Bai 17
BỆNH SUY SINH DỤC NỮ
MỤC TIÊU
1. Nªu ®ưîc ®Þnh nghÜa, ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc va quan niÖm vÒ viªm sinh
dôc n÷ theo YHCT.
2. Nªu ®ưîc nguyªn nh©n, bÖnh sinh, c¸c biÓu hiÖn l©m sang cña viªm
sinh dôc n÷ theo YHH§ va YHCT.
3. ChÈn ®o¸n ®ưîc c¸c thÓ l©m sang cña viªm sinh dôc n÷ theo YHCT.
4. Tr×nh bay ®ưîc nh÷ng nguyªn t¾c va c¸c phư¬ng ph¸p øng dông ®iÒu
trÞ viªm sinh dôc n÷ theo YHH§ va YHCT.
5. Tr×nh bay va gi¶i thÝch ®ưîc c¬ së lý luËn cña viÖc ®iÒu trÞ viªm sinh
dôc n÷ b»ng YHCT.
1. ĐẠI CƯƠNG
1.1. Kh¸i niÖm
Viªm sinh dôc n÷ la lo¹i bÖnh phô khoa thưêng gÆp (trong ®ã cã c¶ bÖnh
thuéc nhãm bÖnh x· héi l©y truyÒn chñ yÕu qua tiÕp xóc t×nh dôc va nhiÔm
c¸c lo¹i vi khuÈn th«ng thưêng do c¬ héi). ë c¸c nưíc ®ang ph¸t triÓn, 3
bÖnh
viªm nhiÔm ®ưêng sinh dôc do vi khuÈn (lËu, nhiÔm Chlamydia va giang
mai)
n»m trong sè 10 ®Õn 20 bÖnh m¾c cao nhÊt g©y ¶nh hưëng ®Õn chØ sè søc
kháe
va sinh s¶n hang n¨m cho ngưêi phô n÷ do c¸c biÕn chøng như viªm vßi
trøng,
v« sinh, thai ngoai tö cung va tö vong chu sinh.
C¸c t¸c nh©n g©y bÖnh phæ biÕn nhÊt la lËu cÇu, Chlamydia trachomatis,
xo¾n khuÈn Trepomenema pallidum, Trichomonas vaginalis, nÊm
Candida albicans, c¸c virus.
Nguån l©y chñ yÕu la nh÷ng ngưêi trưëng thanh cã tiÕp xóc giao hîp,
nhãm nguy c¬ l©y lan cao la g¸i m¹i d©m.
§ưêng l©y: l©y truyÒn qua ®ưêng sinh dôc, tuy nhiªn vÉn cã thÓ l©y qua
khi dïng chung dông cô, ¸o quÇn …
271
Copyright@Ministry Of Health
1.2. §Þnh nghÜa
§Æc ®iÓm l©m sang khëi ®Çu b»ng t×nh tr¹ng viªm niªm m¹c c¬ quan
sinh dôc n÷, g©y viªm t¹i chç, sau ®ã lan theo chiÒu dai bé phËn sinh dôc va
g©y bÖnh toan th©n. TriÖu chøng chung la cã nhiÒu huyÕt tr¾ng. Viªm sinh
dôc ph©n lam 2 héi chøng l©m sang chÝnh:
Viªm sinh dôc dưíi gåm: viªm ©m hé, viªm ©m ®¹o, viªm cæ tö cung.
Viªm sinh dôc trªn (viªm tiÓu khung) gåm: viªm tö cung, viªm phÇn phô.
1.3. Quan niÖm viªm sinh dôc n÷ theo y häc cæ truyÒn
C¸c biÓu hiÖn cña viªm nhiÔm ë bé phËn sinh dôc n÷ n»m trong ph¹m vi
m« t¶ cña chøng ®íi h¹.
§íi cã nghÜa d©y th¾t lưng quÇn, h¹ cã nghÜa ë phÇn dưíi.
