SUY NGHĨ V PHÂN KỲ L CH S THÁI LAN VÀ PHÂN KỲỀ Ị Ử
L CH S PHÁP LU T THÁI LANỊ Ử Ậ
Khi nghiên c u v pháp lu t Thái Lan thì vi c phân kỳ l ch s pháp lu t Thái Lanứ ề ậ ệ ị ử ậ
là đi u r t quan tr ng cũng gi ng nh vi c phân kỳ l ch s trong khi nghiên c u l ch sề ấ ọ ố ư ệ ị ử ứ ị ử
Thái Lan. Phân kỳ l ch s pháp lu t Thái Lan là nh m n m b t đ c ti n tình phát tri nị ử ậ ằ ắ ắ ượ ế ể
c a pháp lu t đ t đó hi u đ c nh ng c s nào có liên quan và liên quan nh thủ ậ ể ừ ể ượ ữ ơ ở ư ế
nào v i pháp lu t hiên hành. T m quan tr ng này đã đ c các nhà nghiên c u pháp lu tớ ậ ầ ọ ượ ứ ậ
Thái Lan kh ng đ nh và h đã t ng b t tay vào công vi c phân kỳ l ch s pháp lu t Tháiẳ ị ọ ừ ắ ệ ị ử ậ
Lan(1). Qua nh ng k t qu phân kỳ l ch s pháp lu t Thái Lan c a cá nhà nghiên c uữ ế ả ị ử ậ ủ ứ
chúng tôi th y s phân kỳ l ch s pháp lu t Thái Lan có ph n khác v i s phân kỳ l chấ ự ị ử ậ ầ ớ ự ị
s Thái Lan. Đó là v nét đ i th cá nhà nghiên c u pháp lu t Thái Lan chia l ch s phápử ề ạ ể ứ ậ ị ử
lu t Thái Lan thành hai th i kỳ l n: - Th i kỳ tr c hi n đ i (Pre-Modern Law); - Th iậ ờ ớ ờ ướ ệ ạ ờ
kỳ hi n đ i (Modern Law), l y tri u đ i c a vua Ra-ma IV (vua Mông-k t) thu cệ ạ ấ ề ạ ủ ụ ộ
V ng tri u R t-t -na-kô-x n làm m c phân chia. ươ ề ắ ạ ỉ ố
Tuy v y vi c tham kh o và n m v ng các cách phânậ ệ ả ắ ữ kỳ l ch s Thái Lan cúng làị ử
đi u không th thi u đ c trong khi nghiên c u l ch s pháp lu t Thái Lan b i vì phápề ể ế ượ ứ ị ử ậ ở
lu t không th tách r i chinhs tr và th i đ i. Chính vì v y m c đích c a chúng tôi trongậ ẻ ờ ị ờ ạ ậ ụ ủ
bài vi t này là nêu lên các cách phân kỳ l ch s Thái Lan đ t đó có th th y đ c m iế ị ử ể ừ ể ấ ượ ố
quan h gi a phân kỳ l c s và phân kỳ pháp lu t c a Thái Lan th hi n ch trên cệ ữ ị ử ậ ủ ể ệ ở ỗ ơ
s hai th i kỳ l n c a pháp lu t Thái Lan mà chia ti n trình pháp lu t Thái Lan thành cácở ờ ớ ủ ậ ế ậ
giai đo n c th h n n a.ạ ụ ể ơ ữ
1. Các nhà nghiên c u l ch s Thái Lan đã đ a ra các cách phân kỳ l ch s c aứ ị ử ư ị ử ủ
mình và chúng tôi nh n th y r ng có th g p l i thành hai xu h ng chíh đó là xuậ ấ ằ ể ộ ạ ướ
h ng truy n th ng và xu h ng hi n đ i.ướ ề ố ướ ệ ạ
1.1. Xu h ng truy n th ng ti n hành phân kỳ l ch s d a vào quá trình hìnhướ ề ố ế ị ử ự
thành r i suy vi c a m i m t v ng tri u. Theo xu h ng này thì l ch s Thái Lan cóồ ủ ỗ ộ ươ ề ướ ị ử
th phân thành các th i kỳ là: Th i kỳ X -kh -thay; th i kỳ A-giút-tha-gia; th i kỳ Thôể ờ ờ ụ ổ ờ ờ
B -ri; th i kỳ R t-t -kô-x n. Cúng có th b sung thêm m t th i kỳ là th i kỳ ng iụ ờ ắ ạ ỉ ể ổ ộ ờ ờ ườ
Thái tr c khi thành l p nhà n c Tháiướ ậ ướ (2).
