627
SỐHÓADÂNCAVIỆTNAMTRONGGIÁODỤC
NGHỆTHUẬT:GIẢIPHÁPCÔNGNGHỆCHOBẢOTỒN
VÀLANTỎADISẢNTRONGBỐICẢNHCHUYỂNĐỔISỐ
ĐặngThịLan
Email:danglandanca@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:24/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.916
Tómtắt:BàiviếttậptrungphântíchvaitròvàhiệuquảcủasốhóadâncaViệtNam
tronggiáodụcnghệthuậttrongbốicảnhchuyểnđổisố.Nghiêncứunhằmđánhgiáthực
trạngứngdụngcôngnghệsốtronggiảngdạythanhnhạcdângiantạicáctrườngđạihọc
nghệthuật,từđóđềxuấtmôhìnhtíchhợpnhằmnângcaochấtlượngđàotạovàgópphần
bảotồndisảnvănhóaphivậtthể.Phươngphápnghiêncứukếthợpkhảosátđịnhtính,phân
tíchchươngtrìnhđàotạo,phỏngvấnchuyêngiavànghệnhân,cùngnghiêncứutìnhhuống
tạimộtsốcơsởgiáodụcđãtriểnkhaisốhóadânca.Kếtquảchothấycácgiảiphápnhư
khodữliệuâmthanh,nềntảnghọctrựctuyến,môphỏngkhônggiantrìnhdiễnvàcôngnghệ
thựctếảocótácđộngtíchcựcđếnviệclantỏavàbảotồndâncatrongmôitrườnggiáodục.
Trêncơsởđó,nghiêncứuđềxuấtxâydựngcơsởdữliệusốchuyênbiệtvàthúcđẩyliênkết
giữacơsởđàotạo,nghệnhânvàdoanhnghiệpcôngnghệ,hướngtớihìnhthànhhệsinhthái
bảotồndâncabềnvững,thíchứngvớiquátrìnhchuyểnđổisố.
Từkhóa:Bảotồndisản,chuyểnđổisố,dâncaViệtNam,giáodụcnghệthuật,số
hóa
1
KhoaPianovàThanhnhạc,TrườngĐạihọcSưphạmNghệthuậtTrungương
I.Đặtvấnđề
Trongbốicảnhchuyểnđổisốđang
táicấutrúcsâurộngcáclĩnhvựcgiáodục
và văn hóa, việc bảo tồn và truyền dạy
dân caViệt Namtrở nên cấp thiết. Dân
ca không chỉlà hìnhthứcbiểu đạtnghệ
thuật,màcònlànhịpcầukếtnốicácthế
hệ,phảnánhbảnsắccộngđồngvàgiữvai
tròquantrọngtronggiáodụcnghệthuật
(Tang,2025;UNESCO,2003).Tuynhiên,
quátrìnhgiảngdạyvàbảotồndâncahiện
nayđốidiệnnhiềutháchthức,từtácđộng
củađôthịhóa,khoảngcáchthếhệchođến
sựthiếuhụthệthốngtưliệusốhóa.
Songsongvớiđó,côngnghệsốmở
ranhữngcơhộimới.Nghiêncứutrongvà
ngoàinướcđãkhẳngđịnhhiệuquảcủasố
hóadisảnvănhóatrongviệcmởrộngtiếp
cận,tạonguồnhọcliệuphongphúvàhỗ
trợ đổi mới phương phápgiáo dục(Duc
&Tiên,2025;UNESCO,2003).TạiViệt
Nam,cácmôhìnhnhư“BảotàngsốViệt
Nam”haydựántạiVănMiếu-QuốcTử
Giám cho thấy khả năng gia tăng giá trị
628
giáodụcvàkhơi dậysáng tạo thôngqua
trảinghiệmtrựctuyến(Duc&Tiên,2025).
Trong lĩnh vực dân ca,nhữngcôngnghệ
nhưmạngnơ-ronsâuvàmôhìnhâmthanh
hiệnđạiđãđượcứngdụngđểphânloạithể
loại(chèo,quanhọ),hỗtrợlưutrữvàtruy
xuấtdữliệu(Thanh,2022;Thanh,2025).
Ngoài ra, mô hình JackTrip cho phép
truyềnâmthanhchấtlượngcaovớiđộtrễ
thấp,manglạitiềmnăngứngdụngtrong
dạyhọcthanhnhạcdângianởđiềukiệnkết
nốihạnchế(Zhou&Bidin,2025).
