Sáng ki n kinh nghi mế ệ
M ĐUỞ Ầ
1. Lý do ch n đ tàiọ ề
PGS - TS Lã Nhâm Thìn t ng nh n xét: “ừ ậ Th Nôm Đng lu t làơ ườ ậ
m t trong nh ng th lo i đc đáo và đt đc nhi u thành t u l n b cộ ữ ể ạ ộ ạ ượ ề ự ớ ậ
nh t c a văn h c Vi t Nam. Có nhi u tác gi , cũng có r t nhi u nh ngấ ủ ọ ệ ề ả ấ ề ữ
đnh cao giá tr văn h c thu c v th Nôm Đng lu t”ỉ ị ọ ộ ề ơ ườ ậ [27, 5].
Qu th t, th Nôm Đng lu t là m t th lo i “có m t không hai”,ả ậ ơ ườ ậ ộ ể ạ ộ
nó d ng nh luôn có ma l c h p d n khi n không ít nh ng ng i tâmườ ư ự ấ ẫ ế ữ ườ
huy t v i nó đi sâu nghiên c u, tìm hi u nh m tìm ra ng n ngu n c a s cế ớ ứ ể ằ ọ ồ ủ ứ
h p d n y. Và chúng tôi cũng không ph i là m t ngo i l .ấ ẫ ấ ả ộ ạ ệ
Th Nôm Đng lu t là m t “ơ ườ ậ ộ thể lo i có ngu n g c ngo i lai”ạ ồ ố ạ , ch uị
nh h ng sâu s c c a th lo i th Đng lu t Trung Qu c. Song, nhả ưở ắ ủ ể ạ ơ ườ ậ ố ả
h ng mà không b “hoà loãng”, “hòa tan”. Trên b c đng dân ch hóa,ưở ị ướ ườ ủ
dân t c hoá n n văn h c Vi t Nam, cha ông ta m t m t ti p thu nh ngộ ề ọ ệ ộ ặ ế ữ
thành t u văn h c c a th Đng, m t khác không ng ng Vi t hoá, sángự ọ ủ ơ ườ ặ ừ ệ
t o nh m bi n nó thành m t di s n văn h c mang đm d u n phong cáchạ ằ ế ộ ả ọ ậ ấ ấ
con ng i trung đi Vi t Nam. Trong quá trình h c t p, chúng tôi nh nườ ạ ệ ọ ậ ậ
th y có r t nhi u nhà khoa h c nghiên c u v quá trình ti p thu, Vi t hoáấ ấ ề ọ ứ ề ế ệ
và sáng t o th th Đng lu t trong th Nôm c a dân t c, song xu t phátạ ể ơ ườ ậ ơ ủ ộ ấ
t h th ng c b n c a đc tr ng th lo i th Đng lu t thì ch a cóừ ệ ố ơ ả ủ ặ ư ể ạ ơ ườ ậ ư
công trình nghiên c u nào đ c p m t cách sâu s c. V i t cách ng iứ ề ậ ộ ắ ớ ư ườ
nghiên c u khoa h c, tôi l a ch n th c hi n đ tài ứ ọ ự ọ ự ệ ề Tìm hi u s ti p thu,ể ự ế
Vi t hoá và sáng t oệ ạ th th Đng lu t t đc tr ng th lo iể ơ ườ ậ ừ ặ ư ể ạ và l yấ
vi c tìm hi u, kh o sát qua ệ ể ả Qu c âm thi t pố ậ c a Nguy n Trãi và ủ ễ Th Nômơ
truy n t ngề ụ H Xuân H ng làm căn c . M t m t, đ làm quen v i cácồ ươ ứ ộ ặ ể ớ
thao tác nghiên c u văn h c, m t khác đây cũng là c h i đ ti p c n v iứ ọ ặ ơ ộ ể ế ậ ớ
Nguy n Văn Dũngễ
- 1 -
Sáng ki n kinh nghi mế ệ
m t hi n t ng văn h c v n r t h p d n và phong phú c a n n văn h cộ ệ ượ ọ ố ấ ấ ẫ ủ ề ọ
trung đi Vi t Nam.ạ ệ
V i t cách là giáo viên d y văn, trong ch ng trình SGK Ng Vănớ ư ạ ươ ữ
Ph thông, th Đng lu t cũng nh th Nôm Đng lu t chi m m t v tríổ ơ ườ ậ ư ơ ườ ậ ế ộ ị
đc bi t, có nhi u tác gi , nhi u tác ph m đc dùng gi ng d y trong nhàặ ệ ề ả ề ẩ ượ ả ạ