1.2. Xu h ng hi n đ i là cách phân kỳ mà hi n nay nhi u nhà l ch s đang đướ ệ ạ ệ ề ị ử ề
ngh . Các này có đi m khác bi t v i cách tr c ch không ch d a vào các v n đị ể ệ ớ ướ ở ỗ ỉ ự ấ ề
thu c v chính tr mà d a vào các v n đ thu c v cu c s ng c a con ng i trong xãộ ề ị ự ấ ề ộ ề ộ ố ủ ườ
h i không ch là phong cách s ng mà còn là cách làm ăn sinh s ng, th gi i quan và hộ ỉ ố ố ế ớ ệ
th ng tín ng ng, t p quán, s b o t n và phát tri n cu c s ng v m i m t. B ng cáchố ưỡ ậ ự ả ồ ể ộ ố ề ọ ặ ằ
này mà ng i ta có th phân kỳ l ch s Thái Lan thành nh ng th i kỳ c th sau đâyườ ể ị ử ữ ờ ụ ể (3):
1) Th i kỳ tr c khi ng i Thái di c xu ng bán đào Đông D ngờ ướ ườ ư ố ươ (4).
2) Th i kỳ ng i Thái di c xu ng bán đ o Đông D ng (Tha-ra-wa-đi, X -wi-ờ ườ ư ố ả ươ ỉ
chay, La-wáy, Chiêng-x n)ẻ
3) Th i kỳ X -kh -thay.ờ ụ ổ
4) Th i kỳ A-giút-tha-gia.ờ
- Vua Ra-ma Thíp-bo-đi đ n Vua Bo-rôm Tray-lô-ka-nátế
- Vua Bo-rôm-ma Rát-cha II đ n Vua Pra-x t-thoongế ạ
- Vua Phra Na-rai đ n Vua ê k-ka-th tế ệ ắ
5) Th i kỳ Thô B -ri.ờ ụ
6) Th i kỳ R t-t -kô-x n:ờ ắ ạ ỉ
- Ra-ma I (2323 PL – 2352 PL)
- Ra-ma II (2352 PL – 2367 PL)
- Ra-ma III (2367 PL – 2394 PL)
7) Th i kỳ Canh tân đ t n c:ờ ấ ướ
- Ra-ma IV (2394 PL – 2411 PL)
- Ra-ma V (2411 PL – 2453 PL)
- Ra-ma VI (2453 PL – 2468 PL)
- Ra-ma VII (2468 PL – 2477 PL)
8) Th i kỳ hi n đ i (Th i kỳ Hi n pháp) t năm 2457 PL (1932 DL) cho đ n nay.ờ ẹ ạ ờ ế ừ ế
Nh ng cách phân kỳ l ch s k c xu h ng truy n th ng l n xu h ng hi n đ iữ ị ử ể ả ướ ề ố ẫ ướ ệ ạ
đ u là c s r t c n thi t cho vi c phân ra các giai đo n c th c a l ch s pháp lu tề ơ ở ấ ầ ế ệ ạ ụ ể ủ ị ử ậ
Thái Lan.
2. S phân kỳ l ch s pháp lu t Thái Lan d a ch y u trên s thay đ i v m tự ị ử ậ ự ủ ế ự ổ ề ặ
pháp lu t. Nh ng s thay đ i này b t ngu n t s thay đ i c a chính tr , xã h i và l iậ ư ự ổ ắ ồ ừ ự ổ ủ ị ộ ố
s ng cũng nh các cách làm ăn sinh s ng c a ng i Thái trong t ng th i kỳ. Nh trên đãố ư ố ủ ườ ừ ờ ư
nói, pháp lu t Thái Lan có th phân thành 2 th i kỳ chính là th i kỳ tr c hi n đ i vàậ ể ờ ờ ướ ệ ạ
th i kỳ hi n đ i. S dĩ l y tri u đ i c a vua Ra-ma IV làm m c phân chia là vì trieuèờ ệ ạ ở ấ ề ạ ủ ố
đ i Ra-ma IV là kho ng th i gian Xiêm ti p nh n nh h ng c a pháp lu t Tâyạ ả ờ ế ậ ả ưở ủ ậ
ph ng đ xây d ng b lu t riêng cho mình v sau này. Vi c phân kỳ l ch s pháp lu tươ ể ự ộ ậ ề ệ ị ử ậ
Thái Lan cũng đã t ng đ c Giáo s R. Leng-ka chia thành 4 th i kỳ là: Th i kỳ A-giút-ừ ượ ư ờ ờ
