Ph n 3ầ
Quy ho ch và qu n lý phátạ ả
tri n không gian ng m đôể ầ
th .ị
Thu nh p bình quân đ u ng i n c ta đã v t quá ng ng 1000 USD vàậ ầ ườ ướ ượ ưỡ
còn ti p t c tăng lên. M c đô th hóa đã v t quá 30% và tăng tr ngế ụ ứ ị ượ ưở
nhanh. Theo kinh nghi m qu c t thì trong b i c nh đó, n c ta đã ph iệ ố ế ố ả ướ ả
b t đ u đ t ra v n đ quy ho ch phát tri n không gian ng m đô th .ắ ầ ặ ấ ề ạ ể ầ ị
QUY HO CH VÀ QU N LÝ PHÁT TRI NẠ Ả Ể
KHÔNG GIAN NG M ĐÔ THẦ Ị
PH N TH BAẦ Ứ
KHUNG PHÁP LÝ VÀ
TH CH PHÁT TRI N KHÔNG GIAN NG MỂ Ế Ể Ầ
1. Khái ni m chungệ
Thu nh p bình quân đ u ng i n c ta đã v t quá ng ng 1000 USD và cònậ ầ ườ ướ ượ ưỡ
ti p t c tăng lên. M c đô th hóa đã v t quá 30% và tăng tr ng nhanh. Theoế ụ ứ ị ượ ưở
kinh nghi m qu c t thì trong b i c nh đó, n c ta đã ph i b t đ u đ t ra v n đệ ố ế ố ả ướ ả ắ ầ ặ ấ ề
quy ho ch phát tri n không gian ng m đô th .ạ ể ầ ị
M y năm g n đây đã có m t s chuyên gia đ c p đ n công trình ng m và khôngấ ầ ộ ố ề ậ ế ầ
gian ng m đô th . M t s h i th o v ch đ này đã đ c t ch c. Khung phápầ ị ộ ố ộ ả ề ủ ề ượ ổ ứ
lý v quy ho ch và xây d ng không gian ng m cũng đã b c đ u hình thành. M tề ạ ự ầ ướ ầ ộ
s d án xây d ng công trình l n và nh đang đ c tri n khai th c hi n. V yố ự ự ớ ỏ ượ ể ự ệ ậ
n c ta c n làm gì trong b c ti p theo c a giai đo n kh i đ ng này? Đây chínhướ ầ ướ ế ủ ạ ở ộ
là n i dung th o lu n c a ph n này, bao g m m y ch đ ch y u sau đây:ộ ả ậ ủ ầ ồ ấ ủ ề ủ ế
 Không gian ng m trong Chi n l c phát tri n đô th ;ầ ế ượ ể ị
 Khung pháp lý phát tri n không gian ng m đô th ;ể ầ ị
 Tài chính cho phát tri n không gian ng m đô th ;ể ầ ị
 Nâng cao năng l c t ch c th c hi n quy ho ch đô th , trong đó có quyự ổ ứ ự ệ ạ ị
ho ch không gian ng m đô th .ạ ầ ị
2. Không gian ng m trong Chi n l c phát tri n đô thầ ế ượ ể ị
N c ta ch a có Chi n l c phát tri n đô th hoàn ch nh mà ch m i ban hànhướ ư ế ượ ể ị ỉ ỉ ớ
“Đ nh h ng quy ho ch t ng th phát tri n h th ng đô th Vi t Nam đ n nămị ướ ạ ổ ể ể ệ ố ị ệ ế
2025 và t m nhìn đ n năm 2050” (Quy t đ nh s 445/QD-TTG, 7/4/2009), theo đóầ ế ế ị ố
đ n 2025 t l đô th hóa đ t 50% v i 17 đô th lo i 1 và lo i đ c bi t, đ t đô thế ỷ ệ ị ạ ớ ị ạ ạ ặ ệ ấ ị
kho ng 450.000ha (1,4% di n tích c n c). Đ nh h ng nêu lên yêu c u đ ngả ệ ả ướ ị ướ ầ ồ
b , hi n đ i v h t ng k thu t tùy theo m c đ c a t ng đô th và khai thác sộ ệ ạ ề ạ ầ ỹ ậ ứ ộ ủ ừ ị ử
d ng h p lý và ti t ki m tài nguyên thiên nhiên, đ t đai, ngăn ch n tình tr ng phátụ ợ ế ệ ấ ặ ạ