Trên cơ sở đó, nghiên cứu đặt ra
câu hỏitrung tâm: Làmthế nàotíchhợp
công nghệ số vào giảng dạy dân ca Việt
Namnhằmnângcaohiệuquảbảotồnvà
lan tỏa disản trong môi trường giáodục
nghệthuật?Mụctiêunghiêncứugồm:1)
khảosátthựctrạngứngdụngcôngnghệsố
tronggiảngdạydâncatạicáctrườngđại
họcnghệthuật.2)đềxuấtmôhìnhtíchhợp
côngnghệsốphùhợp,hướngđếnbảotồn
bềnvữngvànângcaochấtlượngđàotạo.
Bài viết được triển khai theo cấu
trúc:Cơsởlýluậnvàtổngquantàiliệu;
Phươngphápnghiêncứu;Kếtquảkhảosát
vàphântíchtìnhhuốngvàKếtluậnkèmđề
xuấtchínhsáchliênngànhnhằmthúcđẩy
hệsinhtháisốtronggiảngdạydânca.
II.Cơsởlýthuyết
Trongxuhướngsốhóadisảnvănhóa
toàncầu,“disảnkỹthuậtsố”khôngchỉbao
gồmcáchiệnvậthữuhìnhmàcònmởrộng
sangnhữngbiểuhiệnphivậtthểnhưdânca
vàâmnhạctruyềnthống(UNESCO,2003).
Việcchuyểnđổicácgiátrịvănhóanàysang
địnhdạngsốkhôngchỉgiúplưugiữthông
tinbềnvữngmàcòntăngcườngkhảnăng
tiếpcận,tạomôitrườnggiáodụcsinhđộng
vàphùhợpvớithếhệtrẻ(UNESCO,2003;
Dục&Tiên,2025).
Tại Việt Nam, nhiềudự ánsố hóa
disản đã đạtkết quả tíchcực, tiêubiểu
như“BảotàngsốViệtNam”haysốhóa
Văn Miếu - Quốc Tử Giám, góp phần
mở rộng không gian học tập trực tuyến
và gia tăng giá trịtruyền cảm hứng văn
hóa(Duc&Tien,2025).Tuynhiên,trong
lĩnhvựcdânca,mộttàisảnnghệthuậtđặc
thùtronggiáodục,cácnghiêncứumang
tínhphươngpháp vẫncònhạnchế.Một
số mô hình sư phạm truyền thống, như
phương pháp nghe, bắt chước, nội tâm
hóatronggiảngdạyCatrù(NguyễnThị
TânNhân,2025),vẫnthiếusựhỗtrợcủa
côngnghệsốvàchưacóhệthốnghọcliệu
đượcchuẩnhóachoquátrìnhtruyềnthụ
từnghệnhânsangngườihọc.
Cơsởlýluậncũngđượcbổsungtừ
nhữngkỹthuậtvàmôhìnhcôngnghệtiên
tiến.Zhou&Bidin(2025)chứngminhhệ
thốngJackTripcó khả nănggiảm độtrễ
vàduytrìchấtlượngâmthanhcao,phù
hợpchogiảngdạyâmnhạcdângiantrực
tuyến.Đồngthời,cácphươngpháptương
tácđaphươngtiệnnhưkểchuyệnkỹthuật
sốgiúptăngchiềusâutrảinghiệmvănhóa
(Rizvicetal.,2020).Tronglĩnhvựcthực
tếảo,sángkiếnhệthốngâmthanhkhông
giantươngtácnhưSISAđãchothấyhiệu
quảtrongviệcnângcaosựthamgiachủ
động và trải nghiệm nghệ thuật truyền
thống(Wangetal.,2025).
Nhữngluậncứtrênkhẳngđịnhtính
cấpthiếtvàkhảthicủaviệcxâydựngmô
hình số hóa dân ca trong giáo dục nghệ
thuật.Đâylàcơsởđểhìnhthànhcầunối
giữa phương pháp truyền miệng truyền
thốngvàcôngnghệsốhiệnđại,hướngđến
môitrườnghọctậpkếthợpvừabảotồndi
sản,vừanângcaochấtlượngđàotạo.