tha-gia; Th i kỳ 3 v Ra-ma đ u c a R t-t -na-kô-x n; Th i kỳ Ra-ma IV và đ u Ra-maờ ị ầ ủ ắ ạ ỉ ờ ầ
V; Th i kỳ xây d ng pháp lu t. Tuy v y vi c phân thành 4 th i kỳ nh th này c t làờ ự ậ ậ ệ ờ ư ế ố
nh m cho chúng ta th y m t cách c th pháp lu t Thái Lan xét trên bình di m m t sằ ấ ộ ụ ể ậ ệ ộ ố
s vi c nh t đ nh. Nh ng trên ph ng di n lu t pháp nói chung Giáo s R. Leng-kaự ệ ấ ị ư ươ ệ ậ ư
cũng cho r ng pháp lu t th i kỳ 3 v Ra-ma đ u c a R t-t -na-kô-x n cũng gi ng v iằ ậ ờ ị ầ ủ ắ ạ ỉ ố ớ
pháp lu t th i kỳ A-giút-tha-gia. Còn k t Ra-ma IV tr đi cho đ n th i kỳ xây d ngậ ờ ể ừ ở ế ờ ự
pháp lu t đ u là th i kỳ hi n đ i mà Thái Lan ti p nh n nh h ng c a Ph o ng Tâyậ ề ờ ệ ạ ế ậ ả ưở ủ ư ư
v pháp lu tề ậ (5).
2.1. Th i kỳ Thái Lan tr c th i hi n đ i (Pre-Modern Law) có th chia thành 2ờ ướ ờ ệ ạ ể
giai đo n nh sau:ạ ư
1) Giai đo n pháp lu t Thái th c th hình thành t văn hóa và t p quán c truy nạ ậ ự ụ ừ ậ ổ ề
c a xã h i Thái g c tr c khi ti p nh n nh h ng c a văn hóa n Đ . Gia đo n nàyủ ộ ố ướ ế ậ ả ưở ủ Ấ ộ ạ
là t ng i Thái khi còn n i chôn nhau c t r n cho đ n th i kỳ nhà n c X -kh -ừ ườ ở ơ ắ ố ế ờ ướ ụ ổ
thay. Đây là giai đo n mà xã h i Thái là m t xã h i m u h . Đó là ng i m là chạ ộ ộ ộ ẫ ệ ườ ẹ ủ
ch t trong gia đình. Trai gái sau khi l y nhau thì ng i con trai v nhà v . Ng i phố ấ ườ ề ở ợ ườ ụ
n là ng i trông nom con cái và làm vi c ki m ăn nuôi n ng c gia đình. Ng i phữ ườ ệ ế ấ ả ườ ụ
n do đó đã tr thành ng i ch trong gia đình, còn ng i nam gi i thì gi ng nh làữ ở ườ ủ ườ ớ ố ư
khách trong gia đình nhà v . Khi có đ c vai trò nh v y trong gia đình thì ng i phợ ượ ư ậ ườ ụ
n tr thành ng i có vai trò quan tr ng trong xã h i.ữ ở ườ ọ ộ
Đ c đi m này là đ c đi m quan tr ng v m t xây d ng c t ng xã h i Thái vàặ ể ặ ể ọ ề ặ ự ơ ầ ộ
cũng là đ c đi m c x a nh t. Nh ng vi c xây d ng c t ng xã h i Thái này v sau đãặ ể ổ ư ấ ư ệ ự ơ ầ ộ ề
thay đ i khi ng i Thái bán đ o Đông D ng ti p xúc và ti p thu văn hóa n đ . Giaiổ ườ ở ả ươ ế ế Ấ ộ
đo n này c a pháp lu t cũng trùng v i th i kỳ đ u c a l ch s Thái Lan mà các cáchạ ủ ậ ớ ờ ầ ủ ị ử
phân kỳ l ch s theo xu h ng truy n th ng và hi n đ i đ u làm nh v y.ị ử ướ ề ố ệ ạ ề ư ậ
2) Giai đo n pháp lu t Thái ti p nh n nh h ng văn hoá n Đ v n là th vănạ ậ ế ậ ả ưở Ấ ộ ố ứ
hóa coi tr ng nam gi i hay còn g i là ph h .ọ ớ ọ ụ ệ
Khi ng i Thái di c vào vùng bán đ o Đông D ng thì t i n i đây đã có s n cácườ ư ả ươ ạ ơ ẵ
