NGHIÊN CỨ U TRAO Đ ổ l 17
QUfìN HỆ VÁN HOÁ
VIỆ T N fili - LIÊN
MINH CHéCi Âtl (ELI)
TRẦ N PHƯ Ơ NG HOA( )
ó th ể nói v ăn hoá kh ô n g p hả i là đ ị n h
hư ớ ng ư u tiê n tro n g qu a n hệ V iệ t N am
- EU . N ế u n h ìn vào chiế n lư ợ c p h á t triể n
môĩ q u a n hệ , tro n g s ố bổ n m ụ c tiê u đị nh
hư ớ ng hợ p tác k hông th ấ y có sự h iệ n diệ n
củ a m ụ c tiêu th ú c đẩ y hợ p tác văn hoá. Tuy
nhiên tro n g vòng bả y, tá m n ă m gầ n đây các
hoạ t độ ng giao lư u v ă n hoá có tầ n sô' dày
hơ n và tạ o th à n h n h ữ n g điể m n h â n ghi d â u
nhữ n g sự kiệ n q uan trọ n g củ a hợ p tác hai
bên. Bài viế t n à y xin đư ợ c p h ân tích m ộ t s ố
ng uyên n h ân tạ i sao v ă n hoá k hông đư ợ c
coi là điể m q u a n tâ m củ a các n h à hoạ ch
đị nh chín h sách hợ p tá c giữ a V iệ t N am -
EU, đồ ng thờ i cũ n g đề cậ p đ ế n n h ữ n g d ấ u
hiệ u cho th ấ y q u á trì n h ấ m d ầ n củ a n h ữ n g
giao lư u văn hoá giữ a h a i p h ía.
EU đ ã đ ặ t ra 4 m ụ c tiêu ch ủ yế u tro n g
q u an hệ vớ i V iệ t N am (1), đó là: 1) Hỗ trợ
p h á t triể n k inh tê bể n vữ ng củ a V iệ t N am
và cả i th iệ n điể u k iệ n sôn g cho ngư ờ i
nghèo; (2) ú n g hộ q u á tr ìn h hộ i n h ậ p củ a
V iệ t N am vào nề n k in h tế t h ế giở i b ằ n g
cách đư a kin h tế V iệ t N am gia n h ậ p hệ
th ô n g thư ơ ng m ạ i th ế giớ i, hỗ trợ cho các
cả i cách k in h tế và xã hộ i; (3) Hỗ trợ cho
quá trìn h V iệ t N am th am gia vào m ộ t xã
hộ i mở dự a trê n m ộ t n h à nư ớ c m ạ nh, hệ
th ô n g lu ậ t p h áp và q u y ề n con ngư ờ i; (4)
N ân g cao vị tr í củ a L iên m in h ch â u Au ở
V iệ t N am . T ron g ch iế n lư ợ c hợ p tác vớ i V iệ t
* ’ ThS. V iệ n N g h iên cứ u châu Âu.
N am cho giai đ o ạ n 2000 - 2005 Dự án
N g h iê n cứ u châu  u ở V iệ t N am đư ợ c coi là
m ộ t bư ớ c độ t p há. H iệ n nay, EU đan g dự
đ ị n h tiế n h àn h các dự á n tă n g cư ờ ng giáo
dụ c, hợ p tác v ăn hoá đư ợ c coi là n ằ m tro n g
m ả n g v ăn ho á nh ư n g ch ủ yế u vẫ n tậ p
tru n g vào giáo dụ c vớ i các hỗ trợ kĩ th u ậ t,
còn các dự án v ă n hoá vẫ n ch ư a đư ợ c đị nh
h ìn h . Vì sao các n h à h oạ ch đ ị n h ch ính sách
hợ p tác c ủ a EU kh ô n g m ấ y m ặ n m à vói các
h o ạ t độ ng hợ p tá c văn hoá? Đ iể u đó đư ợ c
giả i th ích trư ớ c h ế t là do bả n th â n EU cũng
còn đan g lú n g tú n g tro n g việ c xác đị nh cho
m ình m ộ t d iệ n m ạ o v ă n h oá c h u n g giữ a các
nư ố c tro n g cộ ng đồ n g E U . E U vôn là m ộ t
liên m in h gắ n k ế t vớ i n h a u bở i n h ữ n g m ụ c
tiê u kin h tế c h ung, d ầ n d ầ n p h á t triể n
th à n h liên m inh c h ín h trị q u â n sự , riên g vê'
v ấ n đê v ăn hoá th ì d ư ờ ng n h ư v ẫ n còn
