66 PHAN HOA LÝ - QUAN HỆ ...
FOLKLORE
& NHÀ TRƯ Ờ NG
hiể u ý kiế n cho rằ ng, Việ t N am là
mộ t đấ t nư ố c có truy ề n thố ng hiế u
họ c, tôn sư trọ ng đạ o. Ả y th ế như ng khi
khả o sát Kho tàng tụ c ngữ ngư ờ i Việ t, (gồ m
16.098 câu) chúng tôi chỉ tìm đư ợ c 20 câu
tụ c ngữ ph ả n án h q u an hệ thầ y - trò
(20/16.098, chiế m 0,12% - m ộ t tỉ lệ rấ t
nhỏ ). Ph ả i chăng, đây là m ộ t m âu thuẫ n?
Để có thê lí giả i đư ợ c điề u này, trư ố c
hế t, chúng ta hãy tìm hiế u nộ i dung củ a
các câu tụ c ngữ đó.
Tụ c ngữ khắ n g đị nh vai trò q u an trọ ng
củ a ngư ờ i thầ y:
- Không thầ y đ ố mày làm nên.
[1, tr.1486]
Đó là vai trò truy ề n th ụ kiế n thứ c, dạ y
dỗ họ c trò. Không có thầ y thì khó có thể
làm nên sự nghiệ p:
- Dố t kia thì phả i cậ y thầ y, vụ ng kia
cậ y thợ thì m ày làm nên.
[1, tr.905]
- Dố t nát tìm thầ y, bóng bẩ y tìm thự .
[1, tr.906]
Chị u khó họ c hỏ i, ghi tạ c lờ i th ầ y th ì sẽ
m au chóng nên ngư ờ i. Sự hiể u biế t sẽ giúp
ta tự tin trong cuộ c sông, không phả i k húm
núm, sọ ' sệ t kẻ khác:
- Lạ y lụ c khúm núm không bằ ng ghi
tạ c lờ i thầ y.
QUAN HỆ THẦ Y - TRỒ
QUA TỤ C NGỮ NGƯ Ờ I VIỆ T
PHAN HOA LÝ
Và ngư ờ i thầ y thì luôn mong muôn họ c
trò củ a m ình giỏ i giang:
- Cha muố n cho con hay, thầ y muố n
cho trò khá.
[1, tr.427]
ở đây, cũng cầ n b à n rõ nghĩa củ a hai
khái niệ m thầ y, trò. K hông phả i cứ có lớ p
họ c, có ngư ờ i giả ng bài, có ngư ờ i m ang sách
vở tố i ngồ i nghe, ghi chép mớ i là th ầ y - trò.
Khổ ng Tử nói: “Tam nhàn đồ ng hành tấ t
hữ u ngã sư y ên ' (nghĩa là: Ba ngư ờ i cùng
đi ắ t có thầ y ta ở đó). Đ iêu đó có nghĩa là
trư ờ ng họ c ấ y có thể có m ặ t ở bấ t cứ nơ i
đâu: trên đư ờ ng đi, trên đồ ng ruộ ng, khi
giao tiế p, làm lụ ng... Khi có ngư ờ i truyề n
cho ta nhữ ng hiể u biế t, nhữ n g kinh nghiệ m
hay cách thứ c làm m ộ t việ c gì đó cũng là
khi có th ầ y và trò.
Ngư ờ i th ầ y có vai trò quan trọ ng như
vậ y nên n h ân dân ta rấ t kín h trọ ng thầ y:
N hứ t nhự t vi sư .
[2, tr.21021
(Mộ t ngày củ ng là thầ y)
N h ấ t tự vi sư , bán tự vi sư .
[2, tr.2073]
(Mộ t chữ cũng là thầ y, nử a chữ
củ ng là thầ y)
Mộ t chữ nên thầ y.
[1, tr.1565] [2, tr.1816]