nhà n c c a ng i Môn và Kh me đ ng th i tuân th theo m i quy đ nh c a các nhàướ ủ ườ ơ ồ ờ ủ ọ ị ủ
n c này. D n d n nh h ng c a văn hoá n Đ cũng ng m sâu vào văn hoá Tháiướ ầ ầ ả ưở ủ Ấ ộ ấ
th c th làm cho văn hoá Thái th c th đã bi n chuy n thành văn hóa Thái nhu m màuự ụ ự ụ ế ể ộ
văn hoá n Đ qua lăng kính c a Môn - Kh me. nh h ng này sâu s c đ n n i đã làmẤ ộ ủ ơ Ả ưở ắ ế ỗ
cho xã h i Thái thay đ i h n t m t xã h i m u h thành m t xã h i ph h và sau nàyộ ổ ẳ ừ ộ ộ ẫ ệ ộ ộ ụ ệ
khi ng i Thái đã chinh ph c đ c các nhà n c Môn Kh me thì nh ng nh h ng nàyườ ụ ượ ướ ơ ữ ả ưở
v n không b m t đi mà còn ti p t c đ c phát huy thêm. Do nh h ng này mà đ a vẫ ị ấ ế ụ ượ ả ưở ị ị
c a ng i ph n b thay đ i r t rõ ràng, ng i nam gi i có nhi u quy n l c đ ng trênủ ườ ụ ữ ị ổ ấ ườ ớ ề ề ự ứ
ph n . Vai trò c a ng i ph n b h n ch b i văn hoá và các quy ch c a xã h i.ụ ữ ủ ườ ụ ữ ị ạ ế ở ế ủ ộ
Các b lu t Thái c đ c s d ng trong vi c cai tr ti p thu r t nhi u nh ng nhộ ậ ổ ượ ử ụ ệ ị ế ấ ề ữ ả
h ng c a pháp lu t n Đ . Nh ng đ c đi m c a pháp lu t n Đ thông qua ng iưở ủ ậ Ấ ộ ữ ặ ể ủ ậ Ấ ộ ườ
Môn tin theo đ o Ph t. Ng i Thái và ng i Môn coi nh đó là nh g đi u thiêng liêngạ ậ ườ ườ ư ữ ề
không ai có th thay đ i đ c cũng gi ng nh tr ng phái pháp lu t t nhiên (Naturalể ổ ượ ố ư ườ ậ ự
Law Schoon) c a Ph ng Tây v y. Lu t c n Đ này cũng đ c coi là c s phápủ ươ ậ ậ ổ Ấ ộ ượ ơ ở
lu t mà ng i Thái đã s d ng mãi cho t i t n v ng tri u R t-t -na-kô-x n tr c khiậ ườ ử ụ ớ ậ ươ ề ắ ạ ỉ ướ
ti p nh n pháp lu t m i t ph ng Tây. Nh v y giai đo n này c a pháp lu t nó t ngế ậ ậ ớ ừ ươ ư ậ ạ ủ ậ ươ
đ ng v i c m y th i kỳ l ch s k t ng i Thái có m t t i bán đ o Đông D ngươ ớ ả ấ ờ ị ử ể ừ ườ ặ ạ ả ươ
đ n k t thúc tri u đ i Ra-ma III c a v ng tri u R t-t -na-kô-x n. Tuy v y, trongế ế ề ạ ủ ươ ề ắ ạ ỉ ậ
quãng th i gian dài t kho ng th k XIII đ n gi a th k XIX này do tr i qua nhi uờ ừ ả ế ỷ ế ữ ế ỷ ả ề
v ng tri u v i nh ng thay đ i quan tr ng c a l ch s và xã h i mà pháp lu t Thái Lanươ ề ớ ữ ổ ọ ủ ị ử ộ ậ
cũng có nh ng bi n chuy n nháat đ nh. Ch ng h n pháp lu t trong th i kỳ v ng tri uữ ế ể ị ẳ ạ ậ ờ ươ ề
A-giút-tha-gia v n là th i kỳ ng i Thái đã có nh ng thay đ i l n v th ng nghi pố ờ ườ ữ ổ ớ ề ươ ệ
cũng nh s cai tr đ t n óc.ư ự ị ấ ư
2.2. Th i kỳ pháp lu t Thái Lan hi n đ i đ c b t đ u t tri u đ i Ra-ma IV làờ ậ ệ ạ ự ắ ầ ừ ề ạ
lúc mà Thái Lan b t đ u ti p nhâbj l i nghĩ c a pháp lu t ph ng Tây là pháp lu t m iắ ầ ế ố ủ ậ ươ ậ ớ
