107
TÁC ĐỘNG CỦA BLOCKCHAIN ĐỐI VỚI VIỆC CẢI THIỆN CHUỖI CUNG
ỨNG TOÀN CẦU
Ths. Ngô Huỳnh Giang
Khoa Quản trị, Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh
Tóm tắt
Chuỗi cung ứng toàn cầu là một mạng lưới phức tạp và lin quan đn nhiu bn tham gia.
Mặc dù chuỗi ứng toàn cầu đ cho phép cc doanh nghip mở rộng phạm vi tip cận và
tối ưu ho sản xuất nhưng cũng phải đối mặt với nhiu thch thức đng kể như sự thiu
minh bạch v thng tin, hàng giả, gin đoạn chuỗi cung ứng hay khó khăn trong vic xc
minh tính xc thực và xuất xứ cuả sản phẩm. Nhng vấn đ này khng chỉ cản trở tính hiu
quả của chuỗi cung ứng mà cn làm xói mn nim tin của nhng người tham gia vào h
sinh thi chuỗi cung ứng toàn cầu. Bài vit này thảo luận v ứng dụng của blockchain
(chuỗi khối) đối với vic ci thin chuỗi cung ứng toàn cầu hin nay thng qua cc vấn đ
(i) Cch thức blockchain có thể cch mạng ho chuỗi cung ứng toàn cầu; (ii) Thực t triển
khai cc ứng dụng blockchain trong chuỗi cung ứng toàn cầu; (iii) Một số đ xuất giải
php để Vit Nam có thể triển khai rộng ri ứng dụng blockchain trong vic cải thin chuỗi
cung ứng của cc doanh nghip Vit Nam.
Từ khoá: chuỗi cung ứng, blockchain, truy xuất nguồn gốc
Abstract
Global supply chain is a complex network involving multiple participants. While
global supply chains have allowed businesses to expand their reach and optimize
production, they also face significant challenges such as lack of transparency, counterfeit
goods, supply chain disruptions, and difficulties in verifying the authenticity and origin of
products. These issues not only hinder the effectiveness of the supply chain but also erode
the trust of participants in the global supply chain ecosystem. This article discusses the
application of blockchain in improving the current global supply chain. The article
analyzes the following issues: (i) How blockchain can revolutionize the global supply chain,
(ii) Real-world implementations and applications of blockchain in the supply chain, (iii)
108
Proposed solutions for Vietnam to widely deploy blockchain applications in improving the
supply chain of Vietnamese businesses.
Keywords: supply chain, blockchain, traceability
1. Những thch thức trong chuỗi cung ứng ton cầu v những yêu cầu thay đổi
trong công nghệ
1.1. Tổng quan v chuỗi cung ứng ton cầu
Chuỗi cung ứng toàn cầu (hay còn gọi là chuỗi cung ứng quốc tế) là một hệ thống phức tạp
và liên kết các hoạt động sản xuất và phân phối hàng hóa trên phạm vi toàn cầu. Nó bao
gồm nhiều bên liên quan bao như các công ty, nhà cung cấp, nhà sản xuất và nhà phân phối
ở nhiều quốc gia khác nhau, đồng hành để tạo ra và cung cấp sản phẩm cho thị trường toàn
cầu. Chuỗi cung ứng toàn cầu thường bao gồm các giai đoạn khác nhau của quá trình sản
xuất và phân phối. Các giai đoạn này có thể bao gồm mua nguyên liệu, sản xuất, vận chuyển,
bao bì, lưu trữ và phân phối sản phẩm cho người tiêu dùng cuối cùng. Mỗi giai đoạn trong
chuỗi cung ứng có thể xảy ra ở nhiều địa điểm khác nhau trên toàn cầu, tùy thuộc vào sự
tối ưu hóa và lợi ích kinh tế của từng quốc gia hoặc khu vực.
