Bài giảng Tín ngưỡng và tôn giáo Việt Nam - Trường Đại học Tân Trào

Chương 1 của tài liệu này giới thiệu tổng quan về tôn giáo, tập trung vào các vấn đề lý luận chung, bao gồm bản chất, nguồn gốc, tính chất, chức năng và vai trò của tôn giáo trong đời sống xã hội.

Tài liệu này hướng đến sinh viên, giúp họ đạt được các mục tiêu sau: Về kiến thức: Nắm vững khái niệm, bản chất, vị trí, vai trò và chức năng của tôn giáo; hiểu được những ảnh hưởng của tôn giáo đến đời sống xã hội. Về kỹ năng: Phát triển khả năng tự học, nghiên cứu, so sánh, tổng hợp kiến thức; vận dụng kiến thức về tôn giáo vào các môn học liên quan trong quá trình đào tạo. Về thái độ: Hình thành quan điểm lịch sử đúng đắn về tôn giáo; nhận diện được cả những ảnh hưởng tích cực và những hạn chế của tôn giáo trong đời sống hàng ngày.

Tài liệu này trình bày chi tiết Chương 1 về Tôn giáo và các vấn đề lý luận chung. Nội dung chính bao gồm: 1. Bản chất tôn giáo: Định nghĩa tôn giáo là một hệ thống niềm tin, quan niệm và hoạt động có đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức. Phân tích các quan điểm khác nhau về bản chất tôn giáo, bao gồm quan điểm ngoài Mác-xít (duy tâm khách quan, duy tâm chủ quan, quan điểm thần học) và quan điểm Mác-xít, nhấn mạnh tôn giáo là sản phẩm của xã hội và đời sống vật chất. Tài liệu cũng đề cập đến kết cấu của tôn giáo gồm ý thức tôn giáo, hệ thống lễ nghi và tổ chức tôn giáo. 2. Nguồn gốc của tôn giáo: Giải thích ba nguồn gốc chính: Nguồn gốc xã hội (sự bất lực của con người trước các thế lực tự nhiên và xã hội), Nguồn gốc nhận thức (giới hạn trong nhận thức của con người về tự nhiên, xã hội và bản thân), và Nguồn gốc tâm lý (sự sợ hãi, lo âu trước sức mạnh của tự nhiên và xã hội). 3. Tính chất, chức năng và vai trò của tôn giáo: Trình bày các tính chất của tôn giáo (tính lịch sử, tính quần chúng, tính chính trị), các chức năng (chức năng đền bù hư ảo, thế giới quan, điều chỉnh hành vi, giao tiếp), và phân tích cả vai trò tiêu cực (hạn chế tư duy khoa học, bị lợi dụng, dẫn đến mê tín dị đoan) lẫn vai trò tích cực (đề cao nhân văn, hướng thiện, là thành tố văn hóa quan trọng) của tôn giáo.