III.Phươngphápnghiêncứu
3.1. Cách tiếp cận và mô hình
nghiêncứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp
địnhtínhmôtảkếthợpnghiêncứutình
629
huống,nhằm phân tích vai trò của công
nghệsốtronggiảngdạyvàbảotồndânca
tạicáccơ sở đàotạo nghệthuật. Khung
phântíchđượcxâydựngdựatrênbanền
tảnglýthuyết:1)lýthuyếtbảotồndisản
số(UNESCO,2003),nhấnmạnhvaitrò
côngnghệtronglưutrữvàlantỏavănhóa
phivậtthể,2)môhìnhtiếpcậnnghệthuật
tronggiáodục(Bresler,2007),đềcaotính
tíchhợpvàliênngành;và(3)kháiniệm
“sưphạmkỹthuậtsố”trongđàotạoâm
nhạc(Partti&Karlsen,2010),làmrõmối
quan hệ giữa công nghệ, người học và
ngườidạytrongmôitrườngsố.
3.2.Phạmvivàđốitượngnghiêncứu
Đốitượng khảo sát gồm:1) giảng
viênvànghệsĩđangthamgiagiảngdạy
hoặcbiểudiễncácthểloạidâncatruyền
thống(quanhọBắcNinh,chèo,catrù)tại
các trường nghệ thuật và trung tâm văn
hóa.2)sinhviênngànhthanhnhạctạicác
trườngđàotạosưphạmnghệthuậtởHà
Nội.3)chuyêngiacôngnghệthamgiacác
dựánsốhóatronggiáodụcvàvănhóa.
Mẫuđượclựachọntheotiêuchíđạidiện
vàmứcđộtươngtácvớicôngnghệtrong
đàotạovàbảotồn.
3.3.Phươngphápthuthậpdữliệu
Dữ liệu được thu thập qua: 1)
phỏngvấnbáncấu trúcvới12người(6
giảngviên,4sinhviên,2chuyêngiacông
nghệ), mỗi cuộc từ 30-60 phút. 2) quan
sáttrựctiếplớphọcvàbuổibiểudiễncó
ứngdụngcôngnghệ(nềntảngtrựctuyến,
thiếtbịghiâm,thưviệnsố).3)phântích
tưliệuthứcấpnhưchươngtrìnhđàotạo,
họcliệu,báocáokỹthuậtvàtruyềnthông
dựánsốhóadânca.
3.4.Phântíchdữliệu
Dữliệuđịnhtínhđượcxửlýbằng
phântíchnộidungvàmãhóachủđềvới
phầnmềmNVivo.Bốnnhómchủđềđược
xácđịnh:1)hìnhthứctíchhợpcôngnghệ
trong giảngdạy.2)nhận thứccủangười
họcvàngườidạyvềhiệuquảcôngnghệ.
3) khó khăn và điều kiện triển khai. 4)
tiềmnăngbảotồndâncathôngquacông
nghệsố.Kếtquảphântíchđượcđốichiếu
vớicácmôhìnhquốctếđểđánhgiámức
độ phù hợp với bối cảnh giáo dục nghệ
thuậttạiViệtNam.
IV.Kếtquảnghiêncứuvàthảoluận
4.1.Thựctrạngtíchhợpcôngnghệ
sốtronggiảngdạydânca
Kếtquảphỏngvấnvàquansátcho
thấyphầnlớncáccơsởđàotạoâmnhạc
hiệnnayđãbướcđầuápdụngcôngnghệ
sốvàogiảngdạydânca,nhưngcònthiếu
đồng bộ. Các công cụ thường được sử
dụnggồm:videominhhọatiếtmụcdân
ca, kho dữ liệu âm thanh online, phần
mềm luyện thanh trực tuyến và các nền
tảnghọctrựctuyến.
Bảng1.Thựctrạngứngdụngcôngnghệsốtronggiảngdạydâncatạicáccơsởđàotạo
nghệthuật
STT Nộidungkhảosát Tỉlệ/Cụthể
1 Giảngviêntựxâydựngtàiliệusốhóa 83%
2 Cơsởcóhệthốnglưutrữtưliệudâncachuyênbiệt 25%
3 Côngnghệđượcsửdụngphổbiến Video,GoogleDrive,Vocal
PitchMonitor,Zoom
4 Hạnchếchính Độtrễâmthanh,thiếunền
tảngchuyênbiệt,mạngyếu
Ghichú:TỉlệdựatrênmẫukhảosátđịnhtínhtạicáccơsởđàotạoởHàNội.
630
Khoảng 83% giảng viên tham gia
khảosátchobiếthọtựxâydựngtàiliệu
dạyhọcbằngcáchthuâmhoặcquaylại
tiếtmụcbiểudiễnđểchiasẻchosinhviên.