tri n đô th lan t a thi u ki m soát, gi gìn các giá tr văn hóa l ch s .ể ị ỏ ế ể ữ ị ị ử
Hào/h m k thu t là h ng m c tr c tiên c n đ c xây d ng đ hi n đ i hóaầ ỹ ậ ạ ụ ướ ầ ượ ự ể ệ ạ
k t c u h t ng đô th , ít ra là t i t t c các khu đô th m i và các khu côngế ấ ạ ầ ị ạ ấ ả ị ớ
nghi p. Hai đô th lo i đ c bi t l i đang c n phát tri n h th ng tàu đi n ng m.ệ ị ạ ặ ệ ạ ầ ể ệ ố ệ ầ
Ch riêng hai ch ng lo i công trình ng m này đã c n đ n hàng ch c t USD v nỉ ủ ạ ầ ầ ế ụ ỷ ố
đ u t nên không th coi nh đ c.ầ ư ể ẹ ượ
Tuy không gian ng m đô th ch a đ c đ c p đ n trong Đ nh h ng nh ng đ iầ ị ư ượ ề ậ ế ị ướ ư ố
v i các đô th tr c thu c Trung ng thì quy ho ch t ng th phát tri n c a đô thớ ị ự ộ ươ ạ ổ ể ể ủ ị
đã ph i bao g m quy ho ch không gian ng m (Đi u 25, Lu t QHĐT), do đó c nả ồ ạ ầ ề ậ ầ
s m xây d ng chính sách phát tri n không gian ng m đô th , m t ch đ khôngớ ự ể ầ ị ộ ủ ề
th thi u trong Chi n l c phát tri n đô th có l s thay th cho Đ nh h ngể ế ế ượ ể ị ẽ ẽ ế ị ướ
hi n hành vào kho ngệ ả 2014-2015 đ chu n b đón nh n m t n a dân s n c taể ẩ ị ậ ộ ử ố ướ
vào s ng trong đô th đ n năm 2025 và ng phó v i bi n đ i khí h u toàn c u màố ị ế ứ ớ ế ổ ậ ầ
n c ta là m t trong s các n c ch u h u qu n ng n nh t.ướ ộ ố ướ ị ậ ả ặ ề ấ
3. Khung pháp lý phát tri n không gian ng m đô thể ầ ị
3.1. C n hoàn thi n khung pháp lýầ ệ
Khung pháp lý phát tri n không gian ng m bao g m lu t, văn b n pháp quy c aể ầ ồ ậ ả ủ
chính ph , văn b n pháp quy chính quy n đ a ph ng và các quy đ nh k thu tủ ả ề ị ươ ị ỹ ậ
(quy chu n, tiêu chu n). Khung pháp lý hi n hành (10) (12) đã bao quát các v nẩ ẩ ệ ấ
đ v quy ho ch và xây d ng không gian ng m, nh ng dù sao cũng m i là b cề ề ạ ự ầ ư ớ ướ
đ u, v n c n đ c ti p t c c th hóa, b sung và hoàn thi n h n n a, mà ph nầ ẫ ầ ượ ế ụ ụ ể ổ ệ ơ ữ ầ
sau đây c a báo cáo ch m i đ c p đ n m t s ch đ c p thi t nh t v đ t đai,ủ ỉ ớ ề ậ ế ộ ố ủ ề ấ ế ấ ề ấ
v qu n lý quy ho ch và v c ch tài chính.ề ả ạ ề ơ ế
3.2. Khung pháp lý v đ t đaiề ấ
Đi u 17 Hi n pháp n c ta quy đ nh “đ t đai, r ng núi, sông h , ngu n n c,ề ế ướ ị ấ ừ ồ ồ ướ tài
nguyên trong lòng đ t,ấ ngu n l i vùng bi n, th m l c đ a, vùng tr i…đ uồ ợ ở ể ề ụ ị ờ ề
thu c s h u toàn dân”. Đ phát tri n không gian ng m thì s p t i khi s a đ iộ ở ữ ể ể ầ ắ ớ ử ổ
Lu t Đ t đai, c n quy đ nh rõậ ấ ầ ị tài nguyên trong lòng đ t bao g m c không gianấ ồ ả
ng m,ầ theo nh Ngh quy t năm 1983 c a ECOSOC. Tài nguyên đó khi đ c khaiư ị ế ủ ượ
thác s d ng thì s tr thànhử ụ ẽ ở tài s nả.