Dưới đây là một sơ đồ đơn giản cho chuỗi cung ứng toàn cầu:
Nguyên liệu (từ nhiu quốc gia) -----> Sản xuất (tại cc nhmy ở nhiu quốc gia) ---
--> Vận chuyển (qua đờng biển, đờng hng không, đờng bộ) ------> Bao bì v lu
trữ (trong cc kho v trung tâm phân phối) ------> Phân phối (đến cc điểm bn hng
v ngời tiêu dùng cuối cùng)
Lưu ý rằng s đồ này chỉ mang tính chất tổng quan và có thể thay đổi tùy theo ngành cng
nghip và quy m của chuỗi cung ứng cụ thể.
1.2. Một số thch thức chính m chuỗi cung ứng ton cầu đang gặp phải:
Sự liên kết trong chuỗi cung ứng toàn cầu thường xuyên diễn ra thông qua trao đổi
thông tin, quản lý rủi ro, phối hợp các công đoạn và quản lý tài nguyên. Các công nghệ
thông tin và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kết nối
và tương tác liên tục giữa các đối tác trong chuỗi cung ứng. Sự phát triển của chuỗi cung
ứng toàn cầu đã mang lại nhiều lợi ích, bao gồm sự gia tăng hiệu suất, tiết kiệm chi phí, đa
dạng hóa sản phẩm và tăng cường khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra một số
thách thức, như quản lý rủi ro, quản lý thông tin phức tạp và khả năng thích ứng với biến
đổi thị trường và chính sách. Dưới đây là một số thách thức chính mà chuỗi cung ứng toàn
cầu đang gặp phải:
109
Sự thiếu ổn định và và hạn chế trong quản lý rủi ro dẫn đến sự gián đoạn chuỗi cung ứng:
Sự thiếu ổn định và hay thay đổi của các chính sách thương mại, biến đổi khí hậu, sự biến
động trong kinh tế xã hội và sự kiện khủng bố đều ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.
Những gián đoạn này có thể gây chậm trễ trong sản xuất và giao hàng, thiếu nguyên liệu,
khó khăn trong vận chuyển và phát sinh chi phí. Sự gián đoạn này có thể gây ra những hậu
quả nặng nề, ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp và thương mại toàn cầu, như đã
chứng kiến ở đại dịch Covid-19 hay khủng hoảng kinh tế năm 2008.
Các yêu cầu về bảo vệ môi trường và tăng trưởng bền vững: Các doanh nghiệp phải đối
mặt với áp lực để giảm lượng khí thải, sử dụng tài nguyên tái chế, xử lý chất thải để tuân
thủ quy định ngày càng khắt khe để bảo vệ môi trường sống bền vững.
Sự phức tạp công nghệ: Sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông đòi hỏi các
doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng phải đáp ứng và sử dụng các công nghệ mới. Điều này
đòi hỏi đầu tư về hạ tầng công nghệ, đào tạo nhân lực lẫn đảm bảo tính tương thích giữa
các hệ thống công nghệ khác nhau trong chuỗi cung ứng. Đây là bài toán về kỹ thuật và
chi phí không phải doanh nghiệp hay ngành nghề nào cũng có thể đáp ứng được.
Tính đa dạng và phức tạp của chuỗi cung ứng: Chuỗi cung ứng toàn cầu thường bao gồm
nhiều bên liên quan ở các quốc gia và vùng lãnh thổ khác nhau. Quản lý mối quan hệ, hợp
tác và tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn trong một môi trường đa dạng và phức tạp như
vậy là một thách thức cho các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng.
Thiếu minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc : Minh bạch là thách thức lớn trong
chuỗi cung ứng toàn cầu. Các bên tham gia chuỗi cung ứng thiếu thông tin về vòng đời
hoàn chỉnh của sản phẩm dẫn đến khó khăn trong việc xác minh tính xác thực và nguồn
gốc xuất xứ của nguyên liệu, sản phẩm khiến việc tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng, tìm
nguồn cung ứng uy tín hay sản phẩm đảm bảo xuất xứ hàng hoá rõ ràng bị hạn chế. Việc
khó khăn theo dõi sự di chuyển của các thành phần, bộ phận của sản phẩm trong chuỗi
cung ứng cũng sẽ là rào cản trong việc xác định và giải quyết các vấn đề như thu hồi sản
phẩm, hàng giả hay gián đoạn chuỗi cung ứng.
