LUẬN VĂN:
Quản lý nhà nước vừa đảm bảo
định hướng xã hội chủ nghĩa
Lời nói đầu
Sau hơn 15 năm thực hiện đường lối đổi mới toàn diện, đất nước ta đã vượt qua một giai
đoạn thử thách gay go. Trong những hoàn cảnh hết sức phức tạp, khó khăn, nhân dân ta không
những đứng vững mà còn vươn lên, đạt những thắng lợi nổi bật trên nhiều mặt. Để có được
những kết quả đó không thể không kể đến vai trò kinh tế hết sức quan trọng của nhà nước trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Thực tế đã chứng minh điều
khẳng định trên là hoàn toàn đúng đắn. Nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế xã hội, tình trạng
đình đốn trong sản xuất, rối ren trong lưu thông được khắc phục. Kinh tế tăng trưởng nhanh và ổn
định, nhịp độ tăng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân hàng năm thời kỳ 1991-1995 đạt
8,2%, lạm phát bị đẩy lùi từ 774,7% năm 1986 xuống còn 67,1% năm 1991; 12,7% năm 1995.
Lương thực không những đủ ăn mà còn xuất khẩu được mỗi năm khoảng 2 triệu tấn gạo. Đời
sống vật chất và tinh thần của đại bộ phận nhân dân được cải thiện. Lòng tin của quần chúng nhân
dân với Đảng được củng cố. Bên cạnh đó, chúng ta cũng còn nhiều vấn đề tồn đọng và yếu kém
cần giải quyết: nền kinh tế của đát nước còn nghèo và chậm phát triển, tình hình xã hội còn nhiều
tiêu cực, quản lý nhà nước còn nhiều thiếu sót, cồng kềnh.
Tuy vậy, đến nay, thế và lực của nước ta đã có sự biến đổi rõ rệt về chất. Đó là do chúng
ta đã vận dụng cơ chế thị trường một cách đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với điều kiện và hoàn
cảnh lịch sử cụ thể của Việt Nam. Từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung mang nặng tính hiện
vật, tự cung tự cấp, vận hành theo cơ chế chỉ huy chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, nền kinh tế nước ta
phải trải qua thời kỳ quá độ - đó là thời kỳ cơ chế cũ chưa hoàn toàn mất đi, cơ chế mới chưa
thực sự ra đời. Vì vậy chúng ta phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và thử thách. Trong điều
kiện đó, vai trò kinh tế của nhà nước cực kỳ quan trọng. Lý do để nhà nước can thiệp vào nền
kinh tế là do có những trục trặc của thị trường. Đôi khi thị trường không phân bố các nguồn
lực một cách có hiệu quả và sự can thiệp của chính phủ có thể cải thiện các hoạt động kinh tế.
Chính phủ đặt ra các qui định về luật pháp và trong việc đảm bảo tài chính cho mình, thông
qua đánh thuế và vay mượn, chính phủ gây một ảnh hưởng rất lớn tới giá cả, lãi xuất và sản
xuất. Tuy nhiên, chính phủ cũng không thể kiểm soát nền kinh tế một cách hoàn hảo, nhưng
chính phủ có thể kiểm soát phần lớn tổng chi và lượng tiền trong nền kinh tế do đó chính phủ
sẽ có những quyết định đúng đắn vào những thời điểm cần thiết. Với nước ta, quản lý nhà
nước vừa đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa vừa thiết lập kỷ cương trong các hoạt động
kinh tế, là điều kiện của ổn định và phát triển kinh tế.
nội dung
1. Tính tất yếu khách quan vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế
Để tìm hiểu vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt
Nam hiện nay trước hết chúng ta phảI hiểu kinh tế thị trường là cơ chế tự điều tiết nền kinh tế
hàng hoá do sự tác động của các quy luật kinh tế vốn có của nó. Cơ chế đó giải quyết ba vấn
đề cơ bản của tổ chức kinh tế là gì, như thế nào và cho ai. Cơ chế đó có tác dụng giải phóng
mọi năng lực của xã hội, huy động mọi tiềm năng của ngành và thanh phần kinh tế. Cơ chế
thị trường đã có tác dụng tích cực to lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Nó không những
không là nhân tố đối lập mà còn là nhân tố khách quan cần thiết cho xây dựng và phát triển đất
nước theo con đường XHCN.