n h iề u e ngạ i và né trá n h . N h ữ n g chư ơ ng
trìn h tru y ề n h ìn h riên g củ a EU g ặ p ph ả i
th á i độ thờ ơ củ a cư d ân các nư ớ c th à n h
viên, tiế n g A nh vố n đư ợ c phổ b iế n trê n th ế
giớ i bị tẩ y ch ay ỏ m ộ t s ố nư ố c c h âu A u nh ư
là ngu y cơ củ a “đ ạ i c h ú n g h o á” v ă n hoá
thôn g q u a m ộ t th ứ văn hoá và ngôn ngữ
đạ i ch ú n g, việ c c h ấ p n h ậ n ngô n ng ữ củ a tấ t
cả các nư ớ c th à n h viên và n h ữ n g rắ c rố ì,
tố n kém do c h ú ng gâ y n ên c ũ ng khô n g làm
ngư ờ i dân E U p h ả i vộ i vã hơ n để có m ộ t
th ứ ngôn n gữ c h u n g g iả n tiệ n . N gu yên
n h â n củ a nó, h ẳ n n h iề u ngư ờ i c ũ n g h ìn h
d u n g ra, đ ã đư ợ c N gài M r M arcelin o O reja
(1997)<2) n h ậ n đ ị n h n h ư sa u : “N guy ên n h â n
ch ính là do các nư ớ c th à n h viên có cách
n h ìn khác n h a u đố i vớ i v ăn hoá. N hiề u
nư ớ c lo n gạ i rằ n g C ộ ng dồ ng sẽ sử dụ n g
quy ên lự c để q u ả n lí h o ạ t đ ộ n g văn hoá. Họ
sợ rằ n g B ru ssel sẽ c an th iệ p vào c h ính sách
v ă n h oả củ a họ và rằ n g d iệ n m ạ o vă n hoá
cũng n h ư ngô n ng ữ c ủ a họ sẽ bị de doạ . Các
nư ớ c th à n h v iên k h á c lạ i e n gạ i việ c m ộ t tô
chứ c n ào đó sẽ xen vào lĩn h vự c v ăn hoá, ở
18 TRẦ N PHƯ Ơ NG HOA
mứ c độ n h à nư ớ c hoặ c Cộ ng đồ ng, cũng
nh ư ý tư ở ng hìn h th à n h Bộ Các vấ n đề Văn
hóa là xa lạ đố ì vổ i họ ”.
Tuy hình th à n h m uộ n như n g ý tư ở ng
về mộ t chính sách văn hoá ch u ng vẫ n là
điề u m à u ỷ ban châu Âu hư ó ng tớ i. N ăm
1977, u ỷ ban châu Âu đ ã đề đ ạ t lên Hộ i
đồ ng ch âu Âu yêu cầ u cộ ng đồ ng châu Âu
(EC) cầ n ph ả i th a m gia vào các k h ía cạ nh
kinh tê và xã hộ i củ a v ăn hoá. Sự thờ ơ củ a
ngư ờ i d â n EU đố ì vớ i việ c b ầ u Quố c hộ i
châu Ả u vào cuố i nhữ n g năm 70, đầ u
nh ữ ng n ăm 80 đã k h iế n u ỷ b a n châu Au
ph ả i q uan tâm hơ n nữ a tớ i việ c th úc đẩ y
quá trìn h chu yể n đổ i ý thứ c củ a ngư ờ i dân
sóng tro n g từ n g quố c gia riên g lẻ th à n h ý
thứ c số ng tro n g m ộ t siêu quố c gia
(su p ran ation al). T ron g nh ữ ng n ăm 1982 -
1986, các th iế t chế củ a EU th am gia tích
cự c hơ n vào các v ấ n đề liên q u a n đế n v ăn
hoá. T uyên bô' Solem n về L iên m in h ch âu
Au năm 1983 khuyế n khích các h o ạ t độ ng
trong lĩnh vự c v ăn hoá trê n cơ sở m ộ t
chư ơ ng trìn h văn hoá ch u n g toàn châu Âu
trong từ n g nư ớ c th à n h viên. S áng kiế n này
đã đư ợ c triể n k hai bở i u ỷ ban vì m ộ t châu
Au củ a mọ i ngư ờ i (C om m ittee for a P eople’s
Europe) do ngài P ietro A donnino làm chủ
tị ch đư ợ c Hộ i đồ ng châu Âu th à n h lậ p năm
1984 nh ằ m đề ra các biệ n p h áp để nâng cao
mộ t hình ả n h ch ung củ a EC trong m ắ t