Theo nghÜa réng (Néi kinh): ®íi h¹ la bÖnh ph¸t sinh ë phÇn dưíi lưng
quÇn, bao gåm tÊt c¶ c¸c bÖnh thuéc kinh ®íi, thai, s¶n. Theo nghÜa hÑp: ®íi
h¹ dïng ®Ó chØ mét chÊt dÞch dÎo, nhít, ch¶y tõ trong ©m ®¹o ra liªn miªn
kh«ng døt, thưêng hay gäi la khÝ hư hay huyÕt tr¾ng.
Trong ph¹m vi nay muèn tr×nh bay chøng ®íi h¹ cã biÓu hiÖn la cã chÊt
dÞch tiÕt ra tõ ©m ®¹o ngưêi phô n÷ trong t×nh tr¹ng viªm nhiÔm bé phËn
sinh
dôc bao gåm tÊt c¶ c¸c tªn ®ưîc ph©n lo¹i theo mau s¾c, tÝnh chÊt cña dÞch
tiÕt
như sau: b¹ch ®íi, hoang ®íi, b¹ch d©m, b¹ch b¨ng, thanh ®íi, b¹ch träc,
xÝch
®íi, h¾c ®íi, xÝch b¹ch ®íi, ngò s¾c ®íi.
2. NGUYªN NH©N, BÖNH SINH Va BIÓU HIÖN L©M SaNG THEO y
häc hiÖn ®¹i
2.1. Viªm sinh dôc cã hÖ thèng do vi trïng lËu
2.1.1. Nguyªn nh©n
Do vi khuÈn Neisseria gonorrhrea (lËu cÇu), thuéc nhãm Gram ©m, do
Neisser t×m ra n¨m 1879. Vi khuÈn di chuyÓn tõng håi b¸m vao niªm m¹c
cña
bé phËn sinh dôc. LËu cÇu rÊt yÕu, chÕt rÊt nhanh ë nhiÖt ®é thưêng, nã chØ
ph¸t triÓn ®ưîc ë m«i trưêng cã ®é Èm, nhiÖt ®é thÝch hîp, nhiÒu khÝ CO2
va giau chÊt dinh dưìng. §êi sèng kho¶ng 4 giê va cø 15 phót l¹i ph©n chia
mét lÇn.
2.1.2. DÞch bÖnh häc
Kho¶ng 99% bÖnh l©y truyÒn do giao hîp gi÷a nam va n÷, phô n÷ mang
mÇm bÖnh cã kh¶ n¨ng l©y truyÒn bÖnh qua nhiÒu th¸ng, nhiÒu n¨m.
2.1.3. Sinh bÖnh häc
ư BÖnh khëi ®Çu b»ng t×nh tr¹ng viªm cÊp cña niÖu ®¹o, viªm tuyÕn
Bartholin va niªm m¹c ©m ®¹o, cæ tö cung. Vi khuÈn lËu x©m nhËp vao
272
Copyright@Ministry Of Health
niªm m¹c bé phËn sinh dôc, g©y ph¶n øng viªm t¹i chç, kÐo theo b¹ch
cÇu ®a nh©n ®Ó thùc bao nªn lam tiÕt ra mñ ë niÖu ®¹o, ©m ®¹o.
ư Sau ®ã vi trïng lan theo néi m¹c tö cung, g©y viªm tö cung, viªm phÇn
phô. Néi m¹c tö cung phï, sung huyÕt, nhưng t×nh tr¹ng bÖnh lý thưêng
tù thuyªn gi¶m v× mñ, cã thÓ tù tho¸t ra ngoai qua cæ tö cung. Mñ cã thÓ
tù tho¸t ra khái vßi trøng, vao æ bông g©y viªm phóc m¹c vïng chËu, tô
mñ vßi chËu. Nhưng do vi trïng lËu la vi trïng ¨n lan trong líp niªm m¹c
nªn vÒ sau vßi trøng dÔ bÞ bÞt kÝn, ø mñ hoÆc nưíc, hËu qu¶ la v« sinh.
Error!
Vi trïng lËu,
neisseria,