Tuynhiên,chỉ25%sốcơsởcóhệthống
lưutrữvàphânloạitưliệudâncarõràng,
cókhảnăngtruyxuấthiệuquả.
Ghichú:Sơđồminhhọakếtnốikhodữliệu,nền
tảnghọctập,bộcôngcụ,mạnglướicộngtác.
Hình1.Sơđồkếtnốigiữagiảngviên,
nghệnhânvànềntảngsốtronggiảngdạy
dânca
4.2. Hiệu quả và hạn chế trong
thựctiễngiảngdạy
Cácgiảngviênđánhgiárằngviệcsử
dụngcôngnghệhỗtrợđángkểtrongviệc
truyềntảimẫuâm,kiểuhơi,nhấnnhá,và
sắctháibiểucảmtrongdânca,vốnrấtkhó
tiếpcậnbằngphươngphápgiảngdạymô
phỏngtrựctiếptruyềnthống.Tuyvậy,họ
cũngchỉramộtsốhạnchếnhư:
Thiếu nền tảng chuyên biệt dành
riêng cho dân ca, dẫn đếnviệcsử dụng
côngcụkhôngphùhợpvềmặtkỹthuật
(độtrễâmthanh,giớihạncaođộ).Nhiều
sinhviênvùngxakhôngcóthiếtbịhoặc
mạng ổn định để truy cập tài liệu chất
lượngcao.Chưacósựliênkếtgiữanhà
trườngvàcácdựánsốhóadisảnđểkhai
tháckhodữliệuhiệncó.
4.3.Sosánhvớicácnghiêncứutrước
Kếtquảnàytươngđồngvớinghiên
cứucủaPartti&Karlsen(2010),trongđó
nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong
việc mở rộng quyền tiếp cận giáo dục
âm nhạc phi chính thống, nhất là ở lĩnh
vựcdângian.Đồngthời,nghiêncứunày
cũngcủngcốnhậnđịnhcủaRizvicetal.
(2020) về việc thiếu công cụ tương tác
chuyên biệt cho từng loạihìnhvăn hóa,
ảnhhưởngđếnkhảnănggiữnguyêntính
bảnđịatrongquátrìnhsốhóa.
SovớicácdựánsốhóatạiVănMiếu
hayDựánBảotàngsốViệtNam(Duc&
Tien,2025),việcsốhóadâncatronggiáo
dụcvẫnởmứcmanhmún,thiếunềntảng
chínhsáchvàcôngnghệhỗtrợsưphạm
bàibản.
V.Thảoluậnvàđềxuấtgiảipháp
5.1. Tiềm năng ứng dụng công
nghệsốtronggiảngdạydânca
Việc tích hợp công nghệ số trong
giảngdạydâncamởramộthướngđimới
giúpvượtquagiớihạncủamôhìnhtruyền
thống vốn phụ thuộc nhiều vào phương
pháp truyền miệng và môi trường biểu
diễn trực tiếp.Trong bối cảnh sinh viên
hiệnnaycókhảnăngtiếpcậncôngnghệ
nhanhchóng,cácnềntảnghọctậpkỹthuật
sốchophéplưutrữ,táihiệnvàphântích
sâu sắccác yếutố đặc trưng củadânca
nhưcáchlấyhơi,kỹthuậtrunggiọng,các
môhìnhgiaiđiệuvùngmiền,hoặcnhững
nétngẫuhứngtrongbiểudiễn.
Công nghệ cho phép cá nhân hóa
quá trình học tập, nơi sinh viên có thể
luyện tập theo tốc độ riêng, lặp lại các
đoạnkhóvàtươngtácqualạivớitưliệu
mẫu.Cáccôngcụnhưphântíchphổâm
thanh,nhậndiệncaođộtựđộng,hoặcmô
phỏngkhônggianâmthanhcòngiúptăng
cường nhận thức âm nhạc theo hướng
khoahọchơn,từđóhỗtrợquátrìnhnội
tâmhóakỹthuậtbiểudiễndânca.
631
Ngoài ra, các mô hình công nghệ
nhưJackTriphoặcmãhóaâmthanhchất
lượngcaocóthểkhắcphụctìnhtrạngtrễ
tínhiệukhitruyềntảiâmthanhtrựctuyến,
mộttrongnhữngyếutốcảntrởlớntrong
việctriểnkhailớphọcđồngbộtừxa.Điều
này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh
nhiềunghệnhândâncahiệnsinhsốngở
vùngsâuvùngxa,khócóđiềukiệntham
giagiảngdạytrựctiếptạicáccơsởđào
tạolớn.