ngư ờ i dân ch âu Âu và th ế giớ i. M ộ t loạ t các
sáng kiế n đư ợ c đề x u ấ t như hộ chiế u EC,
bằ ng lái xe EC, th ẻ cấ p cứ u y tế , cờ EC, cấ p
kinh phí cho m ộ t kênh tru y ề n hình riêng
củ a EC đê p hát đi các “thông điệ p củ a châu
Au”, bài h á t chu ng củ a ch ầ u Âu, lấ y ngày 9
th á n g 5 hằ ng năm làm “Ngày châu Âu”. Các
kiế n nghị khác cũng đư ợ c u ỷ b an mong
muôn thự c hiệ n là ngh iên cứ u di sả n và
nhữ ng đóng góp chung củ a châu Âu đô'i vớ i
văn m inh loài ngư ờ i thô ng qu a mộ t sô' th iế t
chế , chẳ ng hạ n Việ n hàn lâm K hoa họ c châu
Âu, ch ú trọ ng đế n lị ch sử p h á t triể n châu
Âu trong các chư ơ ng trìn h giáo dụ c, hay
thông qua việ c th iế t lậ p mộ t m ạ ng lư ớ i
tru y ề n th ông và nghe n h ìn trê n toàn châu
Âu. V ăn kiệ n củ a u ỷ b an châu Âu n ăm 1988
tuyên bô' rằ n g “Liên m inh ch âu Âu vố n đang
trong quá trìn h hìn h th àn h không coi các
mụ c tiêu kin h tế và xã hộ i là mụ c đích duy
nhấ t, liên m in h này còn bao gồ m nhữ ng
hìn h thứ c th ôn g n h ấ t mớ i dự a trê n n hữ ng gì
thuộ c vê m ộ t nề n văn hoá ch ầ u Âu”t3
V ăn hoá đư ợ c coi là m ộ t công cụ để
n â n g cao diệ n m ạ o châu Au (european
id entity ) và lầ n đầ u tiên nó đ ã đư ợ c đặ t ra
th à n h m ộ t đ iề u lu ậ t ch ính th ứ c tro ng Hiệ p
ư ớ c M a a stric h t (Title to th e C u ltu re)14’,
điể u 128, tro n g đó nói rằ n g Cộ ng đồ ng đóng
góp cho sự p h á t triể n n ề n vă n hoá củ a các
nư ở c th àn h viên và củ a toàn th ể châu Âu.
Tuy điêu 128 đề u đư ợ c mọ i ngư ờ i cho là
phư ơ ng thứ c để kiể m soát hoạ t độ ng củ a
u ỷ ban trong lĩn h vự c này như m ộ t tác
n h ân kích th ích, m ộ t sô' quố c gia cho rằ n g
h o ạ t độ ng vă n hoá ở cấ p ch âu Âu có th ể đe
doạ sự độ c lậ p củ a chín h sách v ăn hoá củ a
quố c gia đó. Lợ i ích củ a m ộ t siêu quố c gia
EU vớ i củ a từ n g quố c gia riên g lẻ trong
lĩnh vự c văn hoá đã d ẫ n tớ i việ c “khôn g có
m ộ t “ch ín h sách” v ăn hoá củ a Cộ ng đồ ng,
Cộ ng đồ ng chỉ có trá c h nh iệ m khuyế n
kh ích h oạ t độ ng v ăn hoá tro n g các quố c gia
th à n h viên, hỗ trợ và giúp đỡ họ “nế u cầ n
th iế t”. T hẩ m quy ên củ a Cộ ng đồ ng tro ng
lĩn h vự c v ăn hoá tiế p tụ c bị h ạ n chê hơ n
tro n g H iệ p ư ớ c A m sterdam n ăm 1997, vổ i
quy đị nh trong đ iể u 4 “Cộ ng đồ ng sẽ chú
trọ ng tớ i lĩn h vự c v ăn hoá dư ố i n h ữ n g điề u
kho ả n k hác trong Hiệ p ư ớ c này ” đã đư ợ c
sử a đổ i bổ su n g thêm cụ m từ “đặ c b iệ t
nhằ m tôn trọ n g và thú c đẩ y sự đa d ạ n g văn
hoá củ a các quô'c gia th à n h viên”. Hiế n
chư ơ ng về n h ữ ng Q uyề n cơ bả n năm 2000
cũng đã để cậ p đế n tro n g điề u 22 “Liên
NGHIÊN CỨ U TRAO Đổ l 19
m inh sẽ tôn trọ n g sự đa dạ n g văn hoá, tôn
giáo và ngôn ngữ ”.