Th c ra không gian ng m t i các đô th l n hi n đang đ c s d ng c v bự ầ ạ ị ớ ệ ượ ử ụ ả ề ề
r ng l n b sâu đ ch a đ ng các t ng h m và móng c c sâu đ n 50-60m c aộ ẫ ề ể ứ ự ầ ầ ọ ế ủ
các nhà cao t ng đang đ c xây d ng ngày càng nhi u. Đi u đó có nghĩa là ng iầ ượ ự ề ề ườ
đ c quy n s d ng đ t trên m t thì nghi m nhiên cũng có quy n s d ng khôngượ ề ử ụ ấ ặ ễ ề ử ụ
h n ch ph n ng m t ng ng d i m t đ t, tuy không có m t văn b n pháp lýạ ế ầ ầ ươ ứ ướ ặ ấ ộ ả
nào quy đ nh rõ ràng nh th c ! V y có nên duy trì s “hi u ng m” v pháp lýị ư ế ả ậ ự ể ầ ề
nh v y không, nh t là khi bên d i đã s n có công trình ng m? Còn đ phátư ậ ấ ướ ẵ ầ ể
tri n các không gian ng m không g n v i quy n s d ng đ t trên m t thì c n cóể ầ ắ ớ ề ử ụ ấ ặ ầ
c s pháp lý gì v quy n s d ng đ t đai và quy n s h u b t đ ng s n, baoơ ở ề ề ử ụ ấ ề ở ữ ấ ộ ả
g m c v n đ l i lên xu ng và công trình thông gió?ồ ả ấ ề ố ố
M t s đi u c a Lu t Dân s nh Đi u 268 v nghĩa v b o đ m an toàn đ iộ ố ề ủ ậ ự ư ề ề ụ ả ả ố
v i công trình li n k , hay Đi u 273, 274 v quy n s d ng h n ch các b tớ ề ề ề ề ề ử ụ ạ ế ấ
đ ng s n li n k , các Đi u 275, 276, 277 v đi qua b t đ ng s n li n k nên cộ ả ề ề ề ề ấ ộ ả ề ề ụ
th hóa nh th nào cho thích h p v i công trình ng m? V n đ quy n u tiênể ư ế ợ ớ ầ ấ ề ề ư
phát tri n cho m t s ch ng lo i công trình ng m và dành không gian ng m dể ộ ố ủ ạ ầ ầ ự
tr cho nhu c u t ng lai cũng c n đ c quy đ nh rõ v pháp lý.ữ ầ ươ ầ ượ ị ề
Qua m t s v n đ nêu trên, có th th y vi c hoàn thi n khung pháp lý v đ t đaiộ ố ấ ề ể ấ ệ ệ ề ấ
có liên quan v i không gian ng m là r t c n thi t và không đ n gi n.ớ ầ ấ ầ ế ơ ả
3.3. Khung pháp lý v quy ho chề ạ
Khung pháp lý v quy ho ch không gian ng m đô th bao g m hai ph n v tề ạ ầ ị ồ ầ ề ổ
ch c l p quy ho ch và t ch c th c hi n quy ho ch.ứ ậ ạ ổ ứ ự ệ ạ
Đ tài “Nghiên c u thi t k quy ho ch xây d ng ng m đô th ” (12) đã đ c p kháề ứ ế ế ạ ự ầ ị ề ậ
chi ti t đ n c s pháp lý c a vi c l p quy ho ch ng m đô th , ti c r ng l i ch aế ế ơ ở ủ ệ ậ ạ ầ ị ế ằ ạ ư
đ đ ng đ n đi u ch nh quy ho ch ng m, là vi c không d dàng nh đ i v i quyả ộ ế ề ỉ ạ ầ ệ ễ ư ố ớ
ho ch trên m t đ t, nh t là khi đã có m t vài công trình ng m đ c xâyạ ặ ấ ấ ộ ầ ượ
d ng.ự
n c ta, ngay vi c t ch c qu n lý phát tri n đô th theo quy ho ch nói chungỞ ướ ệ ổ ứ ả ể ị ạ
đang là khâu y u kém, mà m t trong s các bi u hi n đáng phàn nàn là tìnhế ộ ố ể ệ
tr ngạ đào lên l p xu ng nhi u l n đ l p đ t k t c u h t ng d i n n đ ngấ ố ề ầ ể ắ ặ ế ấ ạ ầ ướ ề ườ
ph do thi u ph i h p c v n i dung và th i đi m c a các d án có liên quan,ố ế ố ợ ả ề ộ ờ ể ủ ự
mà nguyên nhân ch y u là t duy đ u t phân tán và t duy b n v c c b ,ủ ế ư ầ ư ư ả ị ụ ộ
ngành nào ch bi t ngành đó, khu v c nào ch bi t khu v c đó! Tình tr ng y uỉ ế ự ỉ ế ự ạ ế
kém trong qu n lý th c hi n quy ho ch l p ng m nông nh v a nói trên đã gâyả ự ệ ạ ớ ầ ư ừ
h u qu r t không t t r i, th nh ng n u nó x y ra đ i v i các l p ng m sâuậ ả ấ ố ồ ế ư ế ẩ ố ớ ớ ầ
h n thì h u qu còn r t nguy hi m khó l ng. Vì v y c n nghiên c u k khungơ ậ ả ấ ể ườ ậ ầ ứ ỹ
pháp lý và th ch t ch c qu n lý th c hi n quy ho ch ng m đô th theo h ngể ế ổ ứ ả ự ệ ạ ầ ị ướ
“4 th ng nh tố ấ ”: 1) th ng nh t k ho ch đ u t ; 2) th ng nh t ch đ o thi t kố ấ ế ạ ầ ư ố ấ ỉ ạ ế ế
và thi công; 3) th ng nh t qu n lý“4 thông” (thông l i lên xu ng, thông gió, thôngố ấ ả ố ố
đi n, thông c p thoát n c và v sinh); vàệ ấ ướ ệ 4) th ng nh t ng phó s c và thiênố ấ ứ ự ố
tai. Th ng nh t không có nghĩa là duy nh t mà ch là đ m b o s đ ng b , cùngố ấ ấ ỉ ả ả ự ồ ộ
chung s c và không mâu thu n, c n tr nhau.ứ ẫ ả ở
Khung pháp lý v xây d ng h m/hào k thu t đã có nh ng ch a đ c các nhàề ự ầ ỹ ậ ư ư ượ
đ u t và c chính quy n đô th coi tr ng, có th vì e ng i t n kém v n đ u t vàầ ư ả ề ị ọ ể ạ ố ố ầ ư