v a đ c du nh p vào xã h i Thái Lan và ti p đó là có s xây d ng b lu t tong tri uừ ượ ậ ộ ế ự ự ộ ậ ề
đ i Ra-ma V. Có th cho r ng đây là th i đi m mà Thái Lan b c vào quá trình l pạ ể ằ ờ ể ướ ậ
pháp theo ki u hi n đ i.ể ệ ạ
Th i kỳ đ i m i v lu t pháp theo ki u hien đ i này đowcj chi thanh 3 giaiờ ổ ớ ề ậ ể ẹ ạ
đo n sau:ạ
1) Giai đo n đ u là giai đo n ti p nh n pháp lu t Anh vào s d ng tr c h t làạ ầ ạ ế ậ ậ ử ụ ướ ế
đ gi i quy t t ng v vi c b i vì vi c xây d ng pháp lu t thành m t h th ng đòi h iể ả ế ừ ụ ệ ở ệ ự ậ ộ ệ ố ỏ
ph i m t nhi u th i gian. S ti p nh n này xu t phát t 2 con đ ng, đó là:ả ấ ề ờ ự ế ậ ấ ừ ườ
a- Ti p nh n theo ki u l y t ng đi u đ gi i quy t hay còn g i là Piece meal;ế ậ ể ấ ừ ề ể ả ế ọ
t c là toà án s đ a các đi u c a pháp lu t Anh b sung vào nh ng ch khuy t c aứ ẽ ư ề ủ ậ ổ ữ ỗ ế ủ
pháp lu t Thái Lan làm cho pháp lu t Thái Lan đ c đ y đ h n lên.ậ ậ ượ ầ ủ ơ
b- Ti p nh n theo con đ ng h c các tr ng lu t. T c là Thái Lan c các nhàế ậ ườ ọ ở ườ ậ ứ ử
lu t h c sang Anh đ h c sau đó tr v m tr ng lu t t i Thái Lan và nh ng nhậ ọ ể ọ ở ề ở ườ ậ ạ ữ ả
h ng c a pháp lu t Anh đã b t đ u xu t hi n t ng th i gian này.ưở ủ ậ ắ ầ ấ ệ ỏ ờ
2) Giai đo n này là giai đo n quy t đ nh xây d ng b lu t hình s và b lu t dânạ ạ ế ị ự ộ ậ ự ộ ậ
s đ u tiên có 2 ph n theo ki u Pháp. Nguyên nhân quan tr ng d n đ n vi c ph i xâyự ầ ầ ể ọ ẫ ế ệ ả
d ng các b lu t đó là v n đ quy n lãnh s tài phán; nh ng ng i ph ng Tây vi nự ộ ậ ấ ề ề ự ữ ườ ươ ệ
c là lu t pháp Thái Lan đã l i th i nên vin vào đó mà không ch u ra h u toà c a Tháiớ ậ ỗ ờ ị ầ ủ
Lan. Vì v y cho nên Thái Lan ph i ti n hành đ i m i pháp lu t sao cho gi ng v i m tậ ả ế ổ ớ ậ ố ớ ộ
n c văn minh. Đi u này đòi h i ph i kh n tr ng xây d ng các b lu t m i. Trongướ ề ỏ ả ẩ ươ ự ộ ậ ớ
th i gian đ u Thái Lan d th o b lu t hình s tr c và đã thông báo s d ng vào nămờ ầ ự ả ộ ậ ự ướ ử ụ
2451 Pl (t c năm 1908 DL). Sau đó m i ti p t c xây d ng b lu t dân s có 2 ph n đ uứ ớ ế ụ ự ộ ậ ự ầ ầ
tiên và đã thông báo s d ng vào năm 2466 PL (t c năm 1923 DL) nh ng do còn nhi uử ụ ứ ư ề
đi u ch a h p lý và ph i bàn cãi nhi u nên cũng c n ph i đ c s a đ i ti p v sauề ư ợ ả ề ầ ả ượ ử ổ ế ề
này.
N u so v i phân kỳ l ch s thì đây là th i kỳ cu i Ra-ma V đ n năm 1932.ế ớ ị ử ờ ố ế
3) Giai đo n này là giai đo n có s quy t đ nh xây d ng b lu t hình s theoạ ạ ự ế ị ự ộ ậ ự
ki u c a Đ c m đ u có ph n chung. Ng i có vai trò quan tr ng trong vi c d th oể ủ ứ ở ầ ầ ườ ọ ệ ự ả