N hư vậ y có th ể nói từ năm 1992, ý
tư ở ng tiên tớ i h ìn h th à n h m ộ t chính sách
văn hoá châu  u hầ u n h ư khôn g tiế n triể n .
Q uan điể m duy n h ấ t đư ợ c chấ p n h ậ n vẫ n
là giữ nguyên sự đa dạ ng củ a văn hoá và
ngôn ngữ củ a từ n g quố c gia, tuy việ c sử
dụ ng 20 ngôn ngữ chín h th ứ c (từ 11 ngôn
ngữ củ a EU 15) tro n g EU h iệ n nay đã gây
ra không ít rắ c rố i và lã n g phí cũng nh ư là
đề tà i củ a n hiề u tra n h lu ậ n và n g hiên cứ u.
B ấ t ch ấ p nhữ n g h ạ n chê do H iệ p ư ớ c
M a astric h t - A m sterdam đê ra, u ỷ ban
châu Âu vẫ n tiế p tụ c n h ấ n m ạ nh đế n tầ m
qu an trọ ng củ a các sáng k iế n liên quan đế n
văn hoá, n h ư đã chỉ ra tro n g Chư ơ ng trìn h
K hung đầ u tiê n củ a Cộ ng đồ ng châu Au về
hỗ trợ V ăn hoá (2000 - 2004)í5). Chư ơ ng
trìn h này n h ậ n đ ị nh “văn hoá k hông chỉ
đư ợ c coi là m ộ t h o ạ t độ ng p h ụ m à là m ộ t
độ ng lự c tro n g xã hộ i, tạ o n ê n sứ c sáng tạ o,
sứ c số ng, đôì th oạ i và liên k ế t”. Chư ơ ng
trìn h này đã coi văn hoá là yế u tố liên kế t
xã hộ i, đồ ng thờ i cũng là m ộ t độ ng lự c th úc
đẩ y k inh tế thô ng q u a việ c tạ o công ă n việ c
làm tro ng lĩn h vự c k in h doanh văn hoá, du
lị ch, đầ u tư vào các s ả n p hẩ m văn hoá.