Tuy vậy bản thân nền kinh tế thị trường cũngchứa đựng những khuyết tật. Có những
mục tiêu xã hội mà dù cơ chế thị trường có hoạt động tốt cũng không thể đạt được. Sự tác
động của cơ chế thị trường sẽ dẫn tới sự phân hoá giàu nghèo ngày càng sâu sắc, số người thất
nghiệp ngày càng tăng, công bằng xã hội không được đảm bảo. . . như vậy bản thân nền kinh
tế thị trường không thể giải quyết đồng thời mục tiêu phát triển và muc tiêu công bằng xã hội.
Vì vậy tất cả các nước mà nền kinh tế do cơ chế thị trường điều tiết đều có sự can thiệp
của nhà nước vào nền kinh tế nhằm phát huy những ưu điểm và khắc phục những khuyết điểm
của nó, đảm bảo cho nền kinh tế phát triển ổn định, hiệu quả và đạt được sự công bằng xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường nhà nước thực hiện sự định hướng, tạo lập các cân đối vĩ mô,
ngăn nhừa những đột biến xấu, điều chỉnh thông qua các công cụ chính sách pháp luật đảm
bảo về mặt pháp lý sự bình đẳng đối vơí mọi thành phần kinh tế. Vì vậy sự tác động của nhà
nước- một chủ thể có khả năng nhận thức và vận dụng các quy luật khách quan vào nền kinh
tế là một tất yếu của sự phát triển kinh tế và xã hội. Thiếu sự can thiệp của nhà nước vào nền
kinh tế để cho nền kinh tế thị trường tự do hoạt động thì việc điều hành nền kinh tế nước ta sẽ
không có hiệu quả.
2. Nền kinh tế thị trường XHCN và vai trò kinh tế của nhà nước ở Việt Nam.
Sự cần thiết phải chuyển sang nền kinh tế hàng háo nhiều thành phần theo định hướng
XH vận động theo cơ chế thị trường.
Kinh tế hàng hoá ra đời và tồn tại trong nhiều hình thái kinh tế - xã hội gắn liền với hai
điều kiện tiền đề là: sự phân công lao động xã hội và các hình thức sở hữu khác nhau về tư
liệu sản xuất và sản phẩm lao động. ở nước ta, những điều kiện chung của kinh tế hàng hoá
vẫn còn nên sự tồn tại của kinh tế hàng hoá là một tất yếu khách quan.
Thứ nhất, phân công lao động xã hội chẳng những không mất đi, trái lạI càng phát triển
cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Sự chuyên môn hoá và hợp tác hoá lao động đã vượt ra khỏi
phạm vi quốc gia trở thành phân công lao động trên phạm vi quốc tế.
Thứ hai, nền kinh tế nước ta đang tồn tạI nhiều thành phần kinh tế. Hơn nữa, trình độ
xã hội hoá giữa các ngành, các đơn vị sản xuất kinh tế trong cùng một thành phần kinh tế vẫn
chưa đều nhau. Do vậy, việc hạch toán kinh doanh, phân phối và trao đổi sản phẩm lao động
tát yếu phải thông qua hình thá hàng hoá- tiền tệ để thực hiện các mối quan hệ kinh tế, đảm
bảo lợi ích kinh tế giữa các tổ chức kinh tế với người lao động và giữa các tổ chức kinh tế với
nhau.
Như vậy, nếu xuất phát từ ý muốn chủ quan thu hẹp hay cản trở quá triònh tiền tệ hoá
các mối quan hệ kinh tế tring giai đoạn lịch sử hiện nay bằng các hình thức khác nhau (sớm
xoá bỏ hay cản trở sự phát triển các thành phần kinh tế, quản lý bằng kế hoạch tập chung quan
liêu bao cấp. . . ) sẽ kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế nước ta. Do đó chúng ta cần phải
chủ động có chính sách phù hợp để khuyến khích sự phát triển của các thanh phần kinh tế một
cách đúng đắn, đúng hướng theo nguyên tắc tự nhiên của kinh tế: có nhu cầu xã hội thì tất yếu
có người đáp ứng nhu cầu đó và trong cuộc cạnh tranh vươn tới thoả mãn tốt hơn và tốt nhất
nhu cầu xã hội thì người nđó sẽ tồn tại và phát triển.
Nền kinh tế thị trường theo cơ chế hàng hoá có ưu điểm là thúc đẩy quá trình xã hội hoá
nhanh chóng làm cho sự phân công lao động xã hội, chuyên môn hoá sản xuất ngày càng sâu
sắc, hình thành các mối quan hệ kinh tế và phụ thuộc lẫn nhau giữa các doanh nghiệp và người
sản xuất tạo tiền đề cho sự hợp tác ngày càng chặt chẽ. Nó thúc đẩy lực lượng sản xuất phát
triển. Dưới tác động của các quy luật kinh tế buộc người sản xuất phải nâng cao năng xuất lao