5.2.Phântíchhạnchếhiệntạivà
nguyênnhângốcrễ
Mặcdùmangnhiềutiềmnăng,quá
trìnhtriểnkhaivẫncònrảirác,thiếuchiến
lượcthốngnhất.Trướchết,thiếumộtnền
tảng học liệu số chuyên biệt dành riêng
chodâncakhiếncáccơsởđàotạophảitự
phátxâydựngtàiliệu,dẫnđếnsựkhông
đồngbộ,phânmảnhvàthiếuchuẩnhóa.
Tìnhtrạng này ảnh hưởng trực tiếpđến
hiệuquảtruyềnthụvàtínhkếthừacủatri
thứcnghệnhân.
Thứ hai, đội ngũ giảng viên và
nghệnhânchưađượcđàotạobàibảnvề
sử dụngcông nghệ giáodục, khiếnviệc
ứngdụngthườngdừnglạiởmứcđộtrình
chiếu video hoặc sử dụng nền tảng học
trựctuyếnchungchung,thiếutínhtương
táchoặcphântíchchuyênsâu.
Thứ ba, có sự bấtbình đẳngtrong
khả năng tiếp cận giữa các nhóm người
học.Sinhviênởkhuvựcthànhthịcóđiều
kiệnthiếtbịvàmạngtốthơnsovớisinh
viênvùngnôngthônhoặcmiềnnúi,điều
nàyđặtrayêucầuvềgiảiphápcôngnghệ
nhẹ,dễtruycập,hoạtđộngtốttrongđiều
kiệnhạtầnghạnchế.
Cuốicùng,chưacóchínhsáchliên
kếtvàphốihợpgiữacácđơnvịđàotạo,
nghệnhân,doanhnghiệpcôngnghệvàcơ
quanvănhóađểhìnhthànhmộthệsinh
tháisốthốngnhất,bềnvững,cóthểchia
sẻtàinguyênvàtốiưuhóanguồnlực.
5.3. Đề xuất hệ giải pháp theo
hướngliênngànhvàdàihạn
Dựa trên những phân tích ở trên,
nghiên cứu đề xuất bốnnhóm giảipháp
chínhnhằmgiảiquyếtcácvấnđềcốtlõi
vàthúcđẩypháttriểnbềnvữngquátrình
sốhóadâncatronggiáodụcnghệthuật:
Xâydựngcơsởdữliệudâncatheo
chuẩnhọcthuật:Hệthốngnàycầnđược
thiếtkếtheohướngmở,cóphânvùngđịa
lý,phânloạithểloại(chèo,catrù,quan
họ...),môtảkỹthuậtbiểudiễn,tíchhợp
côngcụtìmkiếmvàphântíchâmthanh,
đồngthờichophépcộngđồngđónggóp
nội dung dưới sự kiểm duyệt học thuật.
Cầnápdụngchuẩnmetadata(siêudữliệu)
quốctếđểphụcvụchocảmụcđíchgiảng
dạy,nghiêncứuvàtruyềnthôngvănhóa.
Pháttriểnnềntảngsưphạmsốđặc
thù:Nềntảngnàynêntíchhợpcáccôngcụ
phântíchcaođộ,điềuchỉnhtônggiọng,so
sánhmẫubiểudiễnvàmôphỏnglớphọc
tương tác thời gian thực. Tính năng ghi
nhớtiếntrìnhhọctập,phảnhồitựđộng
vàđềxuấtluyệntậpcánhânhóacũngcần
đượcđưavàođểtăngtrảinghiệmhọctập.
Đâysẽlàcầunốigiữanghệnhân,giảng
viên và sinh viên, đồng thời tạo ra môi
trườngcộngđồnghọctậpliêntục.
Đàotạovàbồidưỡngnănglựccông
nghệ cho giảng viên, nghệ nhân: Thiết
kếcáckhóahọcngắnhạnvềcôngnghệ
giáo dục, kỹ năng số và ứng dụng phần
mềmtrongdạyhọcâmnhạclàđiềucấp
thiết.Cáckhóanàynênđượcphốihợptổ
chứcbởicáctrườngđạihọc,việnnghiên
cứu công nghệvà doanh nghiệpchuyên
ngành,nhằmtạomôitrườnghọctậpliên
ngànhthựcsự.