Trong nỗ lự c hư óng tớ i m ộ t diệ n m ạ o văn
hoá chu ng củ a châ u Âu, n h iề u n h à ng hiên
cứ u cho rằ n g “m ộ t diệ n m ạ o văn hoá chung
trong không gian ch â u Âu khôn g chỉ là m ộ t
phầ n m ang tín h ph ụ trỢ đố i vớ i k in h tế
chính trị củ a q u á trìn h hộ i n h ậ p m à nó còn
bổ sung n hữ n g k h ả n ă n g để đố i phó vớ i
nhữ ng điề u k iệ n k in h tê xã hộ i không
th u ậ n lợ i tro ng E U ”<6).‘
Tro ng bố i cả nh EU còn đ an g tìm kiế m
cho m ình m ộ t ch ính sách v ă n hoá chung,
khi xác lậ p q u an hệ ngoạ i giao chín h th ứ c
vớ i Việ t N am năm 1990, EU đã n h ằ m chủ
yế u vào các m ụ c tiêu hợ p tác kin h tê
thư ơ n g m ạ i và k hôn g đề cậ p tớ i hợ p tác văn
hoá. Đ ên năm 1995, H iệ p đ ị n h K hu ng đư ợ c
kí kêt giữ a h ai bên cũ ng không cho thấ y
dấ u hiệ u củ a sự qu an tâm đế n việ c nâng
cao các hợ p tác v ă n hoá. T ron g khi đó, năm
1995 là năm M ĩ tuyên b ố bìn h thư ờ ng hoá
q u a n hệ vớ i V iệ t N am . Ngư ờ i M ĩ đã từ ng
th ừ a n hậ n m ộ t trong n h ữ n g ng uyên n h â n
sâ u xa d ẫ n tớ i th ấ t bạ i củ a họ trong chiế n
tra n h ở V iệ t N am là do họ đã không hiể u
m ộ t cách tư ờ ng tậ n về văn hoá nư ớ c này, do
đó đã kh ông hiể u đư ợ c ngư ờ i V iệ t N am và
tâm thứ c củ a họ . Và để b ình thư ờ ng hoá
quan h ệ vớ i V iệ t N am , m ộ t trong nh ữ n g
h o ạ t độ ng đầ u tiên là các giao lư u văn hoá.
N ế u n h ư ngư ờ i M ĩ đ ã sử dụ n g n h ữ ng chiế n
lư ợ c kiể u “ngoạ i giao bóng b àn ” vớ i T ru ng
Quố c h ay “ngoạ i giao bóng đá” vớ i Irắ c, thì
tro n g trư ờ ng hợ p vớ i V iệ t N am , Mĩ đã sử
dụ n g m ộ t cách có hiệ u quả “ngoạ i giao văn
ho á”. Các q uan chứ c cấ p cao củ a Mĩ luôn
luôn có xu hư ở ng m uôn khoe trìn h độ hiể u
b iế t củ a m ình về v ă n hoá V iệ t N am . Tổ ng
th ô n g Bill C linton k hi tớ i V iệ t N am đ ã lẩ y
câu Kiề u:
Sen tàn cúc lạ i nở hoa
H ay trư ố c đó ngoạ i trư ở ng Mĩ
C hristop h er, trong b ài p h á t biể u củ a m ình
đã trích d ẫ n c âu “T h iên khở i tru n g hư ng,
T h ế k h a i văn v ậ n ” ý m uôn nói kh i thờ i th ế
th u ậ n lợ i, xã hộ i p h á t triể n , ngư ờ i ta b ắ t
đầ u chú trọ n g đế n văn hoá. Lĩnh vự c văn
hoá ngư ờ i M ĩ lự a chọ n là văn họ c và văn
họ c chiế n tra n h , các tác giả đư ợ c lự a chọ n
là Lê Lự u vớ i Thờ i xa vắ ng và Bả o N inh vớ i
N ỗ i buồ n chiêh tranh. Tư ơ ng tự p h ía Mĩ
c ũ n g có n h ữ n g t á c g iả v iế t v ề c h iế n t r a n h
đư ợ c coi n h ư n h ữ n g đôi tác tro n g tra o đổ i
văn hoá. Vào nh ữ n g n ăm 1993 - 1994 m ộ t
lo ạ t các b à i v iế t về nư ớ c Mĩ, về nhữ ng
chuyế n đi củ a các n h à vă n tớ i nư ớ c Mĩ đã
đư ợ c đă ng tả i rầ m rộ trê n các báo, đặ c biệ t
là báo V ăn nghệ , gây sự chú ý và tò mò củ a
20 TRẦ N PHƯ Ơ NG HOA
độ c giả . Để lí giả i vì sao ngư ờ i M ĩ lạ i lự a
chọ n nhữ n g tác giả n ày n hư nhữ ng ngư ờ i
tiên phong tro n g việ c h àn gắ n q u an hệ giữ a
hai nư ớ c h ẳ n p h ả i cầ n n h ữ ng n ghiên cứ u
công phu , ở đây tác giả bài viế t này chỉ
muôn đề cậ p tớ i khía cạ n h lự a chọ n lĩnh
vự c hợ p tác để hư ớ ng tớ i m ộ t ch iế n lư ợ c
hợ p tác có h iệ u quả .
