốc: thuốc giảm
đau (Paracetamol, Efferangan…), thuốc khử trùng (Betadin).
- Tiến hành bó bột:
+ Quấn toàn bộ vùng thắt lƣng-hông-đùi, hoặc thắt lƣng-hông-đùi-cẳng-bàn
chân bằng băng cotton hoặc giấy vệ sinh.
+ Quấn bột từ vùng thắt lƣng-hông-đùi (Short Leg-Hip Spica Cast) hoặc thắt
lƣng-hông-đùi-cẳng chân và bàn chân (Long Leg-Hip Spica Cast).Bệnh nhân đƣợc
bó bột tƣ thế ếch với khớp háng hai bên gấp về phía bụng và dạng.
+ Giữ chân trẻ ở tƣ thế này đến khi khô bột.
+ Cố định bột trong 2 - 4 - 8 - 12 tuần(tùy thuộc lứa tuổi bắt đầu bó bột).
+ Tháo bột, làm vệ sinh sạch chân trẻ, bôi Betadine vào chỗ loét, xƣớc.
- Theo dõi sau bó bột tại nhà: Nếu các ngón chân sƣng, tím, hoặc trẻ xuất
hiện sốt và quấy khóc không rõ nguyên nhân cần tháo bột ngay để kiểm tra.
- Thời gian bó bột: 2 tuần/ đợt, khoảng 10- 15 đợt.
- Cuối đợt bó cần chụp kiểm tra để xem vị trí chỏm xƣơng đùi và ổ chảo đã
vào đúng vị trí.
2.2. Nẹp chỉnh hình
- Các loại hay dùng:
+ Nẹp Pavlik Harness: Là loại nẹp đai mềm, đƣợc ƣa thích và chỉ định rộng
rãi nhất.
+ Nẹp kiểu gối Freijka: Là loại nẹp tiện dụng, chỉ định cho những trƣờng
hợp khớp háng lỏng lẻo.
+ Nẹp nhựa cứng cố định khớp háng hai bên
+ Nẹp khớp háng làm bằng xốp mềm: Là loại nẹp hiện đang đƣợc sản xuất
và chỉ định điều trị tại khoa phục hồi chức năng Bệnh viện Nhi.
- Thời gian đeo nẹp:
+ Ngày sau sinh đến khi trẻ 12 tháng tuổi
+ Liên tục đeo cả ngày và đêm trong 6 tháng đầu
+ Đeo nẹp vào đêm trong 6 tháng tiếp theo.
77
- 3. Các điều trị khác
3.1. Phẫu thuật: Nếu trần ổ chảo quá dốc thì điều trị bảo tồn chắc chắn
thất bại bắt buộc phải can thiệp bằng phẫu thuật sớm
3.2. Các phƣơng pháp thực hiện tại cộng đồng
Giữ trẻ ở tƣ thế dạng rộng khớp háng và gập gối bằng cách:
- Đóng bỉm vệ sinh
- Cõng hoặc địu trẻ
- Đặt trẻ nằm sấp khi ngủ.
IV . THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
- Theo dõi sau bó bột tại nhà: Nếu các ngón chân sƣng, tím, đau, cần đƣa đến
cơ sở y tế tháo bột ngay tránh hoại tử.
- Theo dõi tai biến
+ Gây tỳ đè dẫn đến viêm hoặc loét da và tổ chức dƣới da
+ Tổn thƣơng phần mềm nhƣ gân, cơ, dây chằng.
+ Teo cơ và giảm vận động do bất động lâu
- Theo dõi bệnh nhân thƣờng quy: Khám thƣờng quy, chụp khớp háng
kiểm tra 3 tháng/lần trong 2 năm đầu.
78
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
