Quản lý nhân sự: Quản trị bằng JD
Khi đề cập đến bản mô tả công việc (job description - JD), mọi người thường cho
rằng chức năng chính của nó là làm rõ trách nhiệm, công việc của một cá nhân nào
đó trong tổ chức, đáp ứng các mục tiêu nào đó trong công tác tuyển dụng nhân sự.
Tuy nhiên, nếu tiếp cận sâu hơn dưới góc độ quản trị doanh nghiệp với việc hệ
thống hóa các JD sẽ thấy JD chính là tổng thể chức năng, nhiệm vụ, mục tiêu của
tổ chức, và vai trò của JD không chỉ dừng lại ở đó mà nó còn có ý nghĩa trong việc
quản trị tổ chức.
Bài viết này giới thiệu một số vấn đề liên quan đến chức năng quản trị của JD.
JD, JS và cấu trúc của JD
Theo định nghĩa của Wikipedia, JD là một bảng kê có hệ thống các chức năng,
nhiệm vụ của một vị trí nào đó trong tổ chức với việc được trao các quyền hạn
nhất định nhằm giải quyết một hoặc một số chức năng, hoàn thành những nhiệm
vụ, mục tiêu nào đó của tổ chức trong cả ngắn hạn và dài hạn.
Cao hơn, với cách tiếp cận dưới góc độ quản trị tổ chức thì sự tồn tại của bất cứ JD
nào trong tổ chức không chỉ dừng lại ở việc mô tả công việc của vị trí đó mà nó
còn là cơ sở để xác định tính cần thiết, phù hợp của vị trí đó trong cấu trúc, sơ đồ
tổ chức.
Một phần quan trọng khác của JD là JS (job specification). Đây chính là hệ thống
các yêu cầu, đòi hỏi về tiêu chuẩn, điều kiện của từng vị trí để hoàn thành các
chức năng, nhiệm vụ được mô tả.
Việc hệ thống hóa các JS giúp người quản trị tổ chức thấy được các vị trí trong tổ
chức muốn hoàn thành được nhiệm vụ theo mô tả thì cần phải đáp ứng được các
tiêu chuẩn, điều kiện gì. Các tiêu chuẩn này bao gồm trình độ học vấn, kỹ năng,
khả năng, kinh nghiệm, sức khỏe, thái độ, hành vi… được chuẩn hóa cho từng vị
trí.
Để giải quyết nhiệm vụ quản trị tổ chức, mỗi lãnh đạo có mục tiêu, nhiệm vụ, hoạt
động khác nhau lại xây dựng JD theo cấu trúc riêng. Tuy nhiên, bất kỳ JD nào
cũng phải hàm chứa các nội dung cơ bản sau:
(i) Phần thông tin về vị trí: cho biết sự tồn tại, hiện diện của vị trí nào đó, qua đó
cũng cho thấy thứ bậc và chế độ phải báo cáo cho cấp nào, vị trí nào trong tổ chức;
(ii) Phần trách nhiệm, nhiệm vụ: làm rõ vị trí đó phải có nhiệm vụ gì, phải hoàn
thành các công việc, nhóm công việc nào, trong thời gian bao lâu. Bên cạnh đó,
phần này còn chỉ rõ việc thực hiện phải tuân theo các quy định, quy trình tác
nghiệp nào;
(iii) Phần quyền hạn: để hoàn thành nhiệm vụ được giao, tổ chức sẽ phải trao các
quyền hạn cơ bản gì trong quá trình thực thi nhiệm vụ;
(iv) Phần mối quan hệ công tác: chỉ ra việc cán bộ, nhân viên đó có những mối
quan hệ công tác nào (bên ngoài và trong nội bộ) để biết mình sẽ phải làm việc với
ai, cấp nào trong quá trình thực thi nhiệm vụ;
(v) Phần chỉ tiêu công việc: đưa ra các chỉ tiêu công việc cơ bản phải hoàn thành,
đây cũng là cơ sở để đánh giá và là mục tiêu phấn đấu trong khi làm nhiệm vụ;
(vi) Phần cuối cùng, cũng là phần quan trọng thứ hai trong JD là các tiêu chuẩn
cho vị trí.
JD dưới góc độ quản trị tổ chức
Hệ thống JD cho phép người quản trị tổ chức hoạch định công tác quản trị chung
của cả tổ chức và của từng đơn vị trong tổ chức.
Với JD, người quản trị tổ chức sẽ hiểu được cấu trúc, sơ đồ của tổ chức mà mình
xây dựng đã giải quyết được hết các nhiệm vụ, mục tiêu chưa? Những người được
bố trí vào từng vị trí đã phù hợp chưa? Từ đó người quản trị có thể phát hiện
những bất hợp lý từ sơ đồ tổ chức, từ chính việc bố trí các vị trí bất hợp lý để từ đó
thiết kế lại công việc, sắp xếp lại nhân sự để tổ chức hoạt động hiệu quả hơn.
Có nhiều cơ sở để đánh giá hiệu quả hoạt động của tổ chức, một trong những cơ sở
quan trọng nhất là chất lượng nhân sự và chính sách đối với nhân sự trong tổ chức.
Để có chất lượng nhân sự tốt thì công tác tuyển dụng, đào tạo, huấn luyện phải tốt.
Và JD là cơ sở quan trọng để tuyển dụng, đào tạo, huấn luyện nhân sự. Lương,
thưởng, các chế độ phúc lợi là một trong những vấn đề quan trọng trong chính
sách nhân sự của tổ chức. Chế độ lương thưởng nếu chỉ nằm ở thang, bảng lương
của tổ chức cũng ảnh hưởng đến việc ổn định tổ chức.
Thông qua JD, nhà quản trị sẽ biết từng vị trí ở thang bậc lương nào, có dải lương
và phúc lợi ra sao, đối chiếu với các tổ chức tương tự khác thì ở mức cao, thấp
hoặc trung bình? Qua đó xây dựng chính sách nhân sự nói chung, chính sách
lương và phúc lợi phù hợp cho tổ chức trong từng thời kỳ và quan trọng là đảm
bảo sự công bằng giữa công việc và phúc lợi cho các vị trí. Hơn nữa, hệ thống hóa
JD sẽ cho phép nhà quản trị hoạch định được nguồn nhân lực thông qua việc phân
tích công việc.
Cùng với hệ thống các tiêu chí đánh giá của tổ chức, JD là cơ sở giúp nhà quản trị,
quản lý kiểm soát và đánh giá hiệu quả công việc của vị trí đó. Hiện nay, nhiều tổ
chức đã xây dựng hệ thống tiêu chuẩn cùng với JD như Goal - Setting, Balanced
scorecard, ISO… để đánh giá hiệu quả công tác của các vị trí trong tổ chức.
Ngoài ra, với tư cách là một “hợp đồng lao động kéo dài”, JD còn là cơ sở giúp
người quản trị giải quyết các mâu thuẫn, xung đột, kể cả mâu thuẫn, xung đột pháp
lý trong quá trình quản trị tổ chức.