Trong n hữ n g năm cuố i củ a giai đoạ n
triể n k h ai Chiế n lư ợ c p h á t triể n q uan hệ
hợ p tác V iệ t N am - EU 1995 - 2000 có sự
khở i sắ c củ a các giao lư u văn hoá. Tuy
nh iên như trê n đã nói do EU còn chư a xác
đị nh m ộ t nộ i d u n g v ăn hoá ch u n g cho họ
thì chủ thể th am gia giao lư u v ăn hoá trự c
tiế p vớ i V iệ t N am là các nư ớ c th à n h viên
EU. Và lĩnh vự c văn hoá đư ợ c lự a chọ n để
giao lư u trư ớ c h ế t là ph im ả n h, âm nhạ c.
Năm 1999, Liên ho an p him châu Âu do các
nư ớ c th à n h viên L iên m inh ch âu Âu và
Phái đoàn u ỷ b a n châ u Âu tạ i V iệ t N am
đồ ng tổ chứ c đã diễ n ra lầ n đầ u tiên tạ i H à
Nộ i và kể từ đó cứ hai n ăm m ộ t lầ n liên
hoan n ày lạ i đư ợ c tô chứ c và cho đế n nay
đã trả i qua bố n kì vớ i n h ữ n g th à n h công đã
đư ợ c ghi nh ậ n . Số lư ợ ng p him đư ợ c lự a
chọ n để trìn h chiế u ỏ V iệ t N am rấ t đa dạ n g
và phong phú, nó cho th ấ y n é t đa dạ ng củ a
điệ n ả n h châu Âu c ũng như n h ũ n g đa d ạ n g
về văn hoá, vể cuộ c sông, quan điể m th ẩ m
mĩ củ a mỗ i nư ớ c tron g EU . H ầ u h ế t các
phim dư ợ c công chiế u là từ nhữ n g nư ớ c EU
có Đạ i sứ q u án ỏ V iệ t N am . N ăm 2003 lầ n
dầ u tiên có sự th am gia củ a hai nư ớ c không
có sứ q u á n thư ờ ng trự c tạ i V iệ t N am (Hi
Lạ p, L ux am bua) và cộ ng đồ ng ngư ờ i Bỉ nói
tiêng H à L an. N ăm 2005, Liên hoan p him
lầ n th ứ 4 là Liên h oan hộ i tụ dư ợ c đông đủ
n h ấ t các nư ở c th am gia, lầ n đ ầ u tiên có sự
th am gia củ a h ai nư ớ c th àn h viên mớ i gia
nh ậ p EU năm 2004 là Cộ ng hoà Sóc và Ba
Lan. N h ữ ng bộ p him đế n từ c hâu Âu đã
tru y ề n đ ạ t nhữ n g thông điệ p m an g tín h
n h â n v ăn sâu sắ c, đồ ng thờ i cũn g th ể hiệ n
nh ữ n g q u a n điể m th ẩ m mĩ độ c đả o củ a
ngư ờ i châu Âu. C hẳ ng h ạ n bộ phim M ây
củ a Cộ ng đồ ng ngư ờ i Bỉ nói tiế n g P h áp
đư ợ c chiế u trong liên ho an năm 2003 dài
76 p h ú t đặ c b iệ t chỉ d à n h tâ m điể m cho
nhữ ng c ả n h quay vê mây. Bộ phim dự a
trên n hữ ng bứ c th ư củ a m ộ t ngư ờ i m ẹ gử i
cho con tra i m ình nga y từ k h i nó còn là bào
th a i tro n g b ụ ng mẹ . N gôn ngữ củ a điệ n
ả n h đã th ê h iệ n n h ữ ng cung bậ c tình cả m
khác n h au củ a ngư ờ i mẹ d àn h cho con m à
hìn h tư ợ ng n gh ệ th u ậ t ch ủ yế u ở đây là
cả n h nhữ n g đám m ây. Có th ể nói các bộ
ph im củ a châu Âu n ặ n g tín h tự sự , nhữ ng
tìm tòi k hám p h á các h ìn h tư ợ ng nghệ
th u ậ t mớ i và thiế u v ắ n g nh ữ ng p ha gay
cấ n, n h ữ ng kĩ xả o đ iệ n ả n h , n h ữ n g cả nh
qu ay h o àn h trá n g c ủ a p h im Hollywood.