Giải quyết được những thách thức thức này đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ của các giải
pháp từ công nghệ và tự động hóa đến xây dựng mạng lưới đối tác và quản lý rủi ro. Trong
đó, áp dụng công nghệ mới như blockchain trí tuệ nhân tạo (AI), IoT (Internet of Things)
hay Big Data để cải thiện quản lý và tăng cường khả năng theo dõi, quản lý và tương tác
trong chuỗi cung ứng. Phần tiếp của bài viết sẽ tập trung phân tích những lợi ích và giải
pháp mà blockchain có thể mang lại cho chuỗi cung ứng toàn cầu.
110
2. Ứng dụng của Blockchain cho chuỗi cung ứng ton cầu
2.1. Tổng quan về Blockchain
Blockchain là một công nghệ phi tập trung, có khả năng lưu trữ thông tin và ghi
chép các giao dịch hoặc dữ liệu trong các khối. Mỗi khối chứa thông tin và một mã hash
(mã băm) độc nhất, và liên kết với khối trước đó thông qua mã hash của khối đó. Điều này
tạo thành một chuỗi các khối liên kết, được gọi là blockchain (Mansfield-Devine S., 2017).
Công nghệ blockchain mới cho phép giao dịch ngang hàng (pear-to-pear) mà không cần sự
trung gian như ngân hàng hay cơ quan quản lý. Bằng cách giữ thông tin người dùng ẩn
danh, blockchain xác thực và lưu trữ một bản ghi công khai vĩnh viễn về tất cả các giao
dịch. Điều đó có nghĩa là thông tin cá nhân của bạn được bảo mật và an toàn, trong khi mọi
hoạt động đều rõ ràng và không thể sửa đổi - được thống nhất thông qua sự hợp tác của đại
chúng và lưu trữ trên một sổ cái kỹ thuật số. Với sự ra đời của công nghệ này, chúng ta sẽ
không cần phải tin tưởng nhau theo nghĩa truyền thống, vì sự tin tưởng đã được tích hợp
vào hệ thống chính nó (Don & Alex, 2016).
Các đặc tính quan trọng của blockchain làm cho blockchain có ưu thế nổi trội bao
gồm:
Phi tập trung: Thay vì dựa vào một bên thứ ba trung gian, blockchain cho phép mọi thành
viên trong mạng lưới có quyền kiểm tra và xác nhận các giao dịch. Không có một cơ quan
duy nhất nắm giữ quyền kiểm soát hoặc quyết định trong hệ thống.
An toàn và bảo mật: Blockchain sử dụng mã hóa mạnh mẽ để bảo vệ tính toàn vẹn của dữ
liệu. Mỗi khối được liên kết với nhau bằng mã hash (băm), và bất kỳ thay đổi nào sẽ làm
thay đổi mã hash và được phát hiện bởi các thành viên khác trong mạng lưới.
Minh bạch và công khai: Blockchain công cộng cho phép mọi người truy cập và xem thông
tin trong blockchain. Tuy nhiên, danh tính thực sự của các bên tham gia không được tiết lộ,
chỉ có các địa chỉ mã hóa được hiển thị.
Không thể thay đổi lịch sử: Một khi một khối đã được thêm vào blockchain, rất khó để
thay đổi thông tin trong khối đó. Vì mỗi khối phụ thuộc vào mã hash của khối trước đó,
bất kỳ sự thay đổi nào sẽ làm thay đổi mã hash và yêu cầu sự đồng thuận của toàn bộ mạng
lưới để thay đổi.
Đặc tính của blockchain làm cho nó phù hợp áp dụng trong nhiều lĩnh vực như tài
chính, chuỗi cung ứng, bỏ phiếu điện tử, quản lý dữ liệu và hợp đồng thông minh… nơi
tính an toàn, minh bạch và phi tập trung là rất quan trọng.