tr ng. Do v y,ườ ậ Tìm hi u s ti p thu,ể ự ế Vi t hoá và sángệ t o th thạ ể ơ
Đng lu t t đc tr ng th lo i ườ ậ ừ ặ ư ể ạ (Kh o sát qua ảQu c âm thi t p ố ậ c aủ
Nguy n Trãi và Th Nômễ ơ truy n t ng H Xuânề ụ ồ H ng) ươ nh m góp ph nằ ầ
ph c v đc l c trong th c t gi ng d y tr ng Ph thông.ụ ụ ắ ự ự ế ả ạ ở ườ ổ
2. L ch s v n đị ử ấ ề
Th Nôm Đng lu t là m t trong nh ng đnh cao c a văn h c trungơ ườ ậ ộ ữ ỉ ủ ọ
đi Vi t Nam. B i v y, nghiên c u v th Nôm Đng lu t là m t ni mạ ệ ở ậ ứ ề ơ ườ ậ ộ ề
đam mê, h ng thú c a r t nhi u nhà nghiên c u văn h c. Qua kh o sát,ứ ủ ấ ề ứ ọ ả
chúng tôi nh n th y có không ít ý ki n đ c p đn v n đ ti p thu, Vi tậ ấ ế ề ậ ế ấ ề ế ệ
hóa và sáng t o th th Đng lu t trong th Nôm c a dân t c.ạ ể ơ ườ ậ ơ ủ ộ
GS Nguy n Hu Chi trong ễ ệ Th văn Lý ơ- Tr nầ nh n xét: ậ“Áp d ngụ
th th Đng vào th Nôm thì nhà nho nào cũng thành th o, và có l ngayể ơ ườ ơ ạ ẽ
t khi b t đu làm th Nôm ng i ta đã bi t làm th nh v y vì đó ch làừ ắ ầ ơ ườ ế ơ ư ậ ỉ
công vi c n ng tính ch t “b t ch c” h n sáng t o” ệ ặ ấ ắ ướ ơ ạ [1, 148]. Có l xu tẽ ấ
phát t ch ừ ỗ coi “th th t ngôn Hàn lu t (Hàn Thuyên là ng i đu tiênơ ấ ậ ườ ầ
kh i x ng nên g i là Hàn lu t) ch là th Đng lu t làm b ng chở ướ ọ ậ ỉ ơ ườ ậ ằ ữ
Nôm”, không có gì đc bi t nên GS Nguy n Hu Chi cho r ng làm thặ ệ ễ ệ ằ ơ
Nôm Đng lu t ch ng qua ch là công vi c n ng tính ườ ậ ẳ ỉ ệ ặ “b t ch cắ ướ ”. Và các
nhà nho c a ta cũng ch vi c chi u theo quy t c lu t Đng có s n mà làmủ ỉ ệ ế ắ ậ ườ ẵ
th ch không h có s sáng t o nào.ơ ứ ề ự ạ
Nguy n Văn Dũngễ
- 2 -
Sáng ki n kinh nghi mế ệ
Tuy nhiên, trong ti n trình l ch s nghiên c u, nhi u nhà khoa h cế ị ử ứ ề ọ
cũng nh n th y th Nôm Đng lu t không đn thu n ch là vi c áp d ngậ ấ ơ ườ ậ ơ ầ ỉ ệ ụ
lu tậ thi Đng mà đã chú ý nhi u đn m i giao l u, ti p nh n các th lo iườ ề ế ố ư ế ậ ể ạ
văn h c Trung Qu c. Đng th i làm rõ nh ng y u t sáng t o trong thọ ố ồ ờ ữ ế ố ạ ơ
Nôm c a dân t c, nh m tìm ra m t l i th riêng c a Vi t Nam. Nh ng h uủ ộ ằ ộ ố ơ ủ ệ ư ầ
h t các ý ki n đa ra đu xu t phát nghiên c u t quá trình sáng t o c aế ế ư ề ấ ứ ừ ạ ủ
cha ông ta trên ph ng di n ngh thu t mà ch a đ c p sâu s c khía c nhươ ệ ệ ậ ư ề ậ ắ ạ
sáng t o v m t n i dung. Đi n hình:ạ ề ặ ộ ể
Tr ng Chính trong bài vi t ươ ế Cha ông ta đã v n d ng các th lo iậ ụ ể ạ
văn h c Trung Qu c nh th nào vào th Nômọ ố ư ế ơ nh n đnh: “ậ ị Cha ông ta
khi chuy n sang sáng tác b ng ch Nôm, đng th i cũng mu n c i xi ngể ằ ữ ồ ờ ố ở ề