T iêt tấ u phim chậ m , các cả n h quay tin h tế ,
đi vào chiêu sâu là đ iề u m à k h án giả có thể
cả m n h ậ n từ p him c hâu Âu.
M ộ t th ể loạ i n ghệ th u ậ t nữ a m à các
nư ớ c EU m uố n gử i tớ i V iệ t N am là nhạ c
Jaz z, mộ t th ể loạ i n h ạ c khôn g p h ả i là dễ
nghe đố i vở i tấ t cả mọ i ngư ờ i. Cho tở i nay
đã có bôn liên h oan n hạ c Jaz z ch âu Âu
đư ợ c tổ chứ c ở V iệ t N am . N ăm 2004 diễ n ra
liên hoan lầ n th ứ 4 và lầ n n ày có sự tha m
gia củ a đông đả o các nghệ sĩ chơ i n hạ c Jazz
củ a V iệ t N am . Đư ợ c b ắ t n guồ n từ n hữ ng
ng ẫ u hứ ng, n hạ c Jazz cho ph ép ngư ờ i nghệ
sĩ th ể hiệ n hế t sự th ă n g hoa trong sáng tác
và diễ n đ ạ t củ a m ình. M ộ t số các loạ i hình
khác đư ợ c đư a vào chư ơ ng trìn h giao lư u là
nghệ th u ậ t sắ p đặ t, hộ i hoạ . N hư vậ y có
thể th ấ y EU, mà đạ i d iệ n là các nư ớ c th à n h
viên đã đem đên V iệ t N am ấ n tư ợ ng vê
nhữ n g đư ờ ng n é t văn hoá ch â u Âu hiệ n
đạ i, m ộ t n ề n văn hoá giành cho nhữ ng
ngư ờ i “th ư ở ng thứ c n gh iêm Lúc”, m à trên
NGHIÊN CỨ U TRAO Đổ l 21
hêL cả là đem đế n m ộ t văn hoá phim ả nh,
âm nhạ c, hộ i hoạ “vớ i nhiề u phong cách
khác nhau " m à ở đó ngư ờ i nghệ sĩ có th ể
"hoàn to àn th ê hiệ n đư ợ c ch ính bả n thân
m ình mà không có b ấ t cứ giớ i hạ n nào vê
phong cách. Nó đu'a đế n cái n h ìn về mộ t
thê giớ i vư ợ t lên trê n các ra n h giớ i”. Đặ c
biệ t các ban n hạ c Ja z z G in m an de Lux từ
Đ an Mạ ch hay M ezcal Jazz U n it Duo Diaz
- C arbou từ P h áp vố i phong cách ngầ u
hứ ng và tự do sán g tao b ấ t tậ n củ a m ình đã
kế t họ p các giai diệ u châu Au vớ i các âm
th an h củ a V iệ t N am (không chỉ là giai điệ u
nhạ c Việ t N am m à là cả các âm th a n h củ a
mộ t cuộ c sông hiệ n đạ i). K hán giả đã đón
nh ậ n n hữ ng liên h oan âm nhạ c này vớ i
niề m thích thú. tuy n h iên , như trê n đã nói,
kh án giả củ a n h ữ ng th ê loạ i này giở i hạ n
trong số rấ t ít nhữ n g ngư ờ i th ậ t sự hiể u
biế t về âm nhạ c. Am nhạ c, phim ả nh...
châu Âu là th ứ văn hoá rấ t kén k hán giả .
Và đó phả i chăng c ùng là m ộ t th ông điệ p từ
châu Âu gử i đón V iệ t N am .
Thòi gian gầ n dây RU dã và đ ang tìm
kiế m nhữ ng cách tiế p cậ n đê gioi th iệ u
đư ợ c h ình ả n h EU mộ t cách đạ i chún g hơ n.