2.2. Ứng dụng của blockchain đối với chuỗi cung ứng
111
Là công nghệ phân tán và bảo mật dữ liệu, blockchain lưu trữ thông tin trong các
khối (blocks) liên kết với nhau theo thứ tự thời gian, tạo thành một chuỗi (chain) không thể
thay đổi. Blockchain hỗ trợ tính toàn vẹn dữ liệu và đảm bảo tính chính xác trong toàn bộ
quá trình chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhờ đó, blockchain có thể:
Tăng cường tính minh bạch: Blockchain trong chuỗi cung ứng có thể cung cấp tính minh
bạch bằng cách ghi lại thông tin chi tiết về nguồn gốc và quá trình vận chuyển của sản
phẩm. Ví dụ, trong ngành sản xuất ô tô, mỗi khối trên blockchain có thể chứa thông tin về
nhà cung cấp các bộ phận, quá trình lắp ráp, kiểm định chất lượng, và lịch trình vận chuyển.
Khi mỗi khối được thêm vào blockchain, thông tin này trở nên không thể thay đổi và mọi
bên liên quan có thể dễ dàng kiểm tra tính minh bạch và đáng tin cậy của mỗi chiếc xe.
Theo dõi và quản lý nguồn gốc: Blockchain trong chuỗi cung ứng có thể giúp theo dõi và
quản lý nguồn gốc của các thành phần và nguyên liệu trong quá trình sản xuất. Ví dụ, trong
ngành thực phẩm, thông qua việc sử dụng blockchain, mọi bên liên quan có thể theo dõi
từng bước của quá trình sản xuất, từ nơi sản xuất nguyên liệu, quá trình chế biến, đóng gói,
và vận chuyển đến điểm bán lẻ. Điều này giúp đảm bảo tính an toàn và chất lượng của các
sản phẩm thực phẩm và tăng cường niềm tin của người tiêu dùng.
Quản lý và truy xuất nhanh chóng: Blockchain trong chuỗi cung ứng cho phép việc quản
lý và truy xuất thông tin về sản phẩm nhanh chóng và chính xác. Ví dụ, trong ngành thời
trang, mỗi khối trên blockchain có thể lưu trữ thông tin về nguồn gốc của nguyên liệu, quá
trình sản xuất, các bước kiểm định chất lượng và thông tin về các bên tham gia trong quy
trình. Khi có yêu cầu, các bên liên quan có thể truy xuất ngay lập tức thông tin này bằng
cách quét mã QR trên sản phẩm, giúp tăng cường tính minh bạch và truy xuất thông tin
nhanh chóng đối với người tiêu dùng.
Bảo mật và chống gian lận: Blockchain trong chuỗi cung ứng sử dụng mã hóa và tính toàn
vẹn dữ liệu để đảm bảo tính bảo mật và ngăn chặn gian lận. Ví dụ, trong ngành dược phẩm,
mỗi khối trên blockchain có thể chứa thông tin về quá trình sản xuất, kiểm định, và lưu trữ
của các loại thuốc. Dữ liệu này được mã hóa và liên kết với khối trước đó, không thể thay
đổi. Điều này giúp ngăn chặn việc thay đổi thông tin hoặc sửa đổi dữ liệu lịch sử, đảm bảo
tính toàn vẹn của thông tin và tăng cường độ tin cậy đối với các sản phẩm dược phẩm.
Quản lý chứng chỉ và giấy chứng nhận: Blockchain trong chuỗi cung ứng có thể sử dụng
để quản lý và xác thực các chứng chỉ và giấy chứng nhận quan trọng. Ví dụ, trong ngành
năng lượng tái tạo, blockchain có thể lưu trữ thông tin về nguồn gốc năng lượng, chứng chỉ
carbon và các quy trình xử lý. Thông qua blockchain, các bên liên quan có thể xác nhận và