xích ra, b t đu t Nguy n Thuyên...N u Hàn lu t là th th Nôm ta th yắ ầ ừ ễ ế ậ ứ ơ ấ
th nh hành th k XV, t Nguy n Trãi cho đn đi H ng Đc thì nó khôngị ở ế ỉ ừ ễ ế ờ ồ ứ
ph i hoàn toàn là th lu t Đng” ả ơ ậ ườ [3, 3]. Và ông kh ng đnh: “ẳ ị Trung Qu cố
không h có th nào nh thề ể ư ế”. Tuy nhiên, tác gi ch a có nh ng minhả ư ữ
ch ng c th , nh m làm sáng t nét sáng t o đó.ứ ụ ể ằ ỏ ạ
Trong bài vi t ếTh tìm hi u nh ng đi u ki n hình thành hai thử ể ữ ề ệ ể
thơ l c bát và song th t l c bátụ ấ ụ , Phan Di m Ph ng trong khi đi sánh haiễ ươ ố
y u t v n và nh p gi a hai th l c bát, song th t l c bát v i th Đngế ố ầ ị ữ ể ụ ấ ụ ớ ơ ườ
lu t Trung Qu c đã kh ng đnh: “ậ ố ẳ ị Ng i Vi t đã s d ng v n chân k t h pườ ệ ử ụ ầ ế ợ
v i v n l ngớ ầ ư ” và v v n: “ề ầ Ng i Vi t t ra a thích đ nh p l tr c,ườ ệ ỏ ư ể ị ẻ ướ
ch n sau. Trong khi đó th Trung Qu c ch có duy nh t m t v n chân, ng tẵ ơ ố ỉ ấ ộ ầ ắ
nh p ai ai cũng nh n th y r ng nh p th th b y ch và năm ch trongị ậ ấ ằ ị ơ ở ơ ả ữ ữ
th Đng Trung Qu c là ch n tr c, l sau”ơ ườ ố ẵ ướ ẻ [15, 36].
Vi c so sánh v v n và nh p t hai th lo i th trên c a Vi t Namệ ề ầ ị ừ ể ạ ơ ủ ệ
v i th Đng góp ph n lí gi i hi n t ng ng t nh p l 3/4 trong th Nômớ ơ ườ ầ ả ệ ượ ắ ị ẻ ơ
Nguy n Văn Dũngễ
- 3 -
Sáng ki n kinh nghi mế ệ
c a dân t c. Là s sáng t o đc đáo c a các nhà nho trung đi trong quáủ ộ ự ạ ộ ủ ạ
trình ti p thu lu t th Đng v v n và nh p.ế ậ ơ ườ ề ầ ị
Cùng ý ki n v s sáng t o trên ph ng di n ngh thu t, Ngô Đcế ề ự ạ ươ ệ ệ ậ ứ
Th trong bàiọ B c đu tìm hi u quy t c Hàn lu t qua t pướ ầ ể ắ ậ ậ thơ Ng Đự ề
Thiên Hoà Doanh bách v nhị đã chú ý kh o sát thanh lu t th trong t p thả ậ ơ ậ ơ
này. Ông cho r ng: “ằTh Nôm th t ngôn mà t tr c đn nay chúng ta v nơ ấ ừ ướ ế ẫ
t ng hoàn toàn theo lu t th Đng, th c ra không đúng h n nh v y.ưở ậ ơ ườ ự ẳ ư ậ
Th Đng lu t Trung Qu c, t ch th 3, th 5 c a câu 1 và t ch th 3ơ ườ ậ ố ừ ữ ứ ứ ủ ừ ữ ứ
c a câu 4ủ thu c di n đc l a ch n t do (B ho c T). th Nôm th tộ ệ ượ ự ọ ự ặ Ở ơ ấ
ngôn Đng lu t c a ta các t đó ph i đc th c hi n m t quy đnh c ng,ườ ậ ủ ừ ả ượ ự ệ ộ ị ứ
l n l t là B, T và B”ầ ượ [30, 21]. T đó, tác gi kh ng đnh: “ừ ả ẳ ị Đi v i m tố ớ ộ
lu t th cô đng mà đc đi m ch y u th hi n c u trúc thanh đi u B -ậ ơ ọ ặ ể ủ ế ể ệ ở ấ ệ
T theo v trí đc đi m c a t ng t , t n nh h ng đn t kia nh lu tị ặ ể ủ ừ ừ ừ ọ ả ưở ế ừ ư ậ
Đng thì vi c quy đnh đi v i ba v trí trên đây đ đ hình thành s c tháiườ ệ ị ố ớ ị ủ ể ắ
riêng cho các sáng tác th Nôm th t ngôn c a Vi t Namơ ấ ủ ệ ” [30, 21].