Năm 2005, kỉ niệ m 15 nă m th iế t lậ p q u an
hộ ngoạ i giao chính thứ c V iệ t N am - EU
Phái đoàn củ a u ỷ ban ch âu Âu tạ i Việ t
Nam đã chọ n N gày ch âu Ầ u 9 thán g 5 làm
ngày Văn hoá C hâu Âu. Để chuẩ n bị cho sự
kiệ n này P h á i đoàn đ ã tô chứ c các cuộ c thi
tìm hiể u về EU và p h á t trê n Đ ài P h á t
thanh từ ngày 19 th á n g 2 đôn 7 th á n g 5
năm 2005 vói 12 chư ơ ng trìn h p h á t sóng
nh ằ m vào 12 chủ dể khác n hau . Trư ớ c đó.
n ă m 2004 Phái đoàn cũ ng dã phô'i hợ p voi
Dài truyề n h ình Việ t N am tô chứ c cuộ c thi
tìm hiể u EU trê n Q uizshow H àn h trìn h
văn hoá. G iúp cho ngư ờ i d ân V iệ t N am
hiể u b iế t hơ n vê EU, các hoạ t độ ng văn hoá
gầ n dày đã đư ợ c đầ u tư và th úc dẩ y hơ n.
Về p h ía m ình , V iệ t N am đã có nhữ ng
cô' gắ ng giớ i th iệ u hìn h ả n h đ ấ t nư ớ c Việ t
N am th ô n g qua nề n v ăn hoá g iàu truyề n
thôn g, đậ m đà bả n sắ c d â n tộ c đ ế n vớ i các
nư ớ c th à n h viên EU . T ro ng Đề án tổ ng thê
Q uan hệ V iệ t N am - L iên m inh ch âu Au
và G hư ơ ng trìn h h àn h độ ng củ a C hính
p h ủ Việ t N am về p h á t triể n q u a n hệ V iệ t
N am - L iên m inh châu Au đế n 2010 và
đị n h hư ớ ng tố i 2015, C h ính p hủ V iệ t N am
ch ủ trư ơ ng tăn g cư ờ ng các h oạ t độ ng trao
đôi, giao lư u v ăn hoá ngh ệ th u ậ t vơ i các'
nư ớ c th à n h viên EU , n h ấ t là vớ i các nư ớ c
m à V iệ t N am đã kí hiệ p đ ị n h hợ p tác văn
hoá. T rong đó C hín h p h ủ đạ i diệ n là Bộ
V ăn hoá ch ú trọ ng công tác thô n g tin dôi
ngoạ i, giớ i th iệ u q u ả n g b á h à n g hoá, dị ch
vụ , du lị ch, v ăn hoá ng hệ th u ậ t, h ìn h ả n h
đ ấ t nư ớ c và con ngư ờ i V iệ t N am , p háp
lu ậ t và môi trư ờ n g d ầ u tư củ a V iệ t N am
tro ng tiế n trìn h hộ i nh ậ p k in h tê quố c tế
trê n các phư ơ n g tiệ n th ô n g tin tru y ề n
thôn g tro n g và ngoài nư ớ c, đồ ng thờ i n h ấ n
m ạ nh tớ i việ c chủ độ ng, tích cự c k h ai thác
nh ữ ng tin h hoa v ăn hoá củ a các nư ớ c EU,
cừ ngư ờ i di dào tạ o cơ b ả n ở n h ữ n g nư ớ c
này. Đ ư ờ ng hư ớ n g là n h ư vậ y, tu v nhiên
việ c làm sao có th ê q u ả n g bá đư ợ c hình
ả n h V iệ t N am vớ i đầ y đ ủ n h ữ ng dặ c sắ c
củ a nế n văn hoá d án tộ c đê hìn h ánh đó
đư ợ c đón n h ậ n ở E U th iế t nghĩ không phả i
là v ân đề đơ n giả n , đặ c b iệ t làm sao đê
ngư ờ i d â n EU h iể u đư ợ c cái ha y cái đẹ p và
cái riên g củ a v ă n hoá V iệ t N am , khá c vớ i
văn hoá T ru n g H oa và các nư ớ c Đ ông N am
A khác. Đe có thể b iế n điề u đó th à n h hiệ n
th ự c cầ n có m ộ t chiế n lư ợ c trư ớ c m ắ t và
dài h ạ n VỚ I sự tư v ấ n củ a các n hà nghiên
cứ u, các n h à văn hoá và hoạ ch d inh chính
sách văn hoá.O
T .P .H
( X e m t i ế p t r a n g 1 3 )