Nh v y, t Tr ng Chính, Phan Di m Ph ng, Ngô Đc Th ...đãư ậ ừ ươ ễ ươ ứ ọ
ph n nào đ c p và làm sáng t quá trình ti p thu và sáng t o lu t thi Đngầ ề ậ ỏ ế ạ ậ ườ
trên các ph ng di n hình th c câu th (hi n t ng câu th t ngôn xen l cươ ệ ứ ơ ệ ượ ấ ụ
ngôn, thanh lu t, cách ng t nh p,...) trong th Nôm Đng lu t v i mong m iậ ắ ị ơ ườ ậ ớ ỏ
tìm ra nét khu bi t gi a th Đng lu t Trung Qu c v i th Nôm Đng lu tệ ữ ơ ườ ậ ố ớ ơ ườ ậ
c a dân t c.ủ ộ
Đc bi t, trong cu n chuyên lu nặ ệ ố ậ Th Nôm Đng lu tơ ườ ậ , Lã Nhâm
Thìn đã nhìn nh n, nghiên c u v nh ng đi u ki n cho s hình thành và phátậ ứ ề ữ ề ệ ự
tri n c a th Nôm Đng lu t; Khái quát quá trình phát tri n c a th Nômể ủ ơ ườ ậ ể ủ ơ
Đng lu t trong l ch s văn h c Vi t Nam. Đng th i, tác gi cũng đ c pườ ậ ị ử ọ ệ ồ ờ ả ề ậ
đn h th ng ch đ, đ tài, ngôn ng …Tuy v y, nh ng v n đ đó chế ệ ố ủ ề ề ữ ậ ữ ấ ề ỉ
Nguy n Văn Dũngễ
- 4 -
Sáng ki n kinh nghi mế ệ
đc PGS - TS Lã Nhâm Thìn tìm hi u m t cách chung nh t mà ch a đa raượ ể ộ ấ ư ư
nh ng bi u hi n c th , chi ti t. Ông cũng ch a đ c p sâu s c nh ng y uữ ể ệ ụ ể ế ư ề ậ ắ ữ ế
t trong đc tr ng th lo i th Đng lu t có nh h ng tr c ti p vi cố ặ ư ể ạ ơ ườ ậ ả ưở ự ế ệ
sáng t o th Nôm Đng lu t, đc bi t là c a tác gi Nguy n Trãi và n thiạ ơ ườ ậ ặ ệ ủ ả ễ ữ
sĩ H Xuân H ng.ồ ươ
Trên c s nh ng thành t u nghiên c u c a các b c ti n b i và coiơ ở ữ ự ứ ủ ậ ề ố
đây là nh ng khám phá mang tính ch t b c đu đ đnh h ng cho vi cữ ấ ướ ầ ể ị ướ ệ
kh o sát và nghiên c u, chúng tôi đi vào ả ứ Tìm hi u sể ự ti p thu,ế Vi tệ hóa và
sáng t o th th Đng lu t t đc tr ng th lo iạ ể ơ ườ ậ ừ ặ ư ể ạ (Kh o sát qua ảQu cố
âm thi t pậ c a Nguy n Trãi và Th Nômủ ễ ơ truy n t ng H Xuân H ngề ụ ồ ươ ) v iớ
mong mu n tìm hi u s ti p thu, sáng t o trên các ph ng di n hình th cố ể ự ế ạ ươ ệ ứ
và n i dung c a hai tác gi trên, đ t đó có cái nhìn đúng đn nh t v vi cộ ủ ả ể ừ ắ ấ ề ệ
sáng t o th Nôm Đng lu t c a cha ông ta trên c s căn c i nh h ngạ ơ ườ ậ ủ ơ ở ộ ả ưở
t lu t th Đng Trung Qu c. Qua đó cũng th y đc vai trò và v trí c aừ ậ ơ ườ ố ấ ượ ị ủ
Nguy n Trãi và H Xuân H ng trong ti n trình dân t c hoá, dân ch hoáễ ồ ươ ế ộ ủ
n n văn h c trung đi Vi t Nam.ề ọ ạ ệ
3. M c đích nghiên c uụ ứ
Trên c s v n d ng các ph ng pháp, đ tài: ơ ở ậ ụ ươ ề Tìm hi u s ti p thu,ể ự ế
Vi t hoá và sáng t o th th Đngệ ạ ể ơ ườ lu t t đc tr ng th lo i ậ ừ ặ ư ể ạ (Kh oả
sát qua Qu c âm thi t pố ậ c a Nguy n Trãi vàủ ễ Th Nôm truy n t ng Hơ ề ụ ồ
Xuân H ng)ươ h ng đn các m c đích sauướ ế ụ :
- Góp ph n tìm hi u, phát hi n quá trình ti p thu và sáng t o th thầ ể ệ ế ạ ể ơ
Đng lu t t đc tr ng th lo i qua tác gi Nguy n Trãi và H Xuânườ ậ ừ ặ ư ể ạ ả ễ ồ
H ng. T đó th y đc s ti p nh n có ch n l c và s sáng t o c a haiươ ừ ấ ượ ự ế ậ ọ ọ ự ạ ủ
tác gi , th y đc nét đc đáo trong phong cách c a Nguy n Trãi và Hả ấ ượ ộ ủ ễ ồ
Nguy n Văn Dũngễ
- 5 -